اهمیت استراتژیک تجهیزات کنترل فوران
اگر بخواهیم درباره اهمیت استراتژیک و امنیتی تجهیزات کنترل فوران بدانیم، براساس توضیحات کاظمی، ما در زمان مقابله با فوران چاه و تلاش برای مهار چاه حادثه دیده، با آبرو و اعتبار کشور به جنگ آتش و نفت و گاز غیر قابل کنترل می رویم، بنابراین ضرورت برخورداری از تکنولوژی و ابزار و تجهیزات برای هر کشور نفت خیز با شرایط مخازن کشور ایران، همچون ضرورت برخورداری از ادوات و جنگ افزارهای تدافعی نظامی بوده و از ارکان پدافند غیر عامل برای امنیت صنعت نفت کشور و در نهایت امنیت اقتصادی و حیثیتی کشور محسوب می شود.
از او درباره ارائه حق مالکیت این ادوات به شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب سوال می کنم که می گوید: با توجه به توضیحات گفته شده، اینگونه تجهیزات به منزله تجهیزات و تکنولوژی خاص باید در اختیار حاکمیت کشور به واسطه وزارت نفت و شرکت ملی نفت باشد، براساس همین دیدگاه و به منظور جلوگیری از هرگونه سوء استفاده احتمالی در آینده، بنده برای منافع ملی و میهن، تمامی طرح های نو آورانه، ابداع و اختراع را در این خصوص از طریق انتقال حق امتیاز مالکیت و بهره برداری به صورت دائم به شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب منتقل کرده ام که به شکل قانونی در مسیر انجام و تکمیل است. بنابراین تمامی حقوق مادی و معنوی طرح های آماده ساخت تاکنون و پس از آن منحصرا متعلق به دولت جمهوری اسلامی خواهد بود.
به گفته او، سایر تجهیزات شامل بولدوزر آتش رو، تجهیزات رادیو کنترل و ناوبری از راه دور برای ایمن نگه داشتن راننده ها و اپراتورها از خطر حرارت و گازهای سمی موجود در میدان عملیات، جت برش اکسیژن مایع، جان پناه خودرو با چرخ های فلزی ضد آتش با قابلیت حرکت با نیروی آب، به عنوان وسیله آب پاش و حفاظت فیزیکی متخصصان مهارگر در میدان و نزدیک آتش، هات تپ فشار قوی و ابزارها و تجهیزاتی است که کامل کننده پکیج عملیات کنترل فوران در شرایط مختلف قابل پیش بینی در چاه های نفت و گاز مناطق خشکی کشور خواهد بود. به گفته او این اقلام جدید و نوآورانه بوده و تحت مالکیت شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب طراحی و در برنامه ساخت قرار گرفته است.
مقابله با تهدیدی جدی
از کاظمی درباره میزان دانش تجهیزات کنترل فوران در دنیا سؤال می کنم که در این زمینه توضیح می دهد: کنترل فوران چاه های نفت و گاز مفاهیم و مراحل خاص خود را دارد. آنچه در زمینه کنترل فوران مد نظر ماست، کنترل فوران پس از بروز حادثه است که منجر به انفجار، آتش سوزی و آسیب جدی به تجهیزات سرچاهی اعم از دکل حفاری یا تجهیزات بهره برداری شده باشد. معمولا خسارت بار ترین و جدی ترین حوادث در زمان حفاری و تقریبا در مراحل پایانی حفاری که به لایه های پرفشار مخزن وارد می شوند، اتفاق می افتد و هرکشور متناسب با شرایط حفاری و بهره برداری از چاه نفت و گاز، تمهیدات و تکنولوژی های خاص خود را طراحی و ساخته است؛ اما با همه اینها آنچه ما در کشور خودمان به عنوان مهم ترین تهدید جدی تلقی می کنیم، چاه های نفت و گاز پر فشار خشکی است که به غیر از دستگاه ای آتی واگن ساده و پیش پا افتاده طراحی شده در 70 سال قبل و یکسری استینگرهای قابل عملیات در فشارهای پایین، تجهیزاتی دیگر برای کنترل آن از سطح وجود