نگاهی انتقادی به عملکرد بیمه ها در صنعت نفت، گازو پتروشیمی
نیاز به تعامل مبتنی بر اعتماد داریم
قراردادهای بیمه پروژه ها فرمالیته و بدون پشتوانه هستند
مشعل صنعـت بيمه از جمله حوزه هایی است که به خصوص کشورهایی توسعه یافته همسو با صنایع نفت و گاز و حوزه های هایتک پیش می رود. توجه بــه تقاضاهای متغیر و پوشــش ريســك در حوزه های فنی، تجهیزات و نیروی انسانی، یکی از موضوع های پر چالش میان شرکت های بیمه گذار، کارفرماها و پیمانکاران بوده، اما سوال این است که صنعت نفت و گاز کشورمان با وجود توسعه همه جانبه در بخش های مختلف و سالها حضور شرکت های خارجی و انتقال تجربیات در صنعت بیمه به کارگرفته شده در زیرمجموعه های اجرایی و پروژه های ریز و درشت خود نیز به جایگاه قابل قبولی رسیده است؟ یا بیمه تنها یک الزام فرمالیته برای اجرای پروژه هاست؟ این سوال یکی از ده سوالی است که نمی توان یک جانبه پاسخ داد و نمونه های حوادث کوچک و بزرگ صنعت نفت گویای جایگاه صنعت بیمه است.
صنعت نفت، گاز و پتروشيمى طی چند دهه گذشته در حوزه بیمه درموارد زیادی دچار غفلت و محدودیت های قانونی بوده و از نگاه دیگر به دلیل حضور شرکت های خارجی و در اختیار داشتن همه بخش های اجرایی پروژه از جمله بیمه ، این صنعت و تمام زیرمجموعه ها را تا حد زیادی بی تفاوت و گاه بی اطلاع باقی گذاشته است. بسیاری از پیمانکاران و مدیران اجرایی به این موضوع اذعان دارند که در بسیاری از موارد الزامات بیمه در همه بخش های اجرایی پروژه ها تنها یک پروتکل اداری برای پرهیز از ایرادهای حسابرسی و نظارتی است و در عمل این الزامات حمایت و پوشش آنچنان و در سطح استانداردهای بین المللی ندارند. در این گزارش از زاویه نگاه مجموعه های بیمه گذار در صنعت نفت بیمه بخشی از وضعیت موجود بیمه در صنعت نفر را بررسی کردیم.
در زمان تحریم جای خالی موسسه های معتبر بیمه احساس شد
حسن رضا صفری، مدیرعامل یکی از مؤسسه های رده بندی بیمه در گفت و گو با مشعل می گوید: در فاصله چند سال اخیر که تحریم ها علیه صنعت نفت به شکل همه جانبه اجرا شد و تقریبا همه شرکت های خارجی از ایران رفتند، تازه برخی از اشکالات و محدودیت ها و کاستی های مشترک بین صنعت بیمه و نفت آشکار شده است. او درتوضیح این موضوع افزود: شرکت های خارجی در همه این سالها به عنوان پیمانکار کلان و سرمایه گذار وارد پروزه های نفت و گاز و پتروشیمی می شدند و در راستای اطمینان عملکرد از شرکتهای بیمه گذار بین المللی مورد اعتماد خودشان هم برای بیمه فرآیند پروژه استفاده می کردند.
صفری با بیان اینکه در این دوران معمولا کارفرمایان و شرکتهای ایرانی چون دخالتی در فرآیند نداشتند، با الزامات و کم و کاستی های فرآیند کار هم آشنا نبودند، افزود: پس از تحریم های همه جانبه و خروج شرکت های خارجی صنعت نفت مجبور بود با بیمه گذاران داخلی کار کند و با تعاریف جدیدی رو به رو شد که قبلا گرفتار آنها نبود. می توان گفت که در این دوره جدید تحریمی تازه دوصنعت نفت و بیمه متوجه شدند که کمبودها و اشکالات زیادی وجود دارد.
وی تاکید کرد: لازم است همزمان با قراردادهای پیمانکاری و سرمایه گذاری ، الزامات بیمه در همه فرایند پروژه را بررسی کنند.
این مدیر با سابقه در صنعت بیمه تصریح کرد: در عرصه خدمات صنعتی از جمله نفت، علاوه بر کارشناس بیمه ، نیاز به کارشناس امین ، کارشناس ثالث و تضمین کننده عملیات داریم که این موارد اهمیت زیادی دارند و جمع کردن همه این مولفه ها دریک موسسه بیمه کار سختی است؛ به همین دلیل است که شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت ترجیح می دادند از موسسه های بین المللی و با رده بندی بالا کمک بگیرند که البته درچند سال اخیر و با توجه به تحریم ها تا حد زیادی به سراغ موسسه های بیمه گذار داخلی هم آمده اند.
