سیره اخلاقی امام حسین (ع) در خانواده(بخش نخست)
توجه به خواسته ها به همراه مهر و محبت
خداوند متعال، رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) ایشان را برای اهل عالم، به ویژه پیروانشان، به عنوان الگو آفریده است. مسلمانان جهان وظیفه دارند در تمام شئونات زندگی اعم از فردی، اجتماعی، سیاسی، اخلاقی و غیره به آنان اقتدا کنند. یکی از نکات قابل توجه در سیره پیشوایان معصوم(علیهم السلام) نحوه رفتار آنان با خانواده است. در این نوشتار مختصر برآنیم تا با مراجعه در منابع تاریخی به گوشه هایی از سیره اخلاقی امام حسین(ع) در خانواده بپردازیم. نخستین بخش از این مطلب را می خوانید:
احترام به همسر و اعضای خانواده
احترام به همسر از عواملی است که در تربیت فرزندان، تأثیر فراوانی دارد. مادری که در خانه، عزیز باشد و مورد تکریم شوهرش قرار گیرد، با روحی سرشار از عاطفه و آرامش و احساسِ شخصیت، فرزندان را تربیت خواهد کرد. به عکس اگر همسر در خانه مورد آزار و اذیت روحی و جسمی قرار گیرد و شخصیتش در خانه و پیش فرزندان تحقیر شود، بدیهی است که از روان سالمی برخوردار نخواهد بود و در نتیجه، آرامش خود را از دست داده و اضطراب و نگرانیِ او در فرزندان نیز تأثیر خواهد گذاشت. انسان در دوران زندگی با حوادث و مسائلی روبه رو می شود که او را نگران و متأثر می سازد. فردی که احساس کند از طرف دیگران مورد ستم واقع شده، اگر برای رسیدن به حق خود تلاش کند و نتواند به آن برسد، دچار نگرانی خواهد شد. حال اگر برای زن یا شوهر چنین مشکلی پیش آید و با حالت تأثر وارد خانه شود، ممکن است گلایه کرده و از همسر انتظار داشته باشد که در این شرایط به او کمک کرده و از او دفاع کند. در نتیجه، هرگونه تصورِ کوتاهی را در این رابطه دور از انتظار می داند. همسر در این حالت های ویژه، باید سعی کند با مهربانی، احترام و دلجویی چنان رفتار کند که از اندوه و تأثر او بکاهد. در چنین شرایطی، سخنان منطقی و محترمانه همسر می تواند اثبات کند که من در دفاع از حق تو کوتاهی نکرده ام و آنچه مصلحت بوده و توان داشتم، انجام داده ام. امام علی(ع) درباره چگونگی برخورد با همسرش حضرت زهرا (س) می فرماید: «به خدا سوگند. هرگز کاری نکردم که فاطمه خشمگین شود و او را به هیچ کاری مجبور نکردم...، او نیز هرگز مرا خشمگین نکرد و برخلاف میل باطنی من، قدمی برنداشت». در تاریخ می خوانیم که روز عاشورا هنگامی که هلال بن نافع عازم میدان جنگ بود، همسر جوانش از رفتن او ناراحت شده و به شدت می گریست. امام حسین(ع) متوجه آن زوج جوان گردیده و به هلال فرمود: «إنَّ أهلک لایطیبُ لَها فِراقُکَ، فَلَو رأیتَ أن تَختارَ سُرُورَها علَی البَراز؛ همسرت جدایی تو را نمی پسندد، تو آزادی و می توانی خشنودی او را بر مبارزه با شمشیرها مقدم بداری». آن امام همام بالاترین حد تکریم را نسبت به فرزند و همسر داشت. حتی آنان را مورد عنایت خاص خود قرار داد و آنان نیز علاقه وافری نسبت به حضرتش ابراز می داشتند. مثلاً رباب علاقه وافری به امام حسین(ع) داشت. او در سفر کربلا همراه امام بود و پس از شهادت آن حضرت نیز وفاداریش را به زبان شعر و نیز در عمل نشان داد. دو مرثیه از رباب در دسترس قرار دارد که هر دو دارای معانی بسیار زیبا بوده و خلوص و ارادت رباب را نسبت به آن حضرت نشان می دهد. ترجمه آن چنین است: آن پرتوی که دیگران از درخشش آن بهره می بردند، در کربلا کشته شده و غیر مدفون، رها شده است. ای فرزند پیامبر(ص)، خدا از طرف ما تو را پاداش نیکو داده و در وقت میزان تو را از هر زیانی به دور دارد. تو چنان کوه محکمی بودی که من به آن پناه می بردم و تو با رحمت و از سر دینداری با ما همنشینی داشتی. دیگر چه کسی برای یتیمان و فقیران مانده؟ و چه کسی است که مسکینان به او پناه برده و او بی نیازشان سازد؟ به خدا قسم! دیگر سایه ای بعد از تو بر سرم نخواهم پذیرفت تا در میان خاک پنهان شوم». رباب در بخشی از این اشعارش ارتباط عمیق خود را با امام حسین(ع) تصویر می کند؛ امام چون کوهی است که پناهگاه آرام بخش رباب بوده و آن حضرت نیز با کمال ملاطفت و از سر دینداری با وی برخورد داشته است.