ندارد؛ اما مهم ترین راهکار سایر کشورها در مواجهه با چنین حوادثی ( که در صنعت نفت کشور ما نیز جزو اولویت های اصلی بوده است)، حفاری چاه های موازی برای دسترسی به مخزن و تزریق گل یا سیمان با هدف مسدود کردن مسیر گلویی چاه و کنترل فوران است که نیازمند صرف وقت و هزینه غیر قابل تصوری است. به عنوان مثال در خلیج مکزیک تاج چاه در عمق 2 هزار متری و در کف خلیج مکزیک دچار شکستگی شده بود و تنها نفت از محل شکستگی بدون گاز همراه فوران می کرد و در زیر آب، بحث آتش و حرارت منتفی بود، بنابراین نزدیک شدن به چنین شرایطی برای عملیات، چالش های متناسب با شرایط خود را دارد؛ اما در سطح زمین، دارای هزاران حلقه چاه در میادین و مخازن مختلف با شرایط فشار و نسبت های نفت و گاز و حتی انواع سولفورهای هیدروژن ( بسیار سمی و کشنده) و سولفور گوگرد (بشدت همراه با آب اسیدی و خورنده) است که به هیچ وجه و در هیچ نقطه ای از دنیا چنین تنوع و ترکیب ساختاری را شاهد نیستیم، بنابراین تجهیزاتی که برای هر منطقه به کار می رود، باید منطبق بر شرایط اقلیمی و ساختاری همان حوزه نفتی باشد. به عنوان نمونه در حادثه چاه 147 رگ سفید به دلیل ذوب شدن پایه های دکل و سقوط آن روی تاج چاه، بخش اعظمی از فوران و آتش، علاوه بر ستون سعودی فوران در سطح افق، به طول بالغ بر 100 متر در جریان بود که امکان تکرار این حوادث ممکن است.
اکنون نوع جنگ متفاوت است
از او درباره چگونگی ورود به صنعت نفت سؤال می کنم که با اشاره به دوران هشت سال دفاع مقدس و وجود نگرش های مختلف برای دفاع از ایران و مبارزه با دشمن، یادآور می شود: شرایط کشور تغییری نکرده؛ بلکه نوع جنگ متفاوت است و دشمنان نیز همان دشمنان هستند. اگر ما فرمایشات حکیمانه رهبر فرزانه انقلاب را چراغ راه قرار دهیم، خدمت کردن و منفعت رساندن به این مملکت، بسیار لذتبخش و سرمست کننده است. من حق انتخاب داشتم و انتخابم حرکت در مسیر منافع ملی و اعتقادی و حفظ چارچوب های نظام مقدس جمهوری اسلامی است. من خانواده خود را از مشهد به شهر آبادان منتقل کرده ام و با صبر و شکیبایی در این مسیر، همراه من هستند.گاه از تامین حداقل های بحق زندگی برایشان عاجز می شوم؛ اما مسیر با تمامی سختی ها و فراز و نشیب هایش لذتبخش است و این لذت، زمانی انرژی بخش می شود که مدیران دلسوز انقلابی که قلبشان برای اعتلای نام ایران می تپد، در کنار انسان قرار می گیرند و با حمایت های بی دریغ خود، راه رسیدن به اهداف ملی را هموار می کنند. بنابراین با این نگاه تجربه همکاری با صنعت نفت کشور و خدمت به آن، جزو اعتقادات همیشگی من بوده و خواهد بود که دانش و تجربه عنایت شده از سوی خدا را باید برای کشورم ایران به کار بگیرم. او در پایان می گوید: تشکر ویژه دارم از حضرت علی ابن موسی الرضا (ع) که فقط و فقط عنایت امام مهربانی ها و لطف و خواست خدا، بنده را به این نقطه از زندگی حرفه ای رسانیده که لیاقت ارائه خدمات فنی برای کشورم را داشته باشم. واقعیت این است که این توان و انرژی را من از بدو جوانی از امام رضا (ع) خواسته بودم که بتوانم فرد مفیدی برای صنعت کشورم باشم. خدا این توفیق را به من عنایت فرمود که بتوانم در بخش های مختلف صنعت نفت و پتروشیمی، به مدت 25 سال در امور تولید تجهیزات خاص خدمت کنم که بیشتر آنها برای بار اول در کشور اتفاق می افتاد.
