چه اقداماتی برای کاهش انتشار آلاینده های زیست محیطی در سطح شرکت گاز بویژه پالایشگاه های کشور (و بخصوص پارس جنوبی) انجام شده است؟
پروژه ها و اقدامات جاري مرتبط با كاهش انتشار آلودگي در شركت هاي تابعه، فهرستي بسيار مفصل و مشتمل بر اقدامات متنوع در حوزه هاي مديريت پسماندها، پايش و كنترل آلاينده هاي هوا، تصفيه پساب هاي آلاينده و استقرار مديريت سبز است. به طور ويژه و با توجه به حساسيت هاي مرتبط با آلودگي در منطقه عسلويه و متعاقب تصويب نامه هيات وزيران در جريان سفر رياست جمهوري در اواخر سال 97 به منطقه، طرح جامع كاهش آلودگي منطقه ويژه اقتصادي پارس تدوين و در دست اقدام است. این طرح محورهاي متنوعي از جمله تاسيس سامانه تصفيه پساب در سايت 2، بهسازي سيستم هاي تصفيه پساب موجود در سايت یک، پروژه ها و اقدامات منجر به كنترل و كاهش انتشار اكسيدهاي گوگرد، طرح هاي كاهش و بازيابي گازهاي ارسالي به مشعل و نظاير آن را شامل می شود كه با همكاري اركان مختلف ذيربط، از قبيل شركت مجتمع گاز پارس جنوبي، شركت نفت و گاز پارس، منطقه ويژه و شركت هاي پتروشيمي مستقر در منطقه به اجرا در مي آيد.
مشعل سوزی از جمله مواردی است که از آن به عنوان دلایل آلودگی هوا یاد می شود. در حوزه کاهش مشعل سوزی چه اقداماتی انجام شده است؟
مشعل سوزي نرمال، گرچه فرايندي با فلسفه ايمني پالايشگاه ها تلقي مي شود؛ اما از نظر اتلاف منابع و همچنين آلودگي محيط زيست نيز اهميت دارد؛ هرچند اين فرايند بيش از آنچه موجب آلودگي هوا شود، حساسيت هاي بصري را بر مي انگيزد و تصور ايجاد آلودگي را براي بيننده ايجاد مي كند. در مجموع كنترل و كاهش مشعل سوزي در پالايشگاه ها با توجه به منافعي ازقبيل جلوگيري از اتلاف منابع، ممانعت از انتشار گازهاي گلخانه اي مسبب تغيیرات اقليمي و كاهش آلودگي هوا همواره مورد توجه بوده و در اين خصوص پروژه ها و برنامه هاي مدوني در پالايشگاه ها به اجرا در آمده و در دست اقدام است. در گام نخست و هدف گذاري اوليه، كاهش مقدار فلرينگ به سطح طراحي درنظر بوده كه خوشبختانه اين مرحله براي 5 پالايشگاه اول تا پنجم پارس جنوبي محقق شده و حتي در برخي پالايشگاه ها مقدار فلرينگ به كمتر از ميزان طراحي نيز تقليل يافته است. در گام بعدي پروژه No-flaring با هدف بازيابي گازهاي ارسالي به مشعل، پيش روي مديران و كاركنان شركت مجتمع گاز پارس جنوبي است.
آیا در حوزه زیست محیطی نیز گواهی استاندارد صادر می شود؟ صنعت گاز در این حوزه چه وضعیتی دارد؟
تقریبا تمام شرکت ها گواهی ISO 14000 را اخذ کرده اند و در حال نگهداشت و بهبود وضعیت شاخص های محیط زیستی از طریق تعریف پروژه های متعدد هستند. در زمینه استقرار مدیریت انرژی نیز بر اساس بند (ز) ماده 38 قانون برنامه ششم، شرکت ها در حال استقرار سیستم مدیریت انرژی در ساختمان ها هستند. در زمینه همین قانون، باید برای ساختمان ها، گواهینامه مدیریت پسماند، گواهی برچسب انرژی ساختمان و گواهی معاینه فنی موتورخانه ها دریافت کرد که این گواهینامه ها در ستاد و شرکت های فرعی اخذ شده یا در حال اخذ هستند. واحدهاي عملياتي و صنايع بنا به مفاد قانون، مكلف به اجراي برنامه پايش ادواري و اندازه گيري مقدار انتشار آلاينده هاي هوا و پساب هستند. برنامه پايش هاي مذكور غالبا از طریق آزمايشگاه هاي معتمد سازمان حفاظت محيط زيست به اجرا در آمده و گزارش نتايج آن به سازمان حفاظت محيط زيست ارسال مي شود. در برخي موارد ادارات كل حفاظت محيط زيست استان ها ضمن بررسي گزارشات پايش و همچنين ساير اقدامات واحدهاي صنعتي، گواهي عدم آلايندگي براي شركت هاي حایز شرايط صادر مي کنند.
