نگاهی به واقعه تاریخی و اعتقادی غدیر خم (عکس تزئینی)
امیرالمومنین(ع) را با قرآن بشناسیم
وقتی خداوند تبارک و تعالی در آیه 67 سوره مائده به پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: «یاأَیهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیک مِن رَّبِّک وَ إِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللَّهُ یعْصِمُک مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الْکافِرِین؛ ای پیامبر، آنچه را از پروردگارت بر تو نازل شده است به مردم برسان. اگر چنین نکنی امر رسالت او را ادا نکرده ای. خدا تو را از مردم حفظ می کند که خدا مردم کافر را هدایت نمی کند». مسلمانان آن زمان و اعصار بعد به امر خطیری پی بردند که جهت و سمت و سوی دین خدا را به جایی برد که با خاندان امام علی(ع) پیوند عمیقی برقرار کرد. در مطلب پیش رو کوشیده ایم تا تنها به بخشی و زوایایی از شخصیت و مرتبه والای امام علی(ع) از منظر قرآن کریم بپردازیم.
در واپسین سال عمر پیامبر اسلام(ص) مراسم حج باشکوه تر از سال های گذشته برپا شد. یاران پیامبر(ص) که تعداد آن ها بیش از 120 هزار نفر گزارش شده، از سرزمین های اسلامی در کنار پیامبر(ص) گرد خانه خدا جمع شده بودند و مراسم معنوی حج را به پایان بردند. مسلمانان در مسیر برگشت از این مراسم روحانی و درحالی که قلب هایشان سرشار از نور ایمان بود و وجودشان از شهد مراسم معنوی حج در حضور رسول خدا(ص) شیرین شده بود، به بیابان های خشک و سوزان غدیر خم رسیدند. این وادی، چهار راهی بود که مسیر مسلمانان را از هم جدا می کرد؛ در سمت شمال راهی به سوی مدینه، از شرق راهی به عراق، از غرب راهی به سوی مصر و از جنوب راهی به سمت یمن گشوده می شد.
پیام مهمی آمده است
در این زمان که هشت روز از عید قربان می گذشت و در این مکان که مسلمانان باید به سمت دیار خود راهی می شدند، وقت ابلاغ آخرین دستور الهی و نقطه پایانی مأموریت آخرین فرستاده الهی فرا رسید. ناگهان دستور توقف از طرف پیامبر(ص) صادر شد. مسلمانان با صدای بلند آنهایی را که در پیشاپیش قافله در حرکت بودند، به بازگشت دعوت کردند و از کسانی که در آنجا حضور داشتند خواسته شد بردباری پیشه کنند تا عقب افتادگان نیز به جمع آن ها بپیوندند. در گرمای سوزان آن سرزمین که سایبانی برای فرار از حرکت سوزان خورشید وجود نداشت، مؤذن گلبانگ اذان ظهر را گفت و مسلمانان در صف هایی فشرده در زیر آفتاب، نماز ظهر خود را به آخرین فرستاده الهی اقتدا کردند. نماز که تمام شد، عده ای می خواستند برای فرار از حرارت خورشید خود را به خیمه های کوچکی که همراه داشتند برسانند، ولی رسول خدا(ص) از همه خواست که برای شنیدن پیامی تازه از جانب آفریدگار گرد او جمع شوند. جمعیت زیاد سبب شد از جهاز شتران منبری آماده کنند و پیامبر(ص) بر فراز آن قرار گرفت تا پیام الهی را به بهترین شیوه برای مسلمانان بازگو کند.