مهم ترین درس عاشورا که باید فارغ از هر دینی آنها را بدانید
شجاعت یک تغییر مهم
در داستان عاشورا، انسان های بسیار بزرگی وجود دارند که می توانند الگوی بسیار خوبی برای ما باشند. در صدر این افراد بزرگ، امام حسین(ع) قرار دارد که مظهر شجاعت و ایستادگی است. درباره امام حسین(ع) مقالات زیادی نوشته شده و صفات بارز این شخصیت بزرگ مورد بحث قرار گرفته است. در مطلب پیش رو درباره یکی از یاران امام حسین(ع) سخن می گوییم؛ مردی که به ما نشان داد، هیچ وقت برای تغییر دیر نیست. «حر بن ریاحی» درس مهمی به تاریخ داد: «در هر شرایطی که قرار دارید، شهامت تغییر را داشته باشید».
یکی از درس های عاشورا این است که هر کدام از ما شرایط خاص خودمان را داریم. شاید تعدادی از ما از شرایطمان راضی نباشیم. یا اینکه سال ها فکر کنیم مسیر درست را انتخاب کرده ایم، اما یک روز به خودمان بیاییم و ببینیم در مسیر اشتباه هستیم. در این حالت شاید بنا به دلایلی جرات تغییر زندگی مان را نداشته باشیم. حر بن ریاحی، زمانی که متوجه شد در مسیر اشتباه است، با تمام وجود تغییر را پذیرفت. در حقیقت حر به همه یاد داد تا لحظه ای که نفس می کشیم، می توانیم مسیر زندگی مان را عوض کنیم. حر تا لحظات آخر در لشکر دشمن حضور داشت و به خوبی می دانست امام حسین(ع) و یارانش کشته خواهند شد، اما آگاهانه تصمیمی گرفت که باعث شد برای همیشه نامش در تاریخ ماندگار شود. بدون شک گرفتن این تصمیم در آن لحظات، بسیار سخت است، اما حر نشان داد هیچ تغییری غیرممکن نیست. حر می دانست اگر به کمک امام حسین(ع) برود، کشته خواهد شد، اما وقتی دید حق با امام حسین(ع) است، لحظه ای تعلل نکرد و مسیر زندگی اش را عوض کرد. تصمیمی که به ما روش زندگی درست را یاد می دهد و این درس بسیار مهمی از واقعه عاشوراست.
هر وقت احساس کردید در مسیر اشتباه هستید، شجاعت تغییر مسیر را داشته باشید حتی اگر برایتان گران تمام شود. من شک ندارم در لشکر یزیدیان افراد دیگری نیز حضور داشتند که می دانستند حق با امام حسین(ع) است و دلشان می خواست به این امام کمک کنند، اما به دلایل مختلف نتوانستند مثل حر باشند و به کمک امام حسین(ع) بروند. شاید از ترس از دست دادن جانشان بود یا به خاطر پست، مقام و پول و یا هر دلیل دیگر. به هر حال امروز نامی از آنها نمانده یا اینکه با بدنامی از آنها یاد می شود اما حر بن ریاحی را تقریبا همه می شناسند حتی افراد غیرمسلمان نیز او را ستایش می کنند. همه ما می توانیم از این کار شجاعانه حر بن ریاحی در هر جنبه از زندگی مان استفاده کنیم. نگاهی به شرایطتان بیندازید؛ آیا در مسیر درست هستید؟ از شغلتان، رشته تحصیلی تان، از شرایط زندگی تان راضی هستید؟ یا اینکه فکر می کنید در جایگاه اشتباهی قرار گرفته اید؟ وقتی پاسخ را دریافتید، پس شهامت داشته باشید.