آیا دستورالعمل یا قانونی برای اختصاص بخشی از زیربنای شرکت ها به فضای سبز وجود دارد؟
بله. ماده 15 قانون هواي پاك، واحدهاي صنعتي را مكلف به ايجاد فضاي سبز مشجر حداقل 10 درصد مساحت واحد کرده است. خوشبختانه با برنامه ريزي ها و اقدامات صورت گرفته در اين خصوص، به طور ميانگين معادل حدود 20 درصد از مساحت فضاي صنعتي شركت هاي تابعه به فضاي سبز اختصاص داده شده و در اين مورد، علاوه بر اجراي تكليف قانوني، 2 برابر فضاي سبز در اين صنعت ايجاد شده است.
صنعت گاز به صورت کلان با سازمان محیط زیست چه تعاملاتی برقرار کرده است؟
به طور كلي، سازمان حفاظت محيط زيست به عنوان يك سازمان نظارتي ذيل رياست جمهوري از طريق ادارات كل حفاظت محيط زيست استان ها نسبت به اجراي تكاليف نظارتي خود اقدام مي كند. در اين خصوص ادارات كل حفاظت محيط زيست، ضمن تعامل با شركت هاي تابعه ملي گاز كه در استان هاي مختلف مستقر هستند، ملاحظات قانوني مورد نظر را از طريق شركت هاي ذکر شده پيگيري می کنند. در سطح ستاد نيز ارتباط و تعاملات شركت ملي گاز ايران با سازمان حفاظت محيط زيست كشور از طريق اداره كل اچ اس ای وزارت نفت برقرار می شود. هم اکنون همه پروژه های خطوط لوله را مورد ارزیابی زیست محیطی قرار می دهیم و مجوزها را از سازمان و ادارات کل اخذ می کنیم و در این زمینه تعاملات خوبی را با سازمان داریم. در خصوص قانون هوای پاک ما ملزم بودیم که مشخصات تجهیزات احتراقی را در سطح کشور در اختیار سازمان استاندارد و سازمان محیط زیست قرار دهیم تا با هماهنگی آنها در خصوص معاینه فنی آنها اقدام شود که این کارها هم انجام شده است. شرکت های ما با ادارات کل محیط زیست تعاملات بسیار خوبی دارند و در برخی موارد، جلسات هماهنگی با این ادارات انجام می شود.
علاوه بر اقدامات کلان و اجرای پروژه ها، در حوزه فرهنگ سازی کارکنان و خانواده آنها اقداماتی انجام شده است؟
آموزش و فرهنگ سازي در زمينه محيط زيست، يكي از اركان مهم و بنيادين براي پيشبرد اهداف حفاظت از محيط زيست تلقي مي شود؛ چرا كه ايجاد فرهنگ و تعهد به حفاظت از منابع، كنترل آلودگي و رعايت ملاحظات مربوطه، زماني موثر و نتيجه بخش خواهد بود كه به عنوان يك وظيفه در درجه نخست فردي و سپس سازماني منظور شده باشد. در همين خصوص، برنامه هاي آموزش عمومي محيط زيست مطابق با سرفصل هاي مدون و مشخص براي تمام كاركنان سازمان در سطوح مختلف پيش بيني شده و مطابق زمانبندي برنامه ريزي و اجرا مي شود. علاوه بر برنامه آموزشي رسمي مذكور، در مناسبت هاي مختلف از جمله روز هواي پاك، زمين پاك، روز درختكاري و.... برنامه هاي ويژه در قالب سمينارهاي آموزشي و ترويجي، مسابقات و... براي كاركنان و خانواده هاي آنها برگزار مي شود. طبق قانون، ملزم هستیم که برای همه کارکنان، مطابق بند (ز) ماده 38 قانون برنامه ششم، آموزش مدیریت سبز برگزار کنیم که با هماهنگی پژوهشگاه سازمان محیط زیست و امور آموزش هم اکنون دوره مجازی آموزش مدیریت سبز آماده شده و در سیستم آموزش قرار گرفته و باید امور آموزش، هماهنگی های لازم را در خصوص طی این دوره، برای همه کارکنان انجام دهد. پیش از این، در نمایشگاه محیط زیست مشارکت فعالی داشتیم که متاسفانه به دلیل شیوع ویروس کرونا و همچنین برخی سیاست های سازمان، این نمایشگاه ها برگزار نمی شود. در سطح شرکت ها هم دوره های آموزشی متعدی برگزار می شود. مهم تر از همه مدیریت عامل به مناسبت روز جهانی محیط زیست، همه ساله یک پیام بسیار قوی با توجه به شعار آن سال خطاب به مدیران و کارکنان ارائه می کنند که نشان دهنده تعهد مدیریت به حفظ و حراست از محیط زیست است.
