گزارش «مشعل» از بیماری های شایع در فصل گرم تابستان
گرمازدگی و راه های مقابله با آن
اين روزها که گرماي شديد در بسياري از شهرهاي کشور حاکم شده، دانستن علایم گرمازدگي، راه هاي درمان و علل بروز آن براي هر فردي که در معرض گرما قرار دارد، ضروري است. گرمازدگي، معمولا به دنبال فعاليت بدني متوسط تا شديد در هواي گرم ايجاد می شود. در اين عارضه به علت تعريق شديد، آب از دست رفته در بدن و متعاقب آن، بالا رفتن درجه حرارت مرکزي بدن ایجاد می شود. گرمازدگي به صورت خفيف، متوسط يا شديد بروز می کند تا جايي که در موارد شديد، حتي می تواند به مرگ منجر شود. با توجه به اينکه شاهد افزايش دماي هوا در بيشتر استان هاي کشور هستيم که در بسياري از ساعت هاي روز، فعاليت و حتي عبور و مرور را دشوار کرده، بسياري از مردم براي فرار از گرما و خطرات آن، کارها و فعاليت هاي روزمره خود را در صورت امکان به غروب و شب موکول می کنند؛ هرچند در اين ساعات نيز از گرمای هوا در امان نيستند و در این میان، برخی کارکنان مناطق جنوبی کشور براي حفاظت از طلاي سياه، بايد در اوج گرما و در محیط های عملیاتی حضور داشته باشند، از اين رو کارکناني که در اين شرايط مشغول به کار هستند، بايد نکاتي را براي جلوگيري از گرمازدگي رعايت کنند تا با وجود شیوع ویروس کرونا، سطح ایمن در بدن آنها پایین نیاید. در گزارش پیش رو به پاره ای از این موارد اشاره می شود تا با به کار بستن برخی راهکارها بتوان از شدت گرمازدگی جلوگیری کرد.
وقتی از گرمای بیرون منزل یا محیط کار به محیطی سر بسته می رویم، برای رهایی از گرمای زیاد و متعادل کردن دمای بدن خود، ممکن است مقابل کولر بنشینیم که این عامل باعث سرماخوردگی و کاهش سیستم ایمنی بدن می شود، از این رو بهتر است برای رفع این مشکل، خود را در معرض مستقیم باد کولر قرار ندهیم. آرمان احسانی، پزشک واحد طب صنعتی در پلی کلینیک ساری، با اشاره به گرما و بیماری کرونا می گوید: «افراد در فصل تابستان، با مشکلاتی در مناطقی که تغییرات دما محسوس است، به عنوان مثال نواحی شمالی کشور به علت نزدیکی به دریا مواجه می شوند. گاهی اوقات مشکلات گرمازدگی، جزئی است یا عرق سوز شدن بر اثر فعالیت زیاد در هوای گرم که بسیار شایع است، براحتی درمان می شود.» به گفته او «اگر دما از حدی بالاتر رود، سبب از دست رفتن آب و الکترولیت قابل توجهی از بدن می شود که در مراحل اولیه، گرمازدگی به صورت خفیف و اگر از آن پیشگیری نشود، نوع شدید آن رخ می دهد. در فصل گرما و با افزایش دما، شاهد سوختگی های درجه یک ناشی از تابش نور خورشید ( اشعه ماورای بنفش) بر پوست، بخصوص در افرادی که چند ساعت در معرض مستقیم نور خورشید (حتی غیر مستقیم) قرار دارند، هستیم.» احسانی با بیان اینکه فعالیت و ورزش در هوای گرم، می تواند موجب گرمازدگی خفیف شود که عوارضی همچون گرفتگی عضلات، کوفتگی بدن، تعریق و از دست رفتن آب و املاح را به دنبال دارد، می گوید: « به علت افزایش دمای بدن، فرد دچار ضعف و بی حالی می شود که البته در این مرحله عارضه چندان جدی، افراد را تهدید نمی کند. در گرما زدگی خفیف، فرد هوشیار است و در این مرحله برای بهبود، فرد باید از محیط گرم خارج شود و مایعات خنک مصرف کند.» پزشک واحد طب صنعتی در پلی کلینیک ساری با اشاره به اینکه در گرمازدگی شدید، اختلال هوشیاری به وجود می آید، ادامه می دهد: «فرد ناگهان غش می کند یا از هوش می رود. اختلال در تعریق به وجود می آید و