مسیر پر پیچ و خم پدیده انتقال انرژی؛ از ایده تا اجرا
مروری اجمالی برآنچه در کاپ26 گذشت
در اواخر ماه ژوئیه سال 2021 میلادی، پارلمان کاستاریکا قرار بود با به رأی گذاشتن لایحه ای، هرگونه اکتشاف یا استخراج از منابع سوخت های فسیلی را ممنوع کند. پیشگامی این کشور آمریکای مرکزی در زمینه فعالیت های جهانی برای حفظ محیط زیست و تکیه بر استفاده از انرژی پاک برق-آبی، بشدت مورد توجه حامیان جهان سبز و فعالان محیط زیست قرار گرفت. اما در همان روز، اتاق صنایع کاستاریکا نامه ای هشت صفحه ای به 57 نماینده پارلمان این کشور ارسال و از اکتشاف احتمالی ذخایر گاز طبیعی در آینده دفاع کرد و خواستار لغو این ممنوعیت شد.
اتاق صنایع کاستاریکا در این نامه آورده بود که «کشورهایی مانند نروژ یا فنلاند، کسری مالی و تزریق پول به صندوق های بازنشستگی خود را با بهره برداری از منابع نفت و گاز برطرف کرده اند؛ چرا کشوری مانند کاستاریکا نباید از این منابع استفاده کند؟» پارلمان کاستاریکا، سرانجام لایحه پیشنهادی ممنوعیت اکتشاف یا استخراج منابع سوخت های فسیلی را تصویب نکرد و این اقدام ناامیدی فعالان تغییرات اقلیمی و حامیان محیط زیست را در پی داشت؛ اگرچه لایحه بازنگری شده و اکنون منتظر تصویب اجرایی و بازگشت به پارلمان برای تبدیل شدن به قانون است. پیا کارازو، یکی از اعضای جنبش «کاستاریکا بدون حفاری» هشدار داد: کاستاریکا با دکل های حفاری، دیگر کاستاریکا نیست، حتی انجام یک عملیات اکتشافی، خسارت سنگینی به بار می آورد. در مذاکرات همایش تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در گلاسکو اسکاتلند، موسوم به کاپ 26 (COP 26)، کاستاریکا و 24 کشور دیگر، بانک های توسعه و گروه های ملی از جمله ایالات متحده آمریکا و کانادا متعهد شدند تا پایان سال 2022 تأمین مالی عمومی برای فعالیت های اکتشافی و طرح های تازه برداشت از منابع سوخت های فسیلی در خارج از کشورهایشان را پایان دهند. بر اساس اعلام نهاد بین المللی «Oil Change»، عمل به این تعهد مهم می تواند جلوی صرف سالانه حدود 18 میلیارد دلار بودجه بین المللی برای تولید نه تنها زغال سنگ؛ بلکه نفت خام و گاز طبیعی در کشورهای در حال توسعه را بگیرد. لوری فن دربورگ، مدیر کمپین های مالی عمومی جهانی نهاد بین المللی «Oil Change» در این باره گفت: امضاکنندگان این تعهد، منطقی ترین کار را در شرایط اضطراری اقلیمی انجام می دهند: از ریختن بنزین روی آتش بپرهیزید.» ژان سو، مدیر برنامه عدالت انرژی در مرکز تنوع زیستی، طی مذاکرات همایش تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در گلاسکو به رسانه ها گفت: این اقدام، نخستین تعهد سیاسی برای حذف تدریجی نفت و گاز است که پیشرفتی کلیدی در زمینه تلاش برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی به شمار می آید. وی یادآور شد: با این حال سرمایه گذاران بزرگ جهانی در زمینه تولید سوخت های فسیلی از جمله چین، ژاپن و کره جنوبی، این تعهد را امضا نکردند. افزون بر این، تعهد یادشده جلوگیری از تأمین اعتبار طرح های جدید تولید نفت و گاز فاقد فناوری جلوگیری از انتشار گازهای گلخانه ای و جذب کربن و پروژه های از پیش تأیید شده را شامل نمی شود. حامیان و فعالان محیط زیستی اعلام کرده اند که تعهد کشورها از ایالات متحده آمریکا گرفته تا کاستاریکا و اتیوپی، درباره سرمایه گذاری در زمینه تولید سوخت های فسیلی در داخل مرزهای کشورشان نیز اعمال نمی شود و هیچ تعهد روشنی برای استفاده از سرمایه های انتقال یافته از سوخت های فسیلی به سمت گسترش مصرف انرژی های تجدیدپذیر وجود ندارد. محمد آدو، مدیر اندیشکده آفریقایی پاور شیفت (Power Shift) مستقر در نایروبی کنیا در این باره گفت: ما از پایان دادن به تأمین مالی بین المللی پروژه های تولید سوخت های فسیلی استقبال می کنیم؛ اما آنچه مهم است آغاز این فرایند در داخل کشورهاست.
