صنعت پتروشیمی بازوی قدرتمند برای کشور است
مشعل صنعت پتروشیمی در چند سال اخیر با عبور از گردنه تحریم های همه جانبه و شرایط سخت تورمی در اقتصاد ایران و در ادامه شیوع ویروس کرونا نه تنها عقب نشینی و توقف نداشته بلکه توانسته بالاترین تولید و بیشترین میزان درآمد را هم داشته باشد. صنعت پتروشیمی در کنار عملکرد قابل قبول خود در عرصه داخلی و خارجی به عنوان شاگرد اول صنایع در تامین ارز مورد نیاز دولت طی چند سال اخیر معرفی شده و توانسته است در شرایط سخت تحریمی بخشی از محدودیتهای مالی دولت را جبران کند. بر همین اساس سال 99، سال طلایی صنعت پتروشیمی از جهت تولید و صادرات محصولات پتروشیمی و راه اندازی واحدهای جدید بوده است و علاوه بر آن پیش بینی می شود که با همین شیب توسعه درآمد صنعت پتروشیمی در حدود چهار سال آینده (1406) به 50 میلیارد دلار برسد. صنعت پتروشیمی در سال 99 عملکردی بی نظیر داشت؛ به گونه ای که مسئولان این عرصه ، آن را سال طلایی صنعت پتروشیمی برشمردند. در برنامه و تعهد سال گذشته، 17 طرح از جهش سوم پتروشیمی افتتاح شد و شاهد افزایش ۲۵ میلیون تنی ظرفیت صنعت طی یک سال بودیم. برای این تعداد پروژه بیش از ۱۱.۴ میلیارد دلار در همین شرایط نوسان قیمتها، سرمایه گذاری شد و ظرفیت این صنعت از ۶۵ میلیون تن در سال ۹۸ به ۹۰ میلیون تن رسید. واحدهای میاندوآب، کاوه، تولید کاتالیست پتروشیمی لرستان، کیمیای پارس خاورمیانه، بوشهر، لردگان، سولفات پتاسیم ارومیه، هگمتانه، فاز دوم پتروشیمی ایلام، پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس و پتروپالایش کنگان، از جمله واحدهای افتتاح شده در سال 99 بودند و در بهار 1400 هم پتروشیمی سبلان، فاز ۱ مسجدسلیمان و پارسیان سپهر به بهر برداری رسیدند و افتتاح چند طرح دیگر در راه است. اما اقدام و تلاش مهم صنعت پتروشیمی برای سودآوری داخلی و ارزآوری برای کشور با اعدادی روشن می شود که بارها از سوی مسئولان کشور مورد تاکید قرار گرفته است. صنعت پتروشیمی در سال ۹۸ که شاهد شروع و اوج گیری تحریمهای مستقیم این صنعت بودیم، ۹.۴ میلیارد دلار ارز حاصل از صادرات داشته در حالی که تعهد این صنعت برای عرضه به سامانه نیما ۶.۷ میلیارد دلار بوده است. به عبارتی این صنعت در سال ۹۸، ۸.۱ میلیارد دلار یعنی ۱۲۰ درصد بیشتر از تعهد خود به سامانه نیما ارز عرضه کرد.
افزایش بازارهای صادراتی با وجود اعمال تحریم
صنعت پتروشیمی در سال های گذشته به عنوان بازوی قوی اجرایی و مستقل توانست جایگاه خود را در صنعت و بازار داخلی و بازار خارجی و به خصوص خاورمیانه تثبیت کند و ارتقا بخشد. افزایش واحدهای تولیدی و تنوع درمحصولات و بازارهای صادراتی یکی از اتفاقات مهم در این دوره بود که بیش از هر چیز تحقق آن متکی بر توان و تلاش داخلی پتروشیمی ها آن هم در شرایط تحریمی بوده است.
