دورخیز شرکت های بزرگ نفت و گاز برای توسعه صنعت هیدروژن
بتازگی شاهد شتاب گرفتن جریان استفاده از هیدروژن به عنوان منبع انرژی هستیم؛ اما واقعیت ماجرا این است که سوخت مورد نظر که سهمش در سبد انرژی جهان روندی افزایشی را طی می کند، با چالش هایی قابل توجه روبه روست. نتیجه گیری اصلی، حاصل گزارشی است با عنوان «Innovation Insights Briefing» از سوی انتشارات شورای جهانی انرژی مستقر در لندن (WEC) که با همکاری موسسه تحقیقات برق (EPRI) و شرکت چندملیتی خدمات مشاوره مدیریت و امور مالی و حقوقی پرایس واتر هاوس کوپرز (PWC) با تمرکز بر سوخت هیدروژن تهیه می شود. روند تولید هیدروژن، بویژه هیدروژن سبز که در فرایند الکترولیز آب با استفاده از برق حاصل از انرژی های خورشیدی یا بادی به دست می آید، در سال های اخیر شتاب گرفته است. هیدروژن برای مصرف در بخش حمل ونقل با مسافت های طولانی، به آمونیاک و پس از آن دوباره به هیدروژن تبدیل می شود. امروزه هیدروژن، تا حد زیادی در راهبردهای بیشتر شرکت های بزرگ نفت و گاز جهان گنجانده شده و در برنامه های بسیاری از دولت ها برای کربن زدایی و به صفر رساندن مقدار انتشار کربن در صنایع، مشاهده می شود. انتظارها حاکی از آن است که هیدروژن، نقشی مهم در کاهش مقدار انتشار کربن از صنایع انرژی بر، بشود و هم اکنون کشورها شاهد روش های گوناگون نقش هیدروژن در پدیده «انتقال انرژی» هستند. بر اساس گزارش شورای جهانی انرژی، سناریوهای موجود برای تقاضای هیدروژن، نشان می دهد که سهم این حامل انرژی از مصرف نهایی انرژی جهان تا سال 2050 میلادی 6 تا 25 درصد یا 150 تا 600 مگاتن خواهد بود؛ اما در عین حال این موضوع به نحوه رقابت هیدروژن با انواع انرژی پاک مانند باتری بستگی خواهد داشت. گزارش شورای جهانی انرژی نشان می دهد که با وجود این واقعیت که بسیاری از کشورها در حال بررسی چگونگی توسعه «اقتصاد هیدروژنی»- به وسیله تبدیل شدن به عرضه کننده یا تعیین مسیرهای استفاده از هیدروژن در صنایع داخلی- هستند، افزایش مصرف هیدروژن با چالش های مهمی روبه روست. پیش از هر موضوعی و در درجه نخست، بحث هزینه مطرح است. یادداشت شورای جهانی انرژی حکایت از آن دارد که هیدروژن کم کربن اکنون در مقایسه با دیگر منابع انرژی در بیشتر مصارف و موقعیت ها مقرون به صرفه نیست و احتمال دارد برای رفع شکاف قیمت، پشتوانه ای محکم نداشته باشد و همزمان این پرسش به ذهن متبادر می شود که چه مرجعی باید حمایت کند. این گزارش می افزاید: کشورها سیگنال های دلگرم کننده ای ارسال می کنند که نشان از تمایل موجود برای افزایش مقیاس تولید هیدروژن کم کربن با سرمایه گذاری مستقیم در پروژه ها دارد. این پرسش مطرح است که تا چه اندازه و چه زمانی حمایت پرداخت کنندگان مالیات، می تواند تولید هیدروژن کم کربن را به منظور یافتن راه حلی مقرون به صرفه برای کربن زدایی از صنعت، به اندازه کافی رقابتی کند. در ادامه، گزارش شورای جهانی انرژی حکایت از آن دارد که اقتصاد هیدروژن مراحل اولیه ای را طی می کند که