دمای بدن به بالای ۴۰ درجه می رسد. در این مرحله فرد توانایی خوردن و آشامیدن ندارد، ضعف و بیحالی شدید عارض شده تا حدی که توانایی ایستادن هم نخواهد داشت. در این زمان، باید بلافاصله فرد را به محیط خنک منتقل کرد و به حالت نیمه نشسته یا دراز کش قرار داد، پاهای او را جمع یا بلند کرد، لباس ها را درآورده و آب ولرم یا کمی گرم روی صورت و بدن پاشید، همچنین می توان در نقاط پر خون بدن نظیر زیر بغل، دو طرف سر و گردن، دو طرف سینه و کشاله های ران از کیسه های یخ استفاده کرد. یک روش ایده آل برای کاهش درجه حرارت بدن، غوطه ور کردن فرد گرمازده در یک وان آب و یخ است؛ البته به شرطی که فرد هوشیار باشد.» او تاکید می کند: «هر چه اقدام ها سریع تر انجام شود، احتمال عوارض گرمازدگی پایین می آید. باید توجه داشت که عوارض گرمازدگی، شدید و خطرناک است و می تواند باعث افزایش سموم و آزاد شدن آنزیم های عضلانی در بدن و آسیب به کلیه ها و کبد شود. بهترین مایعات برای فرد، محلول ORS است و اگر در دسترس نبود، می توان از دوغ خنک به عنوان جایگزین استفاده کرد. در افراد غیر هوشیار هم باید مایعات به صورت سرم (درون رگی خنک) تزریق شود. بعد از بهبود اولیه، بیمار نباید بلافاصله به فعالیت قبلی برگردد و برای مدتی باید استراحت کند، حتی در نوع شدید آن ممکن است نیاز به بستری باشد.» احسانی در زمینه افزایش دما و تاثیر آن بر کاهش بیماری کووید- 19 می گوید: «در خصوص بیماری کووید-۱۹ تحقیقاتی که تاکنون انجام شده، نشان می دهد که افزایش دما تاثیری بر کاهش این بیماری ندارد؛ بلکه به صورت غیر مستقیم با شروع فصل گرما و بسته شدن در و پنجره ها و استفاده از سیستم خنک کننده (محیط بسته) میزان سرایت این بیماری افزایش می یابد.» به گفته او، « علت سرماخوردگی، کاهش دمای محیط نیست، چرا که سرماخوردگی در فصول گرم هم اتفاق می افتد؛ بلکه دلیل آن، انتقال تهویه نامناسب در محل زندگی و کار است و از آنجا که ویروس کووید-۱۹ هم از خانواده ویروس سرماخوردگی به شمار می رود، از این قاعده مستثنا نیست. آنچه باعث جلوگیری از ابتلا به کووید- ۱۹ و انتقال ویروس کرونا می شود، رعایت فاصله اجتماعی و تهویه مناسب است. استفاده از ماسک در فضاهای بسته و در جاهایی که تجمع زیاد است، بهترین روش پیشگیری است.»
گرمازدگی و اسپاسم عضلانی
این روزها شاهد دمای بیش از 50 درجه در مناطق جنوبی کشور هستیم که اين خود باعث از دست دادن آب بدن و به همراه آن، سکته قلبي و... می شود. راشين می آبادي، پزشک عمومي سازمان منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس جنوبي در اين باره به کارکنان توصيه می کند که به دليل شرايط حاکم بر منطقه، مايعات فراوان بنوشند، کمتر غذاي چرب بخورند و همواره ورزش کنند.» به گفته او، «با توجه به اينکه دماي هوا رو به افزايش است، شاهد گرمازدگي شديد کارکنان هستيم و اگر بموقع به آنها رسيدگي نشود، دچار اسپاسم عضلاني و بيهوشي می شوند، از اين رو به کارفرماها توصيه می کنيم بيشتر کارها در شيفت صبح و ساعت 18 به بعد انجام شود. همچنين کارکناني که در فضاي باز فعاليت می کنند، به دليل تعرق زياد در فصل گرما، ممکن است دچار سنگ کليه شوند. برای جلوگیری از این ناراحتی، نوشیدن مایعات فراوان توصیه می شود. شرجي بودن هوا هم باعث می شود آلودگي در سطح منطقه باقي بماند، بنابراين توصیه ما به افرادي که به بيماري آسم مبتلا هستند، آن است که زياد در فضاي باز قرار نگيرند.»
