صنعت نفت در ادامه تفاهم های گسترده در انتظار گمرک اختصاصی نفت است
امیدواری به کاهش زمان ترخیص کالا
مشعل صنعت نفت یکی از صنایع پرکار و فعال کشور است که هر لحظه و هر روز نیازها و تجهیزات خود را از داخل و خارج کشور تامین می کند. این صنعت فارغ از موضوع صادرات نفت و محصولات نفتی و فرآورده ها و محصولات پتروشیمی، بخش قابل توجهی از نیازهای صنعتی و مواد اولیه مورد نیاز خود را از کشورهای دیگر تامین می کند که این نیازها از مبادی رسمی و به طور مشخص کمرگات وارد کشور می شوند. آنچه به عنوان گمرک در نگاه عمومی وجود دارد، با عملکرد تخصصی که برای صنعت نفت وجود دارد، متفاوت است و باید با نگاهی جداگانه نقش گمرک در صنعت نفت بررسی شود. صنعت نفت همواره به دنبال تسهیل در ورود و خروج کالا و تجهیزات به شکلی اختصاصی و در کمترین زمان بوده است و این ماموریت مهم گمرک برای نفت با وجود تلاشها و تفاهم های بسیار هنوز به شکل مطلوب آن محقق نشده است. گمرک درگاهی برای وارد و خارج شدن کالا در کشور است و برای این انتقال کالا ، سیاستهایی کلان و جزئی در سطح ملی و بین المللی وجود دارد که به عنوان دستورعمل و برنامه های اجرایی اعمال و در دوره های زمانی مختلف به روزرسانی می شوند.
این سیاستها و تعرفه های تعیین شده در گمرکات هر کشور متناسب با سیاستهای تولید و توسعه ای هر کشور و برنامه های حمایت از تولید داخل و بسیاری دیگر از قوانین است. به عنوان نمونه یکی از مهمترین عملکرد گمرک در مورد کالاهای داخلی، اعمال تعرفه های مختلف روی کالاهای خارجی است که در حمایت از تولید داخل و امکان رقابت با کالای خارجی پیش بینی شده است و صنعت نفت هم در مورد حمایت از کالاهای داخلی لیست بلند بالایی دارد.
در عین حال گمرک به عنوان یکی از دروازه های مهم و اصلی وارد شدن تجهیزات به صنعت نفت امکانات و دسترسی ها و قوانینی مجزا از بخشهای دیگر برای صنعت نفت پیش بینی کرده است. در حال حاضر گمرکات در مبادی ورودی و خروجی مستقر هستند و گمرکات تخصصی با رویه واردات و صادرات فعالند و بسیاری از بخشهای صنعت نفت در استانهای مختلف گمرکات اختصاصی فعال دارند و این شرایط در اجرای پروژه ها و دسترسی به نیازهای اساسی و سرعت اجرا و کاهش کاغذبازی های اداری تاثیر زیادی دارد. گمرکاتی همچون بندر امام خمینی، منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی، منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی، منطقه ویژه اقتصادی دوغارون، منطقه ویژه اقتصادی بوشهر و ... که صرفا برای صادرات محصولات مرتبط با صنعت نفت است.
تسهیلات ویژه گمرک برای صنعت نفت
از سال 98 تاکنون تعداد قابل توجهی از شرکتهای نفتی امتیازات ویژه ای برای استفاده از تسهیلات گمرکی دارند. طبق اعلام گمرک شرکتهای زیرمجموعه چهار شرکت اصلی وزارت نفت و برخی شرکتها همچون شرکت پتروپارس، شرکت توسعه پترو ایران، شرکت ملی صادرات گاز ایران و شرکت بازرگانی نفت ایران نیکو از دیگر شرکت های تابعه شرکت ملی نفت هستند که می توانند از تسهیلات گمرکی استفاده کنند. دو شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی و همچنین سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی از زیرمجموعه های شرکت ملی صنایع پتروشیمی هستند که شامل این تسهیلات می شوند. در عین حال شرکت های پالایش نفت آبادان، پالایش نفت اراک، خطوط لوله و مخابرات نفت ایران، شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی، شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران، شرکت توسعه صنایع پالایش نفت نیز از زیرمجموعه های اعلام شده شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران هستند که می توانند از تسهیلات گمرکی استفاده کنند. اما علاوه بر این تسهیلات اختصاصی صنعت نفت در چند منطقه از جمله عسلویه به عنوان پایتخت انرژی گمرک مجزایی دارد که نقش قابل توجهی در واردات و صادرات دارند. در شرایطی که پروژه های صنعت نفت