مدیرعامل این شرکت رده بندی بیمه با اشاره به فرمالیته بودن فراینده بیمه در بسیاری از پروژه های صنعت نفت، دلیل این شرایط را دو عامل مرتبط با هم ارزیابی کرد و گفت: از یک سو زیرمجموعه های مختلف میانی و بالادستی صنعت نفت در کمتر مواردی موضوع بیمه را جدی گرفته اند و از سوی دیگر شرکت های بیمه گذار به طور کامل به تعهدات خود عمل کرده اند و هر دو این موارد باعث شده طرفین یکدیگر را جدی نگیرند و تنها در برخی حوادث گاه به گاه موضوع بیمه برای مدتی کوتاه خبری شود.
او افزود: بیمه یک نیاز شکلی نیست که در ظاهر و با اصلاحات صوری برطرف شود، یک نیاز واقعی و حمایت کننده است که اگر قرار است در جهت توسعه پایدار حرکت کنیم ، باید بیشتر به آن توجه شود. به نظر می رسد برای ارتقای جایگاه بیمه در صنعت نفت و به تبع آن افزایش قدرت ریسک و حذف خسارت های جبران ناپذیر نیاز به تعامل دوسویه و مبتنی بر اعتماد داریم.
صفری به مثال هایی از شرکت های مختلف نفتی و حوادث رخ داده در صنعت نفت اشاره می کند و می افزاید: بسیاری از قراردادهای بیمه بی محتوا و بی کیفیت هستند چرا که طرف قرارداد می داند که پاسخگویی وجود ندارد. در مواقع حوادث و خسارت های گسترده هم به جای مسئولان تخصصی بیمه گذار ، مدیران سیاسی و دولتی صحبت می کنند و قول هایی برای جبران خسارت داده می شود.
شرکت های نفتی بیمه گذار خارجی را ترجیح می دهند
علی رضایی،کارشناس، مدرس و سر ممیز QHSE در گفت و گو با مشعل، نظری مشابه صفری دارد، اما با مثال های ملموس تر درباره جای خالی بیمه گذاری قابل اعتماد در صنعت نفت صحبت می کند. او به ضعف عملکرد شرکت های پیمانکاری در صنعت نفت اذعان دارد و می گوید: بخشی از این شرایط محصول حضور چند دهه ای شرکت های خارجی و بخشی دیگر محصول عملکرد شرکت های بیمه گذار در داخل کشور بوده است.
او افزود: دو الزام کارفرمایی و الزام مالکیت حکم می کند که همه مراحل بیمه انجام و اجرا شود اما در عمل موضوعاتی پیش می آید که پیمانکار را مقابل کارفرما ، شرکت بیمه و گاه کارکنان می گذارد. در قراردادهای بیمه مفهومی به نام «کلوز» وجود دارد که در هر قرارداد تعدادی از کلوزها برای آن خدمت پیش بینی می شود. مثلا برای انتقال تجهیزات با یدک کش به سکو تعدادی از این کلوزها پیش بینی شده اما در صورت بروز حادثه شرکت بیمه گذار زیر بار خسارت نمی رود و به دلایل مختلفی اعلام می کند این حادثه مشمول خسارت نمی شود.
رضایی تصریح کرد: به عبارتی تعهد به تکمیل فرآیند کار بیمه گذار با حفظ منافع خودشان تطبیق دارد و نه بر اساس نیاز پیمانکار و شرکت و یا پروژه! این موضوع به شکل گسترده و در همه سطوح پایین و میانی و بالادستی پیمانکاران صنعت نفت دیده می شود و مهم ترین دلیل اختلاف های حقوقی بین کارفرما – پیمانکار و بیمه گذار است.
این کارشناس به نمونه های حوادث در سطوح مختلف اشاره کرد و گفت: در یک مورد قراردادی یکی از سکوهای نفتی با شرکت بیمه گذار برای کلیه امور حمل و نقل قرارداد منعقد شد و در زمان حادثه برای یکی از کارکنان و انتقال به خشکی مورد اختلافی پیش آمد و گفتند این مورد شامل خدمات ما نمی شود. از آنجایی که در زمان قرارداد همه خدمات با جزئیات شناسایی و ثبت نمی شوند، بیمه گذار از جبران این خسارت ، شانه خالی می کند. او با بیان اینکه بسیاری از شرکت های مرتبط با صنعت نفت و گاز و پتروشیمی کشورمان برای دوری از این رفتارهای شرکت های بیمه گذار، ترجیح می دهند با شرکت های معتبر بین المللی همکاری کنند و افزود: در یک نمونه کاملا شناخته شده نفتکش سانچی بود که در کشور پاناما ثبت شده بود، اما بیمه نفتکش، بار و کارکنان ایرانی بود و در هر سه مورد با مشکل مواجه شد.
رضایی تاکید دارد که برای رفع این موضوع های اختلافی لازم است انجمن های پیمانکار صنعت نفت و انجمن های مدیریت بیمه در تعاملی مشترک درباره الزامات اجرایی صحبت کنند این موضوع ها در سطوح پایین حل نخواهد شد.