علاوه بر دوره های آموزشی که از سوی واحد آموزش برگزار می شود، دوره هایی را با کمک شرکت های خصوصی فعال در حوزه محیط زیست برای آگاهی بخشی بیشتر مدیران، روسا و کارکنان برگزار کرده اید؟
همانطور كه پيش تر عرض كردم، برنامه آموزش عمومي محيط زيست براي سطوح مختلف سازمان تدوين شده است. طي سنوات گذشته، تجارب به دست آمده از برنامه هاي آموزشي و همچنين ارزيابي عملكرد در بخش هاي مختلف، نشان دهنده جاي خالي برنامه هاي آموزشي محيط زيست، بويژه مديران بود؛ زیرا با همكاري آموزش مركزي اقدام به تدوين سرفصل ها و دوره هاي آموزشي ويژه مديران و گنجاندن اين برنامه ها در ماتريس آموزشي اچ اس ای شده است. خوشبختانه اين اقدام با استقبال خوبي از سوي مديران سازمان مواجه شد و اميدواريم در آينده، با توجه جدي تر به اين مقوله مهم، از بركات آن بيشتر بهره مند شويم.
توسعه زیرساخت های گازرسانی، جایگزینی گاز با فراورده های نفتی (شهرها، روستاها، صنایع و نیروگاه ها) چه تاثیری بر کاهش آلاینده های زیست محیطی داشته است؟ آیا این موضوع به صورت مجزا تحلیل و بررسی شده است؟
بله. خوشبختانه صنعت گاز به لحاظ ماهيت صنعت، دوستدار محيط زيست شناخته مي شود؛ چرا كه گاز طبيعي به عنوان پاك ترين سوخت فسيلي در قياس با ساير منابع انرژي فسيلي، مقدار آلودگي كمتري به ازاي واحد توليد انرژي ايجاد مي كند. همچنین توسعه مصرف گاز و جايگزيني آن با سوخت هاي فسيلي سنگين تر از قبيل گازوييل، مازوت، زغال سنگ و نظير آن عملا به كاهش آلودگي هوا كمك کرده و مقدار انتشار گازهاي گلخانه اي را كاهش مي دهد. امروز به واسطه زيرساخت هاي عظيم و ارزشمندي كه در زنجيره تامين گاز ايجاد شده، به حول و قوه الهي بخش اعظم تقاضاي انرژي كشور از طريق گاز طبيعي تامين مي شود و از اين رهگذر، كمك قابل توجهي به كاهش آلودگي هوا در شهرها مي شود.
با سازمان های مردم نهاد در حوزه حفظ محیط زیست همکاری دارید؟
سازمان های مردم نهاد در سطح کشور در خصوص محیط زیست در حال افزایش است و هم اکنون شرکت های متعدد زیر مجموعه با این سازمان ها در ارتباط هستند و همکاری های گسترده ای دارند. در پارس جنوبی این ارتباطات بسیار خوب است.
از شرکت های دانش بنیان، مراکز دانشگاهی و بخش خصوصی در حوزه حفظ محیط زیست در صنعت گاز بهره می برید؟
معضلات رو به گسترش و تشديد بحران هاي محيط زيستي طي دهه هاي اخير در جهان موجب شده تقاضا براي توسعه دانش و فناوري محيط زيست فزوني يافته و عرصه محيط زيست، يكي از زمينه هاي حایز پيشرفت سريع فناوري در عصر حاضر باشد. در كشور ما نيز مراكز دانشگاهي و شركت هاي دانش بنيان ظرفيت هاي قابل توجهي براي پاسخ به نيازهاي صنعت در اين حوزه دارند. از اين رو سياست ما همواره بر تشويق و ترغيب اين قبيل مراكز براي تعامل دوسويه، شناخت نيازها و ارائه راهكارها و توسعه فناوري هاي روزآمد بوده است. تا كنون در حوزه مديريت پسماندها، ايجاد زيرساخت هاي فناوري اطلاعات و نرم افزارهاي كاربردي محيط زيست همكاري با مراكز نام برده نتيجه بخش بوده و خدا را شکر در اين زمينه نيز توفيقات خوبي كسب شده است. چند شرکت مراجعه و آمادگی خود را اعلام کرده اند و یکی از این شرکت ها را که در زمینه پسماند الکترونیک فعالیت می کند، طی جلساتی که داشتیم، به سمت اخذ مجوزهای مربوطه هدایت کردیم و هم اکنون این شرکت در لیست شرکت های مدیریت پسماند الکترونیک سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته و شرکت های ما در حال همکاری با آن هستند. در واقع شرکت های خصوصی متعددی هستند که به عنوان مشاور در سطح شرکت در زمینه محیط زیست فعالیت می کنند. به عنوان مثال هم اکنون مطالعات EIA پروژه ها از سوی این شرکت ها در سطح شرکت های تابعه صورت می گیرد.
در پایان اگر نکته ای باقی مانده، بفرمایید.
حفظ محیط زیست، وظیفه همه افراد سازمان ها و رسانه هاست و رسانه ها در این زمینه، نقش بسیار قابل توجهی برای اطلاع رسانی، فرهنگ سازی و آگاه کردن مردم دارند و امیدواریم بتوانیم با همکاری این رسانه ها، سطح فرهنگ جامعه را درخصوص محیط زیست ارتقا دهیم.