پیامبر(ص) گام های خود را برداشت و بر فراز جهاز شتران قرار گرفت و با مردم این گونه سخن گفت:«من به زودی دعوت خدا را اجابت می کنم و از میان شما می روم. هم من مورد سؤال و بازخواست قرار می گیرم و هم شما. حال درباره من چگونه شهادت می دهید؟» مردم با صدای بلند و رسا گفتند: «گواهی می دهیم وظیفة گران رسالت خود را ابلاغ کرده ای و شرط خیرخواهی را به سرانجام رسانده ای، نهایت تلاش و کوشش خود را برای هدایت ما انجام داده ای. خداوند تو را جزای خیر دهد.» پیامبر(ص) فرمود: «آیا به یگانگی خداوند و رسالت من و حقانیت روز رستاخیز و برانگیخته شدن مردگان در آن روز شهادت نمی دهید؟» همه گفتند: «آری گواهی می دهیم». پیامبر(ص) فرمود: «خداوندا شاهد باش». رسول خدا(ص) کلام خود را ادامه داد: «ای مردم آیا صدای من را می شنوید؟» همه گفتند: «آری». در پی آن، سکوت تمام بیابان را فراگرفت و جز صدای وزش باد چیزی شنیده نمی شد. پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: «اکنون نیک بنگرید که پس از من با دو چیز گران سنگ و با ارزش که در میان شما به یادگار می گذارم، چه خواهید کرد؟» یکی از میان جمع برخاست و پرسید: «کدام دو چیز گران مایه؟» پیامبر(ص) بی درنگ جواب داد: «اول کتاب خداست که یک سوی آن به دست پروردگار و سوی دیگرش در دست شماست. دست از دامان آن برندارید تا گمراه نشوید، ولی دومین یادگار گران سنگ من خاندان من هستند و خداوندِ باریک بینِ آگاه به من خبر داده که این دو هرگز از هم جدا نشوند تا در بهشت بر سر حوض به من بپیوندند. از این دو پیشی نگیرید که هلاک می شوید و عقب نیفتید که باز هلاک خواهید شد».
به دنبال امیرالمومنین(ع)
در این هنگام مردم دیدند که پیام آور الهی به اطراف خود می نگرد. گویا در جست وجوی کسی است. چشمان مبارک حضرت، به امام علی(ع) که افتاد، خم شد و دست ایشان را گرفت و در کنار خود قرار داد. رسول خدا(ص) دست امام علی(ع) را به گونه ای بلند کرد و همه او را دیدند و شناختند. او همان یاور همیشگی رسول خدا(ص) و سردار شکست ناپذیر سپاه اسلام بود. صدای رسول خاتم(ص) رساتر و بلندتر شد و فرمود:
أَيُّهَا النَّاس مَنْ أَوْلَى النَّاسِ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ؛ ای مردم، چه کسی از همه مردم نسبت به مسلمانان از خود آن ها سزاوارتر است؟
حاضرین در پاسخ گفتند: «خدا و فرستاده او داناترند.» پیامبر(ص) فرمود: «خدا، مولا و رهبر من است و من مولا و رهبر انسان های با ایمانم و نسبت به آن ها از خودشان سزاوارترم.» سپس فرمود:
من کنت مولاه فعلی مولاه؛ هر کس من مولا و رهبر او هستم، علی(ع) مولا و رهبر اوست. همگان این سخن را سه بار و به گفته برخی از راویان حدیث، چهار بار از زبان رسول خدا(ص) شنیدند. پس ازآن، پیامبر رحمت(ص) سر به سوی آسمان برداشت و این گونه با خدای خویش نجوا کرد: خداوندا! دوستان او را دوست بدار و دشمنانش را دشمن. محبوب بدار آن کسی که او را محبوب دارد و مبغوض دار آن کسی که او را به خشم آورد. یارانش را یاری کن و آن ها را که ترک یاری اش کنند، از یاری خود محروم ساز و حق را همراه او بدار و او را از حق جدا مکن.
سپس دستوری برای همگان صادر فرمود: «آگاه باشید! همه حاضران وظیفه دارند این خبر را به غایبان برسانند.» سخن به پایان رسید عرق از سر و صورت پیامبر(ص) و مولا علی(ع) و حاضران بر زمین می ریخت، هنوز صف های پر ازدحام حاضران ازهم گسسته نشده بود که امین وحی خدا نازل شد و آیه 3 سوره مائده را بر پیام آور مهربانی نازل کرد: «الْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکُمْ دِینَکمْ وَ أَتمَمْتُ عَلَیکمْ نِعْمَتی وَ رَضِیتُ لَکمُ الْاسْلَامَ دِینًا؛ امروز دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گردانیدم».
