نگاهی به مجموعه ای از آثار فرهنگی که بوی محرم و عاشورا می دهند (بخش نخست)
واژه ها جان کلام محرم هستند
ماه ها از پی هم می آیند و سال ها می گذرند و روزگاران می چرخند؛ اما نام و یاد آقا اباعبدالله الحسین(ع) و اولاد و اصحابش هیچگاه در پهنه تاریخ به فراموشی نرفته اند. قرن هاست که ایرانیان با ذوق و سلیقه با بهره مندی از شعر و فنون ادبیات و هنر نویسندگی، کوشیده اند تا در بیان ها و قالب های مختلف، در پهنه فرهنگ، ادای دینی به قیام تاریخی عاشورا داشته باشند. ایرانیان در دوران معاصر نیز بر همتشان در این باره افزوده و آثار بسیار زیادی در این حوزه خلق کرده اند. در مطلب پیش رو که بخش نخست آن را می خوانید، کوشیده ایم تا بخشی از تلاش های اهل ادب و نویسندگی را در حوزه معارف مربوط به محرم و قیام عاشورا به شما نشان دهیم. با این مطلب همراه باشید تا در این ایام پیش رو علاوه بر برگزاری عزاداری ها، اندکی تامل و مطالعه بر حرکت عظیم امام حسین(ع) داشته باشیم:
تربیت توحیدی با روضه های حسینی
بزرگان بسیار زیادی توصیه های اکید و موکد درباره حضور در روضه های حسینی به شیعیان و مسلمانان داشته اند. این حضورها و برگزاری جلسات روضه، حکمت های خاص دارد. مهدی عباسی شاهکوه و سمیه ابوترابی، دو نویسنده ای هستند که با نوشتن کتاب «تربیت توحیدی با روضه های حسینی» تمام تلاششان را کرده اند تا نشان دهند که حضور در روضه ها و برگزاری آنها در ایام محرم و صفر چگونه می تواند آثار تربیتی و معرفتی بسیار مناسبی بر افراد مختلف، بخصوص جوانان و نوجوانان داشته باشد. این کتاب با شیوه روایتگری تلاش دارد مخاطبان را جذب کند که البته در این کار موفق عمل کرده است. پیشنهاد می کنیم پدرها و مادرهای جوان حتما این کتاب را دنبال کنند؛ چون در آینده ای نه چندان دور با سوال های زیادی در جامعه مواجه خواهند شد که مطالب این کتاب می تواند پاسخگوی بسیاری از آنها باشد.
ازدحام بوسه
ثبت خاطرات وقتی از سوی نویسندگان حرفه ای انجام شود، دست کمی از داستان نویسی ندارد. نرگس مقصودی، نویسنده کتاب «ازدحام بوسه» با الهام از سفر اربعین ضمن ثبت خاطراتش، یکی از جذاب ترین شبه داستان های عاشورایی را خلق کرده و با عاشقان اباعبدالله الحسین(ع) همراه می شود، همسفر می شود، هم کلام می شود و صادقانه و روراست، دنیایی را به مخاطبان نشان می دهد که یک دنیای ویژه عاشورایی است. شاید خواندن جملات نخستین کتاب بتواند شما را مشتاق تر کند که مطالعه اش کنید: «اینکه چقدر طالب و تشنه پیاده روی کربلا بودم، باید بگویم؛ صفر از بیست. خداوکیلی من همیشه از این سفر برائت مثبت می جستم، به نظرم سخت و طاقت فرسا بود و سختی اش شیرینی زیارت و شوق یافتن حقیقت را کمرنگ می کرد و از همه مهم تر اِلمان هایی مانند نظافت اعم از دستشویی و حمام پا روی خط قرمزهای من می گذاشت و موانع فکری بیشتری را می ساخت. در این موقعیت، کائنات بی طرف نمی نشینند تا تو فقط شنونده حرف های رفقایت از سفر سال های قبلشان باشی. مثلا از بچه ای که در شکم دارند و می خواهند مثل بچۀ اولشان در رحم، جادۀ نجف - کربلا را با قرائت جزء به جزء قرآن در ماه ششم بارداری ختم قرآنی کنند. خداوند بالاخره تو را به سمت قضاوت های درونت پرت می کند، اینکه بدون آگاهی، ازشان بخواهی، چیزی را که همیشه می شنیدی و از کنارش سهل انگارانه رد می شدی. من شوخی شوخی در دهه اول صفر در صحن اسماعیل طلای امام رضا(ع) موقع طلوع آفتاب، پشت صف خادمین جارو به دست، همزمان با طلبِ کربلا جمعیت، من نیز کربلا خواستم و خیلی جدی برآورده شد که مرام و رسمشان بالیدن است و تجلی کَرَم».
