صنعت پتروشیمی در پایان دهه دوم خود به دنبال کاهش خام فروشی است
طرح های پیشران، محرک جهش سوم
مشعل صنعت پتروشیمی در آستانه گذر از جهش دوم است و تجربیات سه دهه گذشته و جریان تولید و توسعه در داخل و خارج از کشور، درس های خوبی به مدیران دولتی و خصوصی و سرمایه گذاران صنعت پتروشیمی داده است. یکی از مهم ترین تجربیاتی که به اهداف و برنامه های این صنعت تبدیل شده، تنوع محصول و خوراک بوده که برای رسیدن به این هدف، برنامه های بلندمدتی پیش بینی شده و طراحی طرح های پیشران پتروشیمی در همین زمینه بوده است. برنامه ریزی های صنعت پتروشیمی در این چند دهه، با وجود محدودیت های بسیار داخلی و خارجی، پیش رفته و تلاش شده در کنار استمرار حضور در بازار داخلی و خارجی، چند هدف مهم از جمله جلوگیری از خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزش را دنبال کند. طرح های پیشران، شاه کلید توسعه صنعت پتروشیمی به منظور تامین نیاز داخل به محصولات پتروشیمی است، به طوری که با اجرای طرح های پیشران، نیمی از محصولات پرمصرف و مورد نیاز کشور در داخل تامین می شوند. این طرح ها در چهار شاخه متانول، پروپیلن، اتیلن و بنزن تعریف شده اند و بر این اساس ۲۰ طرح هوشمند پیش بینی شده اند. شرکت ملی صنایع پتروشیمی، تاکنون یکی از این شاخه ها، یعنی شاخه پروپیلن را پیگیری کرده؛ چراکه به اعتقاد مدیران این صنعت، پروپیلن «خاویار» صنعت پتروشیمی و بسیار حائز اهمیت است.
سهم قابل توجه پروپیلن از طرح های پیشران
از میان این طرح های پیش بینی شده در مسیر پروپیلن، سه طرح در عسلویه با عنوان طرح پارک پروپیلن عسلویه، سه طرح در امیرآباد شمال کشور، یک طرح در منطقه انزلی و یک طرح هم در اسلام آباد تعریف شده که ظرفیت تولید حدود یک میلیون تنی کنونی پروپیلن را به سالانه ۴ میلیون تن خواهند رساند. چندی قبل سیدامید شهیدی نیا، مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی از آمادگی برای رونمایی20 فرصت سرمایه گذاری در طرح های پیشران صنعت پتروشیمی خبر داد و تاکید کرد که سرمایه گذاری های کوچک و ارزش افزوده بالا از خصوصیت های مهم این طرح های سرمایه گذاری محسوب می شود. مدیرعامل سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ادامه داد: توسعه زنجیره محصولات پایین دستی پتروشیمی، بر اساس نیاز صنایع داخلی انجام می شود تا از این طریق، ضمن کاهش وابستگی کشور به واردات برخی کالاها، روند صادرات تولیدات این صنایع (طرح های سرمایه گذاری با محوریت پتروشیمی) را بیش از پیش فراهم سازد. شرکت ملی صنایع پتروشیمی به منظور تکمیل زنجیره اصلی مواد پایه پتروشیمی، طرح های پیشران این صنعت را تعریف کرده و سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی، به واسطه ظرفیت های موجود، محوری ترین منطقه برای اجرای این طرح ها محسوب می شود.
وی اجرایی شدن این طرح ها را باعث توسعه زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی در کشور دانست و گفت: قطعا با توجه به خاصیت این گونه طرح ها، درآمد و فرصت های اشتغالزایی پایداری برای کشور ایجاد می شود. همچنین با اجرای طرح های پیشران صنعت پتروشیمی ۳.۵ میلیون تن به ظرفیت کشور اضافه می شود. از این میزان، ۲ میلیون تن، معادل ۶۰ درصد این طرح ها، مربوط به زنجیره پروپیلن است.
شهیدی نیا با اشاره به اینکه میزان سرمایه گذاری برای طرح های پیشران تعیین شده در سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی، برخلاف صنایع پایه و میانی، به حجم زیادی از منابع مالی نیاز نخواهد داشت، ادامه داد: از شرکت های فعال در بازار بورس دعوت می شود که در کنار دیگر هلدینگ های اصلی صنایع پتروشیمی، با جذب سرمایه های مردمی، منابع لازم برای احداث طرح های پیشران این حوزه را تامین و مدیریت کنند؛ البته طرح های پیش بینی شده در همه شاخه ها شامل ۳۳ طرح است که تاکنون 20 طرح از مجموع آنها مجوز گرفته و 10 طرح هم فعال شده اند. طبق اعلام مسؤولان شرکت ملی صنایع پتروشیمی، حجم سرمایه مورد نیاز برای اجرای این طرح ها، حداقل ۳ میلیارد دلار است.