مرگ زغال سنگ
سازمان دهندگان مذاکرات کاپ 26 پایان دادن به منابع مالی برای تولید و استفاده از انرژی زغال سنگ به عنوان آلوده ترین سوخت فسیلی و تعهدها برای پایان دادن به مصرف این سوخت به منظور تولید برق را به هدفی اصلی تبدیل کرده اند. روز چهارم نوامبر2021 میلادی (13 آبان ماه 1400) حدود ۲۳ کشور متعهد شدند که استفاده از زغال سنگ برای تولید برق را بتدریج کنار بگذارند و بانک های بین المللی بزرگ هم اعلام کردند که تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی به تأمین مالی برای پروژه های جدید تولید زغال سنگ، بدون استفاده از فناوری جذب کربن پایان خواهند داد. با این حال، آژانس بین المللی انرژی اعلام کرده است که برای جلوگیری از گرمایش زمین به اندازه 1.5 درجه سانتی گراد (هدف جاه طلبانه توافق تغییرات اقلیمی پاریس)، سرمایه گذاری های جدید نه تنها در بخش زغال سنگ؛ بلکه در صنایع نفت و گاز هم باید در سال جاری پایان یابد. در عمل، فرایند انتقال سریع انرژی حتی در سبزترین کشورهای جهان بشدت چالش برانگیز است.
تزریق پول به طرح های انرژی سبز
آندریا مزا، وزیر محیط زیست و انرژی کاستاریکا، در اوایل سال جاری میلادی گفته بود: از بعضی احزاب سیاسی می شنویم که می گویند ما باید از رویه دانمارک پیروی و از منابع حاصل از تولید نفت خام و گاز طبیعی برای پرداخت هزینه انتقال سبز استفاده کنیم. وی در یک نشست تخصصی سازماندهی شده ازسوی آژانس بین المللی انرژی های تجدیدپذیر گفت: ما به طور کامل معتقدیم و به صراحت می گوییم که این راه درستی نیست. اما نمایندگان حزب راستگرای یونیداد سوسیال کریستیانا (PUSC) در پارلمان کاستاریکا به همراه برخی قانونگذاران مستقل اعلام کرده اند که از لایحه ممنوعیت اکتشاف نفت و گاز در کاستاریکا حمایت نمی کنند، مگر اینکه فعالیت های اکتشاف و تولید گاز طبیعی از این لایحه پیشنهادی حذف شود. پابلو آبارکا، رهبر حزب راستگرای یونیداد سوسیال کریستیانا گفت: ما قرار نیست از اکتشاف و تولید گاز طبیعی چشم پوشی کنیم. کارازو، از جنبش «کاستاریکا بدون حفاری» معتقد است که اقدام های جاه طلبانه در زمینه حفاظت محیط زیست و حرکت به سوی انرژی های پاک در این کشور آمریکای مرکزی، مانند بسیاری از نقاط جهان با مخالفت گروه های نسبتاً کوچک با نفوذ سیاسی یا پول هنگفت روبه روست. وی افزود: لابی برای جلوگیری از تصویب قانون ممنوعیت اکتشاف و تولید سوخت های فسیلی از افرادی معدود تشکیل شده؛ اما آنان ارتباطاتی مطلوب و چند کانال نفوذ سیاسی دارند. کارلوس مونته نگرو، مدیر اجرایی اتاق صنایع کاستاریکا با بیان اینکه دولت با این لایحه تنها سعی دارد خودنمایی کند، می افزاید: منابع حاصل از بهره برداری از گاز طبیعی می تواند در مسیر رفع مشکلات اقتصادی کاستاریکا استفاده شود. وی معتقد است که برای حل مشکلات بیکاری، بحران مالی و تزریق اعتبار به صندوق های بازنشستگی، می توانیم منابع طبیعی را به صورت تنظیم شده و با حفظ رعایت مسائل محیط زیستی اکتشاف و تولید کنیم. با این حال آندریا مزا، وزیر محیط زیست و انرژی کاستاریکا بر این باور است که استفاده از سوخت های فسیلی برای تقویت اقتصاد، جزو برنامه های آینده نیست. وزیر محیط زیست و انرژی کاستاریکا اعتقاد دارد، در کشوری که اکنون بیشتر از انرژی های تجدید پذیر استفاده می شود، باید منابع را در زمینه برق رسانی سرمایه گذاری کرد تا مطابق این چشم انداز، مشاغل بیشتری ایجاد شود.
منبع: رویترز
مترجم: امیر دشتی