احتمال گرمازدگی کارکنان در فضای باز
سيدعليرضا رضوي، پزشک عمومي درمانگاه عملياتي فازهاي 9 و 10 پارس جنوبي نیز در اين زمينه می گويد: «از آنجا که در فضاي بسته کار می کنيم، تابستان و زمستان براي ما تفاوتي ندارد؛ زيرا طي روز تنها براي رفت و آمد به درمانگاه، در محيط باز قرار می گيريم. کارکنان اداري سايت نيز همينطور هستند؛ اما مشکل اصلي را کارکناني دارند که به صورت فيزيکي در فضاي باز سايت پالايشگاه ها فعاليت مي کنند. آنها 12 ساعت در محيط گرم سايت، کار فيزيکي انجام می دهند. از اين رو کساني که می خواهند در گرماي زياد فعاليت کنند، با دو مشکل اصلي کمبود آب بدن و کمبود انرژي و کاهش قند خون روبه رو می شوند. بنابراین بهتر است براي جلوگيري از کمبود آب بدن، غذاهاي فيبردار مانند سبزيجات، ميوه و... مصرف کنند.»
مصرف ميوه را جدي بگيريد
منطقه خوزستان، تابستان هاي گرم و طولاني و زمستان هايي کوتاه و معتدل دارد. حداکثر درجه حرارت در شهرهاي اطراف آن، بين 40 تا 50 درجه است. درجه حرارت معمولا در تيرماه به بالاترين و در بهمن ماه به پايين ترين حد خود در طول سال می رسد. از اين رو با توجه به گرماي هوا و رطوبت موجود در هواي خوزستان، لازم است کارکنان و خانواده هاي آنها از مصرف غذاهاي سنگين اجتناب کنند و غذاهاي سبک را در برنامه غذايي خود قرار دهند. سيدعبدالرضا غني، کارشناس ارشد تغذيه و رژيم درماني و مسؤول بخش تغذيه بيمارستان صنعت نفت اهواز در اين باره مي گويد: «منطقه خوزستان، به دليل گرمي آب و هوا و وجود گرد و غبار، شرايط خاصي دارد و کارکنان و خانواده هاي آنها بايد از تغذيه مناسب براي اين شرايط آگاهي داشته باشند؛ زيرا با تغذيه صحيح، می توان از بروز بسياري از بيماري هاي وابسته به آن پيشگيري کرد. هر منطقه بر اساس شرايط آب و هوايي حاکم بر آن، تغذيه خاصي دارد، از اين رو بايد به کارکنان و خانواده هاي آنها در اين زمينه آموزش هاي لازم داده شود.» به گفته او، «کساني که 40 تا 50 کيلومتر دورتر از اهواز در مناطق عملياتي کار می کنند، بايد ميوه بيشتري مصرف کنند که متاسفانه شاهد هستيم برخي کارکنان در خوردن ميوه، سبزيجات و لبنيات کوتاهي می کنند. ميوه هاي تابستاني مانند هلو و زردآلود به دليل آنتي اکسيدان بالايي که دارند، از سرطان دستگاه گوارش جلوگيري و از يبوست و گرسنگي هاي کاذب پيشگيري می کنند.» غني ادامه می دهد: «با افزايش دما در فصل تابستان، دماي اين منطقه هم بالا می رود، از اين رو به کارکنان مناطق عملياتي توصيه می کنم که روزانه و متناسب با نياز بدنشان، آب فراوان بنوشند، ضمن اينکه از نوشيدن مايعات صنعتي مانند آب ميوه هاي پاکتي و نوشابه هاي گازدار نيز تا حد امکان خودداري کنند. همچنين در معرض تابش مستقيم نور خورشيد قرار نگيرند؛ در غير اين صورت دچار گرمازدگي می شوند. مصرف روزانه لبنيات را فراموش نکنند و تا حد ممکن غذاهاي کم چرب و مايعات بسيار بخورند. استفاده از آبزيان نيز براي بهبود عملکرد قلب، عروق و تيروييد توصيه می شود و در مقابل، مصرف انواع کنسروها، ترشي ها و... هم تا حد ممکن کاهش يابد.» با توجه به لزوم حفظ سلامت سیستم ایمنی بدن با تغذیه مناسب در شرایط شیوع ویروس کرونا توصیه می شود، به منظور جبران آب و املاح و ویتامین های بدن در روزهای گرم، روزانه آب کافی دریافت شود و مصرف آب میوه طبیعی، میوه جات تازه فصل مثل هندوانه، طالبی، زردآلو، هلو، گیلاس و سبزیجات مانند گوجه، خیار، کاهو، شیر و ماست کم چرب و سوپ در برنامه غذایی مد نظر قرار گیرد.