خط لوله اتیلن غرب پس از دو دهه فراز و نشیب وارد فاز جدیدی شد
فصلی نو از تعامل دولت و بخش خصوصی
مشعل: برخی فعالیت ها در صنعت بزرگ نفت، اقداماتی بلند مدت و زیرساختی محسوب می شوند که اگرچه در همان سال های ابتدایی، شاهد تکمیل و اثرگذاری آن نیستیم؛ اما در بلند مدت و پس از اجرای همه برنامه ها و اهداف، به نقطه امیدی تکرار نشدنی تبدیل می شوند. صنعت پتروشیمی در جریان جهش اول خود، تغییرات و اقدامات زیرساختی را اجرایی کرده که اگرچه هنوز به نقطه پایانی خود نرسیده؛ اما تا همین جای کار ثمراتی بی بدیل را رقم زده است. نمونه چنین اقدامات زیرساختی را می توان در اجرای خط لوله اتیلن غرب دید که حالا در پایان جهش دوم صنعت پتروشیمی با مدیریتی خصوصی و اصلاحات و تغییراتی جدید، اهدافی مهم را دنبال می کند. آخرین تحولات درباره خط لوله اتیلن غرب، یعنی قرارداد بهره برداری، تعمیر و نگهداری خط لوله اتیلن غرب، میان شرکت ملی صنایع پتروشیمی به عنوان مالک خط و شرکت راه اندازی و بهره برداری صنایع نفت (اویکو) با هدف تکمیل زنجیره ارزش و توسعه صنعت پتروشیمی در استان های غرب و شمال غرب کشور، از مهم ترین تحولات صنعت پتروشیمی محسوب می شود.
خط لوله انتقال اتیلن غرب، مجموعه ای از خطوط لوله سراسری، مجتمع های پتروشیمی و تاسیسات تکمیلی مرتبط در غرب، جنوب غرب و شمال غرب کشور است که هنوز هم پتانسیل تحولات جدید را دارد. مسؤولان صنعت پتروشیمی از سال 1381 تصمیم گرفتند، بخشی از گاز اتیلن موجود در عسلویه را به مناطق دیگری از کشور، بخصوص منطقه غرب منتقل کنند. هدف این خط، علاوه بر انتقال فراورده برای مجتمع های جدید و ایجاد اشتغال و تولید در داخل کشور، صادرات محصولات پتروشیمی از مبادی غربی و شمال غربی بوده است. در این سال ها قرار بود مجتمع های پتروشیمی همچون ممسنی، گچساران، دهدشت، بروجن، اندیمشک، لرستان، کرمانشاه، کردستان، مهاباد و میاندوآب در این مسیر، بهره برداری شوند و به تولید برسند که بخشی از آنها متوقف مانده و مجموعه هایی دیگر در مرحله بهره برداری یا آماده سازی قرار دارند. هم اکنون، تعدادی از مجموعه های پتروشیمی در مسیر این خط، در حال آماده سازی و اجرا برای استفاده از این خط لوله هستند. پتروشیمی ابن سینا، مجموعه ای است که در آستانه بهره برداری و تکمیل نهایی قرار دارد. از سوی دیگر، مجتمع هایی هم در این مسیر واقع شده اند که به تامین نیاز اتیلن این خط کمک می کنند. پتروشیمی هگمتانه، در دی سال 99 به بهره برداری رسمی رسید و فاز دوم پتروشیمی ایلام هم افتتاح شد. پتروشیمی ایلام قرار است بخشی از اتیلن تولیدی خود را به این خط تزریق کند. این پتروشیمی، از لحاظ وسعت، ظرفیت تولید و تعداد واحدهای فرایندی، بزرگترین پتروشیمی غرب کشور به شمار می رود.
سه انشعاب مهم و حیاتی اتیلن غرب
طبق پیش بینی های قبلی، سه انشعاب برای خط لوله اتیلن غرب در نظر گرفته شده که یکی از آنها حدود 150 کیلومتر خط انتقال از میاندوآب به تبریز بود که مورد بهره برداری قرار گرفت. انشعاب دوم مربوط به منطقه دناست که این انشعاب از مبدا سیاه مکان تا پتروشیمی گچساران به طول حدود 60 کیلومتر کشیده شده، مجوزهای محیط زیست نیز اخذ و پیمانکار طرح انتخاب و عملیات اجرایی برای ساخت این بخش آغاز شده است. هدف از اجرای این قطعه، انتقال اتیلن مجتمع الفین گچساران به مسیر اصلی خط لوله اتیلن غرب است. به دلیل اینکه پتروشیمی های ممسنی، کازرون، دهدشت و بروجن که در مسیر خط گچساران قرار دارند، تکمیل نشده اند، اتیلن گچساران به طور موقت به خط اصلی منتقل می شود؛ اما هر زمان که پیشرفت این طرح ها به 40 درصد برسد، دولت یا شرکت ملی صنایع پتروشیمی عملیات ساخت قطعات مخصوص رساندن اتیلن به این طرح ها را اجرایی خواهد کرد. درباره انشعاب سوم هم باید گفت که این مسیر، مربوط به انتقال اتیلن از سنندج تا پتروشیمی ابن سینای همدان به طول 190 کیلومتر است که با توجه به عدم فعالیت اجرایی این طرح، عملیات احداث خط تا زمانی که پیشرفت اجرایی به 40 درصد نرسد، آغاز نخواهد شد.