با شتاب در حال اجرا هستند و بخش زیادی از کالاهای مورد نیاز شرکتها باید در کوتاه ترین زمان ترخیص شوند ، موضوع گمرکات اختصاصی و دسترسی سریع به کالا از اهمیت زیادی برخوردار است. در حال حاضر گمرک عسلویه با هدف ورود کالا از راه دریا و در راستای کاهش اعمال سلیقه در انجام امور گمرکی کالای نفتی ، پرهیز از تاخیر در ترخیص کالا همراه با نظارت تخصصی فعال است. راه اندازي گمركات اختصاصي باعث تسهيل فرآيندها، ارائه خدمات بهتر به مراجعين و روانسازي امور تجاري است و منجر به مديريت يكپارچه مرزي مي شود. به گفته کارشناسان و تجربه سالهای اخیر ايجاد و راه اندازي گمركات تخصصي امتيازات و مزاياي بسياري دارد كه از جمله آن مي توان به استفاده از نيروهاي آموزش ديده به منظور ارزيابي دقيق كالاهاي خاص اشاره كرد. همچنين ايجاد رويه واحد در انجام تشريفات گمركي، توجه دقيق به ارزش محمولات خاص و جلوگيري از بيش و كم اظهاري و اعمال دقيق تر كنترلهاي لازم از ديگر مزاياي گمركات تخصصي است. اما علاوه بر ترخيص كالاهاي خاص در زمانی کوتاه و با کمترین بوروکراسی ، داير شدن گمركات تخصصی در نفت اثرگذاری بالایی بر تسریع در ارسال و دسترسی آسان به کالا برای مجموعه های تولیدی و توسعه ای و دسترسی به مبادی خروجی برای شرکتها و مجموعه هایی با اهداف صادراتی دارد. در گذشته بسیاری از شرکتها و پروژه های توسعه ای پس از سفارش کالاهای مورد نیاز و طی مراحل اداری طولانی و گذشت چندین ماه باید به مرحله انتقال کالا از گمرک تا محل پروژه می کردند که عموما مسافتی قابل توجه بود. در شرایط فعلی که در بسیاری از بخشهای صنعت نفت گمرکات اختصاصی پیش بینی شده و هر منطقه ویژه گمرک اختصاصی دارد، شرایط برای زیرمجموعه های صنعت نفت، به خصوص صنعت پتروشیمی بسیار تسهیل شده است.
ضرورت برقراری ارتباط مطلوب میان گمرگ و نفت
در یک نمونه موفق می توان به گمرک منطقه ویژه اقتصادی عسلویه اشاره کرد. این مجموعه همجوار با انبوهی از واحدهای صنعتی و تولیدی ، پالایشگاه های گازی ، مجتمع های پتروشیمی و بسیاری دیگر از پروژه های توسعه ای قرار دارد. تسریع در صادرات، افزایش کارایی سیستم حمل ونقل جاده ای، کاهش تشریفات ترخیص از جمله حذف پلمب، کاهش هزینه ها و مهار ترافیک ناشی از تجمع کامیون ها در پشت در خروجی از مهم ترین اهداف تشکیل این گمرک و الزامات جانبی آن بوده است. این گمرک در حال حاضر مجهز به سامانه جامع امور گمرکی با هدف شفافسازی فعالیت های گمرکی و تحقق دولت الکترونیک است و تاثیر زیادی در فرآیند اظهار گمرکی از راه دور ، تسریع در گزارشگیری، اتصال آنی به سازمانهای ذی ربط نظیر بانکها، گمرک، استاندارد، حذف بوروکراسی اداری و امکان اخذ مجوزها به صورت برخط (آنلاین) دارد. از آنجایی که این منطقه با تعداد پروژه ها و فعالیتهای گسترده آنها معنا پیدا می کند، تسهیل در روند فعالیت گمرک ارتباط مستقیم با این کارایی و فعالیتها دارد و به خصوص می تواند در روند سرمایه گذاری ها هم تاثیر داشته باشد. اگرچه تفاهم و ارتباط نزدیک صنعت نفت و گمرک در سالهای گذشته به نقطه قابل قبولی رسیده است اما هنوز هم عبور از گردنه گمرک یکی از گردنه های سخت گذر در پروژه های اجرایی و بخشهای دیگر صنعت نفت است و معطلی چندین ماهه تجهیزات در گمرک، از مهمترین چالشهاست. بسیاری از شرکتها پول بیشتری پرداخت می کنند تا تجهیزات و خدمتی که می خواهند زودتر به دستشان برسد و شرکت هم متعهد است اما آن کالا یا تجهیز و خدمت در گمرک ایران ماه ها متوقف می ماند. به نظر می رسد هنوز برخی تبصره ها و مصوبات از سوی مجموعه های دولتی و وزارتخانه ها با شرایط فعلی تطابق ندارند و یا به شکل موازی اعمال شده اند و قوانین دیگر را مسدود یا بی اثر کرده اند. به هر روی مشکلات پیمانکاران با موضوعات گمرکی همچنان ادامه دارد و این امیدواری وجود دارد که روزی گمرک اختصاصی برای صنعت نفت ایجاد شود تا قوانین دست و پاگیر جلوی راه این صنعت پیشرو را نگیرد.