اسناد فراوان و محکم
این ماجرا که به داستان غدیر خم شهرت دارد، از زبان 110 نفر از صحابی رسول خدا(ص) و 84 تن از تابعان ایشان گزارش شده است و در کتاب های بسیار زیادی از دانشمندان مذاهب مختلف اسلامی به صورت مختصر یا مفصل به رشته تحریر درآمده است؛ از این رو حدیثی متواتر و یقین آور به شمار می آید. ذهبی، مورخ مشهور اهل سنت در شرح حال نویسنده کتاب تاریخ طبری می نویسد: محمد بن جریر طبری راویان حدیث غدیر خم را در چهار جلد گردآوری کرده است که من بخشی از آن را دیده ام و با دیدن این کتاب و گستردگی روایت های غدیر خم مبهوت شدم و یقین پیدا کردم که چنین حادثه ای در تاریخ اسلام از طرف رسول خدا(ص) اتفاق افتاده است. فراوانی راویان غدیر خم و اتفاق نظر آنان بر اینکه تعداد زیادی از تاریخ نگاران، مفسران و راویان شیعه و سنی حدیث غدیر را نقل کرده اند و آیه تبلیغ درباره مولا علی(ع) نازل شده است و پیامبر اسلام(ص) از جانب خدا مأموریت یافت تا امام علی(ع) را به عنوان جانشین بلافصل خود تعیین کند، جایی برای تردید باقی نمی گذارد که مولا علی(ع)، امیر مؤمنان و جانشین بدون واسطه آخرین فرستاده الهی است.
9 دلیل بر اهمیت عید سعید غدیر
1-ارزش شناخت غدیر
حضرت امام رضا (ع) فرمود: به خدا سوگند اگر مردم به فضیلت این روز شناخت صحیح و کامل داشتند، فرشتگان روزی ۱۰ مرتبه با آنان دست می دادند.
۲-برترین عید امت
امام صادق (ع) از پدران بزرگوارش نقل می کند که پیامبر (ص) فرمود: برترین عید امت من، عید غدیرخم است. روزی که خداوند تعالی دستور داد تا برادرم علی بن ابیطالب (ع) را به عنوان پرچم برای امت نصب کنم تا پس از من به واسطه او هدایت شوند، روزی که خدا دین را کامل و نعمتش را بر امت من تمام و اسلام را به عنوان دین آن ها پسندید.
۳-بزرگترین عید خدا
امام صادق (ع)فرمود: عید غدیر، بزرگترین عید خدا است، خدا هیچ پیامبری را مبعوث نکرده مگر آنکه این روز را عید قرار داده و احترام آن را نگه داشته است. نام این روز در آسمان «عهد معهود» و در زمین «روز پیمان گرفته شده و جمع مشهود» است.
۴-عدم امکان شمارش فضایل غدیر
حضرت امام رضا (ع) فرمود: اگر از طولانی شدن کلام کراهت نداشتم، از فضیلت این روز و عطای الهی برای کسانی که معرفت به آن دارند، آنقدر بیان می کردم که به شمارش در نیاید.
۵-روز چشم روشنی اهل بیت(ع)
در دعای عید غدیر به روایت شیخ مفید: بار الها! همان گونه که این روز را بزرگترین عید خویش قرار داده ای، آن را در آسمان «عهد بسته شده» و در زمین «پیمان گرفته شده» و «اجتماع مورد سؤال» نامیدی، بر محمد و خاندانش درود فرست و چشم ما را به آن روشن نما و ما را به آن سامان بخش و ما را از سپاسگزاران بر نعمت هایت قرار ده، ای مهربانترین مهربان ها.
۶-شهرت آسمانی
حضرت امام رضا (ع) فرمود: روز غدیر در آسمان ها مشهورتر است تا زمین.
۷-سفارش پیامبران
امام صادق (ع) فرمود: پیامبر اسلام(ص) به امیرمؤمنان سفارش کرد این روز را عید قرار دهد؛ چنان که پیامبران به جانشینان خود سفارش می کردند که این روز را عید بگیرند.
۸-پاداش هشتاد ماه عبادت
سید بن طاووس نقل کرده است: شیخ صدوق، شیخ مفید و شیخ طوسی هر سه با سند از امام صادق(ع) نقل کرده اند که حضرت فرمود: عمل (کار نیک و عبادت) روز غدیر - هجدهم ذی الحجه برابر با عبادت هشتاد ماه است.
۹- پاداش خرج کردن در غدیر
امام صادق (ع) فرمود: یک درهم خرج کردن در روز غدیر برابر است با صد هزار درهم - و بنا بر نقلی یک میلیون درهم - در بقیه اوقات است.