تحولات و تصمیماتی جدید در آستانه 20 سالگی
در واقع یکی از موضوعات مهم درباره خط لوله اتیلن غرب، ناهماهنگی در اجرای بخش های مختلف به دلایل متعدد بود. اجرای تعدادی از مجتمع ها در مسیر خط لوله متوقف ماند و در نتیجه در جریان جهش دوم، تصمیماتی جدید برای آن گرفته شد. خط لوله اتیلن غرب در دوره 18 ساله ای که از شروعش گذشته، هم اکنون در آستانه تحولاتی جدید قرار دارد. حالا و در شروع به کار دولت جدید و تحولات پیش رو، شرکت ملی صنایع پتروشیمی با توجه به نقشه راهی که برای صنعت پتروشیمی و زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی و جلوگیری از خام فروشی در دستور کار دارد، دست به یک اقدام متفاوت و جدید زده و مدیریت خط لوله اتیلن غرب و تعهدات آن را به یک شرکت معتبر خصوصی ایرانی سپرده است. چند روز قبل در نشستی مشترک با هدف شفاف سازی رابطه مالی با بخش خصوصی قرارداد بهره برداری، تعمیر و نگهداری از بزرگترین خط لوله انتقال اتیلن جهان امضا شد. این قرارداد که شامل خطوط لوله و ایستگاه های تقویت فشار در صنعت نفت است، به صورت یکپارچه به پیمانکار بخش خصوصی واگذار شد. پس از واگذاری خط لوله اتیلن غرب به شرکت ملی صنایع پتروشیمی، این مجموعه ضمن تداوم توسعه در مسیر وظایف حاکمیتی خود و به منظور حفظ و گسترش سرمایه های ملی و زیرساخت های صنعت پتروشیمی با برگزاری مناقصه، شرکت اویکو را به عنوان پیمانکار بهره برداری و تعمیر و نگهداری این خط لوله ملی مشخص و اعلام کرد.
درآمد سالانه 3.7 میلیارد دلاری در افق 1404
بر اساس تصمیمات جدید، قرار است تعداد مجتمع های متصل به خط اتیلن غرب در افق 1404 به 21 مجتمع برسد و ظرفیت تزریق به اتیلن غرب به 3.5 میلیون تن افزایش یابد و در این شرایط پیش بینی می شود که ارزش فروش محصولات با توجه به تنوعی که از مسیر اتیلن ایجاد خواهد شد، به سالانه 3.7 میلیارد دلار افزایش یابد. این خط به طول اصلی خط 1660 کیلومتر، طول انشعابات فرعی 550 کیلومتر و خط دنا نیز 600 کیلومتر از 11 استان عبور می کند و در مجموع این خط با حدود 2800 کیلومتر طول در نوع خود منحصر به فرد است. خط اتیلن غرب شامل 8 ایستگاه تقویت فشار است که پنج ایستگاه فعال و ایستگاه ششم در حال ساخت است. همچنین در حال حاضر 13 مجتمع پتروشیمی (تزریق کنندگان و گیرندگان) به این خط مرتبط هستند و میزان تزریق اتیلن به این خط سالانه 2.1 میلیون تن است که به صورت تجمعی تا به امروز 11 میلیون تن اتیلن به شرکت های زیردست توزیع شده است. علاوه بر این باید گفت که ارزش محصولات مجتمع های خط لوله اتیلن غرب سالانه 2 میلیارد دلار است و همزمان برای 15 هزار نفر اشتغال مستقیم ایجاد کرده است که در افق 1404 و تحقق اهداف اشتغال مستقیم به عدد 17 هزار نفر می رسد.
نکته قابل توجه این است که آنچه تاکنون از خط لوله اتیلن غرب برداشت شده، پلی اتیلن و پی وی سی بوده؛ اما با توجه به برنامه های راهبردی که صنعت پتروشیمی برای توسعه زنجیره ارزش پیش بینی کرده، انواع پلی اتیلن ها، اتیلن اکساید، اتانول آمین ، اتوکسیلات و گلیکول اتر نیز در همین مسیر تولید می شوند و تنوع قابل توجهی را در محصولات پایین دست صنعت پتروشیمی خواهیم داشت. در برنامه راهبردی شرکت ملی صنایع پتروشیمی که توسعه زنجیره ارزش را هدفگذاری کرده، 6 زنجیره طرح پیشران در نظر گرفته شده که یکی از آنها اتیلن است و امیدواریم از این مسیر، آن هدف محقق شود.