واقعیت این است که صنعت پتروشیمی در این سالها با وجود شرایط سخت توانست سهم قابل توجهی را در صادرات غیرنفتی ۴۰ میلیارد دلاری ایران داشته باشد و امروز به صنعتی پرافتخار برای ایران تبدیل شده است. از سوی دیگر، جهش های صنعت پتروشیمی به واقع یکی از دستاوردهای ویژه صنعت نفت است و می توان گفت که صنعت پتروشیمی امروز در منطقه یک قدرت است و حرفی برای گفتن دارد.
تزریق 6.4 میلیارد دلار به سامانه نیما
اتفاق مهم دیگر ارزش صادرات این صنعت است که در سال ۹۹ به حدود ۹ میلیارد دلار ناشی از شیوع ویروس کرونا در دنیا کاهش یافت و اگر چه تعهد این صنعت ۳.۷ میلیارد دلار برای عرضه به سامانه نیما بود، ولی در عمل ۶.۴ میلیارد دلار معادل ۱۷۰ درصد تعهد به این سامانه ارز عرضه شد. در مورد سال جاری یعنی 1400 هم ارزش صادرات محصولات پتروشیمی ۱۴.۲ میلیارد دلار افزایش خواهد داشت و تعهد به سامانه نیما ۸.۲ میلیارد دلار است که بی شک انجام می شود. طبق همین گزارشهای رسمی شرکت ملی صنایع پتروشیمی، درآمد صنعت پتروشیمی در سال 1400 به 20 میلیارد دلار می رسد که حدود 14 میلیارد دلار آن درآمد ارزی و 7 میلیارد دلار هم درآمد فروش داخلی این صنعت خواهد بود . در گزارش شرکت ملی صنایع پتروشیمی از آینده این صنعت و عملکرد انجام شده با اشاره به پیش بینی های صورت گرفته برای گام سوم و چهارم صنعت پتروشیمی آمده است: با تکمیل طرح های جهش دوم، جهش سوم و اجرای طرح های راهبردی در گام چهارم توسعه هوشمند صنعت پتروشیمی، دستیابی به درآمد ۵۰ میلیارد دلاری در افق ۱۴۰۶ قابل تحقق است.
یکی از اقدامات تاثیرگذار و مهم صنعت پتروشیمی، جلوگیری از روند خام فروشی نفت بوده که سهم قابل توجهی در این هدف ایفا کرده است. در سال ۹۹ حدود ۴۰ میلیون تن خوراک معادل روزانه یک میلیون بشکه نفت خام به ارزش۶ میلیارد دلار از صنعت نفت دریافت شده که در ۶۷ مجتمع پتروشیمی مصرف و تبدیل به محصولاتی با ارزش صادراتی شده است. همچنین با بهره برداری از طرح های جهش سوم در سال ۱۴۰۴، خوراک تحویلی از صنعت نفت به معادل ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار بشکه نفت خام در روز می رسد.
بر همین اساس و با وجود محدودیتهای اقتصادی و کرونایی در سال گذشته ۲۵ میلیون تن به ظرفیت صنعت پتروشیمی کشور اضافه و ۳۴ میلیون تن محصول نهایی قابل فروش تولید شد که ۱۵ میلیارد دلار درآمد به همراه داشته است.
بر اساس این گزارش در حال حاضر نزدیک به ۵۰ طرح فعال در صنعت پتروشیمی وجود دارد و طبق برنامه تا پایان ۱۴۰۴ به بهره برداری می رسند و ظرفیت تولید سالانه محصولات پتروشیمی را به ۱۳۵ میلیون تن می رسانند. در واقع در گام چهارم در مجموع ۴۷ پروژه جدید در سه بخش طرح های خوراک ترکیبی، طرح های تازه تولید پروپیلن و طرح های پیشران تعریف و طبقه بندی شده است که با اجرای طرح های گام چهارم تا سال ۱۴۰۶، مجموع سرمایه گذاری تجمعی در صنعت پتروشیمی به ۱۲۵ میلیارد دلار می رسد.