تحلیل و بررسی انگیزه حرکت سیدالشهداء(ع)
کتاب «تحلیل و بررسی انگیزه حرکت سیدالشهداء(ع)» نوشته محمد صدری، از آن دست کتاب هایی است که کوشیده با حرکت در لابه لای تاریخ و تفسیر مجد و بزرگی قیام عاشورا، دست به تحلیل و تفسیر کنش ها و واکنش های آن زمانه بزند. روح حاکم بر کتاب، خصلتی ادبیات گونه دارد و نثر آن بسیار جذاب و خواندنی است. این کتاب در 10 فصل طراحی شده و هر فصل آن به برش و لایه ای از حادثه کربلا پرداخته است. اگر می خواهید بر وقایع محرم عمیق تر شوید و مطالعه تان علاوه بر اینکه خسته کننده نباشد، شما را از ماجراهایی جدیدتر آگاه کند، خواندن این کتاب را به شما توصیه می کنیم.
احلی من الغزل
شاعران ایرانی همیشه به اباعبدالله الحسین(ع) ارادتی ویژه داشته اند و شاعران آیینی نیز بیشتر اشعارشان در باره واقعه محرم است. کتاب «احلی من الغزل» مجموعه ای است از اشعار مهدی رحیمی، شاعر معاصر آیینی ایران. شاید در برخی روزها و ساعت های ماه های محرم و صفر هیچ چیز بیشتر از یک شعر ناب مذهبی احوالمان را تغییر ندهد و امام حسینی مان نکند، پس این کتاب را دریابید و مجموعه اشعار زیبای دیگر را ؛ زیرا شما را به حال و هوای محرم و عاشورا پرتاب می کند و غم شیرین امام حسین(ع) و یارانش را بر شما می چشاند.
خون نوشت
طرح ها و ایده های نویسندگان ایرانی برای محرم و کربلا واقعا پایانی ندارد. هر کجای ادبیات آیینی را که ببینیم و بکاویم، قطعا با یک خلاقیتی ویژه مواجه می شویم. هادی شریفی، نویسنده کتاب «خون نوشت» نیز از یک خلاقیت بسیار ویژه بهره برده است. این کتاب 73 داستان کوتاه را روایت می کند و هر داستان مربوط به شخصیت یا یک ماجرا در واقعه کربلاست. «خون نوشت» بسیار جذاب است و هنگامی خواندنی تر می شود که متوجه می شویم قلم نویسنده از نوآوری هایی حکایت دارد که برای نخستین بار تجربه شده است. جالب ترین نکته کتاب آنجاست که نویسنده گاه به گاه با شخصیت های واقعی واقعه کربلا صحبت می کند، درد و دل دارد و فضای بسیار نابی را ایجاد می کند. پیشنهاد می کنیم هم خودتان این کتاب را بخوانید و هم اگر نوجوان در خانه دارید، به عنوان هدیه، یک نسخه از کتاب را به او بدهید تا در محرم و صفر آن را مطالعه کند.