جزییات ساخت نوآورانه تجهیزات کنترل فوران چاه های پرفشار
کاظمی در ادامه با ارائه جزییات اقلام و تجهیزاتی که در زمینه کنترل فوران و مهار چاه های نفت و گاز در شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب طراحی، ابداع و اختراع شده و در برنامه ساخت قرار دارند و در ردیف. ( TOP KILL TOOLS )محسوب می شوند، به موارد زیر اشاره می کند:
- آتی واگن یا جرثقیل فوق سنگین بوم خشک آتش رو فولادی با نیروی رانش انواع بولدوزرهای دارای زنجیر فولادی ( شنی ): این تجهیز ( ماشین ) متناسب با تمام شرایط خاص و سخت میدان عملیات در جوار حرارت شدید طراحی شده که جزو لاینفک همه عملیات کنترل از سطح در تمام دنیاست؛ اما وقتی نفت و گاز با فشار بیش از هزار1000 پی اس آی از دهانه چاه خارج می شود، حرارت بسیار شدید و مخربی ایجاد می کند که در صورت نزدیکی هر نوع فولاد به مرکز آتش و نداشتن سیستم خنک کاری ظرف 10 دقیقه به مرحله ذوب شدن می رسد. این ماشین مبنای تمام عملیات با هرنوع ابزار کنترل، مهار و تزریق گل و سیمان حفاری است که در طرح نوآورانه این ماشین عظیم الجثه و قدرتمند تکنولوژی ها و سیستم هایی پیش بینی شده که می تواند ساعت ها در دل آتش با حرارت بیش از 1400 درجه سانتی گراد بدون آسیب دیدن، عملیات داشته باشد. این ماشین خاص و فوق سنگین به گونه ای پیشرفته طراحی شده و در برنامه ساخت قرار گرفته که در هیچ جای دنیا مشابه ای ندارد و کشور ایران و صنعت نفت ما صاحب امتیاز این نوآوری بزرگ و کارآمد است.
- مسدود کننده پیستونی: ابزاری بسیار جدید با تکنولوژی کاملا بروز و منطبق با شرایط چاه های نفت و گاز ایران که با غلبه بر فشار سیال خروجی قابل ارتقا تا 10 هزار پی اس آی می تواند با سوار شدن بر ماشین جرثقیل آتش رو ( آتی واگن ) به مرکز آتش وارد شود و سه عملیات مهم و اصلی مهار آتش، کنترل فوران و تزریق سیمان یا گل حفاری برای کشتن چاه را انجام دهد که این تجهیز در طرح و نمونه اولیه، امتحان خودر را دل آتش مهیب چاه 147 رگ سفید پس داده و طرح ارتقا یافته آن در حال ساخت است.
- استینگر: دستگاه یا ابزاری که با نصب روی ماشین جرثقیل بوم خشک آتش رو (آتی واگن ) می تواند به شکل مستقیم از مرکز دهانه چاه و با غلبه بر فشار پس زننده سیال پر فشار در حال خروج از چاه به دهانه چاه نفوذ کرده و وارد قسمت های انتهایی تجهیزات سرچاهی آسیب دیده شود و با تغییر مسیر آتش و بستن مسیر سیال در حال فوران از طریق شیر هیدرودینامیکی خود در وهله اول چاه را مهار کند و سپس با تزریق گل یا سیمان حفاری چاه را به کنترل در آورد. مشابه این ابزار در کشورهای غربی و حتی کشور ما مورد استفاده قرار می گرفت؛ اما تاکنون تحت هیچ شرایطی امکان عملیات و مهار چاه های پر فشار بیش از هزار یا 1500 پی اس آی را نداشتند؛ اما در این تجهیز بروز شده، با به کارگیری یک تکنولوژی پیچیده و نوآورانه این ابزار توان و قابلیت غلبه بر فشار های بالای 5 هزار پی اس آی و بیشتر را پیدا کرده است.