بین دو عامل عرضه و تقاضا با مشکل «اول مرغ بوده یا تخم مرغ» روبه روست. بر اساس این گزارش، «بحث رنگ» درباره هیدروژن، با استفاده از رنگ هایی که چگونگی تولید هیدروژن را نشان می دهد، مانع نوآوری می شود. تمایز رنگ می تواند یک فناوری کارآمد مقرون به صرفه را بدون دلیل حذف کند که تنها دلیلش این است که به عنوان نمونه برای نوعی از هیدروژن، رنگ آبی در نظر گرفته شده است. هیدروژن آبی به هیدروژن تولید شده از سوخت های فسیلی با ذخیره سازی کربن اشاره دارد. نویسنده گزارش شورای جهانی انرژی معتقد است که بحث رنگ ها به شفافیت نیاز دارد؛ زیرا احتمال می رود بعضی از مسیرهای فناورانه که پر هزینه تر هم هستند و انتشار کربن بیشتری دارند را به طور زودهنگام از گردونه رقابت حذف کند. به نظر می رسد بحث، درباره گذر از رنگ و در عوض تمرکز بر معادل کربن باشد. به گفته جروئن فت هووف، رئیس مؤسسه گلوبال انرژی، یوتیلیتیز اند ریسورسز لیدر (Global Energy, Utilities and Resources Leader, PwC)، این دهه برای توسعه پروژه های هیدروژن همراه با زیرساخت های تولید، حمل، واردات، توزیع و استفاده از هیدروژن در مقیاس بزرگ بسیار مهم است. اگر این کار را در چند سال آینده با موفقیت انجام دهیم، زمینه برای افزایش خیره کننده تقاضای هیدروژن تا سال 2030 فراهم خواهد شد. اقتصاد هیدروژن ممکن است مراحل اولیه خود را طی کند؛ اما شرکت ها از جمله شرکت های بزرگ نفت و گاز جهان و دولت ها هم اکنون توجه خود را روی توسعه پروژه ها و کاهش هزینه ها متمرکز کرده اند. بزرگترین شرکت های نفتی در اروپا، از جمله بی پی انگلیسی، شرکت انگلیسی-هلندی شل، توتال انرژیز فرانسه، اکینور نروژ، انی ایتالیا و رپسول اسپانیا همگی پروژه های هیدروژنی در حال اجرا دارند و سرگرم برنامه ریزی برای اجرای طرح های توسعه ای هستند. آلمان در ماه مه اعلام کرده بود که 62 پروژه هیدروژنی در مقیاس بزرگ را با 10 میلیارد دلار بودجه فدرال و ایالتی تأمین می کند؛ زیرا هدف آن تبدیل شدن به رهبر جهان در فناوری های هیدروژن است. حتی کشوری های برتر منطقه خاورمیانه، به دنبال راهی برای تبدیل شدن به قطب تولید و صادرات هیدروژن هستند. عمان، امارات متحده عربی و عربستان سعودی برای پیشگام بودن در بازار انرژی دیگری جدا از صادرات نفت خام، روی هیدروژن سرمایه گذاری می کنند. جنیفر گرانولم، وزیر انرژی ایالات متحده آمریکا، در ماه ژوئن نخستین طرح وزارت انرژی آمریکا را در زمینه نخستین دوره جایزه ِارت شات Earthshots و هیدروژن شات راه اندازی کرد که هدف از اجرای آن را دنبال کاهش 80 درصدی هزینه تولید هیدروژن پاک و رساندن به یک دلار برای هر کیلوگرم طی یک دهه آینده دانسته است. هیدروژن پاک، نوعی رویدادی تعیین کننده است. وزیر انرژی ایالات متحده آمریکا معتقد است این موضوع به کربن زدایی از بخش های سنگین و صنعتی با آلودگی بالا و ایجاد مشاغل با درآمد مطلوب در حوزه انرژی های پاک کمک و در عین حال راه را برای تحقق اقتصاد بدون کربن تا سال 2050 میلادی هموار می کند.