طرح های پیشران محرک توسعه پارک های پتروشیمی
یکی دیگر از اقدامات مهم صنعت پتروشیمی به منظور جلوگیری از خام فروشی نفت و گاز این بوده که ضمن جلوگیری از سوزاندن نفت و گاز، محصولاتی با ارزش بیشتر و بالاتر را تولید کند. صنعت پتروشیمی طی سال های اخیر در تلاش برای شناسایی زمینه های تولید و نیازهای داخلی و بازار خارجی و تنوع محصولات، به دنبال شکل گیری پارک های پتروشیمی رفته است، بویژه در سال های گذشته بخش خصوصی موضوع احداث پارک ملامین ارومیه، پارک پلی پروپیلن ایلام، پارک کریستال ملامین و اوره رزینی لردگان را به منظور توسعه صنایع پایین دست پتروشیمی و تکمیل زنجیره، در دستور کار قرار داده است. موضوع قابل توجه در این حوزه آن است که اجرای این پارک های پتروشیمی و طرح های پیشران، به هم گره خوره و این جریان محرک خوبی برای توسعه پارک های شیمیایی است. طبق برنامه ریزی شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اجرای طرح های پیشران پتروشیمی، تنوع سازی سبد محصولات، بی نیازی از واردات و تامین نیاز صنایع تکمیلی پتروشیمی محقق می شود. به عبارتی در حالی که امروز ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی 90 میلیون تن است، با تکمیل 65 طرح فعال تا سال 1406 این ظرفیت به 135 میلیون تن افزایش می یابد. پارک های پتروشیمی توسعه منطقه ای و جغرافیایی، توسعه و پراکندگی اشتغال ، توسعه صنایع کوچک در شهرها و مهم تر از همه، امید به تغییر را با خود به همراه دارد و فعلا این موضوع در کنار طرح های پیشران در اولویت NPC و وزیر نفت است.
طرح های پیشران، شاه کلید توسعه همه جانبه
با توجه به جایگاه و اهمیتی که طرح های پیشران، قرار است برای صنعت پتروشیمی داشته باشند، می توان گفت که این طرح ها شاه کلید توسعه صنعت پتروشيمي هستند که در گام اول و اساسی، نياز داخلی به محصولات پتروشيمي را تامین می کنند. در حال حاضر 285 محصول پتروشيمي با مجموع حجم حدود 3/1 ميليون تن وارد کشور می شود که با اجراي طرح هاي پيشران، نيمي از اين محصولات که مصرف بالاتري دارند، در داخل تأمين خواهند شد.
طرح هاي پيشران در چهار شاخه متانول، پروپيلن، اتيلن و بنزن تعريف شده اند و حداقل 20 طرح هوشمند در بخش طرح هاي پيشران براساس دسته بندی محصولات وارداتي به منظور تأمين نياز داخل در نظر گرفته شده است. اين طرح ها بدون شک علاوه بر اهداف کلان، سبب رونق صنايع پایین دستی و افزايش اشتغالزايي در مناطق مختلف کشور می شوند. با اجرای طرح های پیشران، حدود ۲۰ محصول جدید همچون آکریلیک اسید، اس ای پی و پروپیلن اوکساید تولید می شود و تاکنون سرمایه گذار و مجوزهای لازم برای آنها هم پیش بینی و تعیین شده است. با توسعه این طرح ها ضمن اینکه از واردات عمده محصولات بی نیاز می شویم، خوراک صنایع پایین دستی تامین می شود. علاوه بر این طبق اعلام مسؤولان شرکت ملی صنایع پتروشیمی اجرای طرح های پیشران، به طور مستقیم به کاهش یک میلیارد دلاری واردات محصولات پتروشیمی منجر می شود که به معنای تحقق هدف «جلوگیری از خروج ارز از کشور» و خودکفایی داخلی است.
آنچه امروز در قالب طرح های پیشران معرفی و مورد پیگیری جدی مسؤولان NPC، سرمایه گذاران، هلدینگ ها و شرکت های پتروشیمی قرار دارد، بخشی از برنامه های همه جانبه در جهش سوم صنعت پتروشیمی است که با نگاهی به تجربیات گذشته، آینده ای متفاوت در منطقه و بازار جهانی را دنبال می کند.