امیر من
ترکیب داستان نویسی با وقایع معرفتی و تاریخی جهان اسلام، چند بار دستمایه نویسندگان خوش ذوق ایرانی شده است. عموما این کارها به دلیل جذابیت های معرفتی و مذهبی و توانایی های نویسندگان، خیلی خوب از آب درآمده اند. کتاب «امیر من»، نوشته نرجس شکوریان فرد، از آن دسته داستان هایی است که واقعه عظیم کربلا را به عنوان موضوع اصلی در نظر گرفته و داستانی بسیار جذاب و خواندنی خلق کرده است. در بخشی از کتاب آمده است: «افرادی که مقابل حسین(ع) در کربلا صف کشیدند، ادعای مسلمانی داشتند. مردمی که با امام جنگیدند و پسر پیامبرخدا را به خاک و خون کشیدند، چهره اسلامی داشتند. نمازخوان بودند... طمع مال دنیا، لذت پول و دارایی، مال حرام، ترس از دست دادن آنچه که داشتند، هراس از حاکم ظالم و... کاری کرد که امام را، حسین را ندید بگیرند. حکومت ظالمین را، سایه حاکم فاسدی چون یزید را از ترس از دادن لذت هایشان بپذیرند. چشمی که دنیایش را مهم ببیند، امام را نمی بیند... حسین را نمی بیند». نکته بسیار جالب توجه کتاب «امیر من» این است که هر بخش از کتاب، تکیه و تاکیدی خاص بر یک روایت و حدیث دارد و این مهم، خلاقیت و ایده نویسنده را تا حد بسیار بالایی پیش چشم مخاطب قرار داده است.
پیراهنت
مجموعه شعر «پیراهنت»، یکی از بهترین مجموعه اشعار آیینی معاصر است که اشعار شاعران مختلفی چون حمید برقعی، علی معلم، محمد جواد شرافت، غلامرضا سازگار، علی موسوی گرمارودی، فاطمه سالاروند و... را در برگرفته است. هر کدام از این اشعار؛ اگر چه در فضای مجازی هم پیدا می شوند؛ اما از روی کاغذ خواندن شعر و دم دست بودن آن در ایام محرم و صفر، لذت دیگری برای خواننده به ارمغان می آورد. امتحان کنید و شعرها را از روی کاغذ و کتاب ها بخوانید تا به احتمال زیاد حرف ما را تایید کنید. یوسف رحیمی و حسن بیاناتی، مجموعه شعر آیینی و عاشورایی «پیراهنت» را گردآوری کرده اند.
میر و علمدار
نرگس شکوریان فرد، کتاب داستان دیگری هم دارد به نام «میر و علمدار». این کتاب نیز با درونمایه و موضع خاص عاشورایی اش توانسته است در بین مخاطبان داستان نویسی طرفداران جدی داشته باشد. این کتاب در رابطه با زندگی و مجاهدت حضرت ابوالفضل العباس(ع) از زبان مادر بزرگوارشان است. در بخشی از این کتاب از زبان مادر حضرت عباس(ع) درباره ویژگی ها و فضایل امام علی(ع) می خوانیم:«می دانی مادر، علی(ع) را خدا در شب بعثت، همراه پیامبرش کرده بود تا آنچه جبرییل امین آورد و خواند را بشنود؛ تنها محمدمصطفی (ص) و علی مرتضی (ع)! در شب معراج، خدا با محمدمصطفی (ص) با صدای علی (ع) سخن گفته بود. در هجرت، پیامبراکرم (ص)، فاطمه اش را به علی (ع) سپرده بود تا به مدینه بیاورد. ضرب شمشیر علی(ع) در خندق کاری کرده بود که خداوند جبرییل را برای تقدیس علی به زمین بفرستد که: ضربت شمشیر علی در خندق، افضل از عبادت تمام امتم تا روز قیامت است! لافتی الّا علی... هیچ جوانمردی نیست جز علی را، خدا در وصف او بر زبان پیامبرش جاری کرد. خطبه برادری با پیامبر (ص) را، خداوند تنها با علی (ع) جاری کرد. در خانه هایی را که به مسجد باز بود، باید می بستند، مگر در خانه علی؛ چون خداوند فرمود. خداوند پیامبر را متوقف کرد تا روز غدیر علی را به همه معرفی کند برای جانشینی و قبولی اعمال را به پذیرش ولایت علی منوط کرد. حالا این علی(ع) که امیرمؤمنان بود، می آمد برای خواستن من که دختر قبیله ای بودم هرچند معروف، اما نه ذره ای در شأن ملکوتی علی بن ابی طالب. من که اصلا جوابی نداشتم. سیمرغ خبر آورده بود برایم انگار. بعضی خبرها را نه برای تکذیب می گویند، نه برای تایید. تو هم نمی شنوی که رد یا جذبش کنی؛ چون هیچ وقت حتی در آرزوهایت هم قابل نبودی که خواهانش باشی؛ لطف است لطف».