نقش اساسی شرکت انتقال گاز در به ثمر رسیدن توربین ملی
قلب تپنده صنعت گاز ایرانی است
مشعل پژوهش و فناوری از سال ها پیش وارد ادبیات صنعت ایران شد و در طول این مدت، با بهره گیری از آن، بسیاری از چالش ها برطرف و فعالیت ها در بخش های مختلف با ساز و کار مناسب تری جریان یافته است. عصر جدید را می توان دوران پژوهش های علمی پیشرفته نامید و گسترش دانش، تکنولوژی نوین و توانایی استثنایی بشر معاصر را در حل معضلات و مسائل مـبتلابـه حوزه های مختلف را حاصل پژوهش خواند. توسعه در کشور، ارتباط مستقیمی با تحقیقات علمی دارد و رشد کشورهای پیشرفته در نتیجه سرمایه گذاری در بخش پژوهش است. حجم وسیع پژوهش های علمی در کشورهای توسعه یافته صنعتی، گویای این واقعیت است. کشورهای پیشرفته صنعتی، بخش قابل توجهی از تولید ناخالص ملی را به سرمایه گذاری در امور پژوهشی و تحقیقاتی اختصاص داده اند. صنعت گاز ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست و طی سال های گذشته تلاش کرده تا با بهره گیری از ظرفیت شرکت های دانش بنیان، مراکز دانشگاهی و موسسات پژوهش محور در مسیر برآورده کردن نیازهای این صنعت بالنده گام بردارد و همسو با عبور از چالش های پیش رو، به فناوری های نوین نیز دست یابد. در ادامه، گفت وگو با غلامرضا خوانساری، رئیس پژوهش و فناوری شرکت انتقال گاز ایران را می خوانیم.
نگهداری و بهره برداری از شبکه انتقال و تاسیسات تقویت فشار گاز از جمله ماموریت های شرکت انتقال گاز ایران است. چه اقدام های پژوهشی در حوزه کاهش هزینه ها و افزایش بهره وری در این فرایندها انجام شده است؟
در حوزه نگهداری و بهره برداری از شبکه انتقال گاز، یکی از بزرگ ترین پروژه های پژوهشی این شرکت با عنوان «طراحی، ساخت و راه اندازی سامانه پایش وضعیت توربین های زیمنس» برای 12 دستگاه توربین در سه منطقه عملیاتی با شرایط بهره برداری متفاوت تعریف و مجوزهای لازم اخذ شده و در مرحله انعقاد قرارداد است. این پروژه، دستاورهای مهمی از جمله تشخیص رشد خرابی ها پیش از بروز آسیب به توربین ها و افزایش زمان دوره ای (TBO) تعمیرات اساسی، افزایش بهره وری و نهایتا کاهش هزینه های قابل توجه در تعمیرات اساسی را در پی خواهد داشت. همچنین پروژه های متنوع دیگر در زمینه نگهداری و تعمیرات خطوط لوله و تاسیسات تقویت فشار گاز در دست اجراست که برخی از آنها شامل تهیه دستورعمل اسلیو گذاری و بررسی حذف گرده جوش در لوله های فولادی، جلوگیری از هدر رفت گاز به کمک نانو جاذب های کربنی، برآورد خطر لرزه ای برای خطوط انتقال گاز، ریشه یابی علل خرابی توربین های زاریا (zorya) در تاسیسات سراجه و تعیین set point شیرهای LBV استخراج متدولوژی اندازه گیری نشتی گاز از بلودان ها می شود.
در حوزه کاهش زمان تعمیرات اساسی در سطح مناطق، برنامه ای پژوهشی به اجرا درآمده است؟
با توجه به اینکه بر اساس شیوه نامه ابلاغی وزیر نفت، تمامی فعالیت های تعمیرات اساسی ماشین های دوار فرایندی می بایست به همراه تامین قطعات به صورت پیمان سپاری به بخش خصوصی واگذار شود، این امر موجب شده رقابت در انجام به موقع و با کیفیت در تعمیرات اساسی عمده توربین های ناوگان انتقال گاز به وجود آید و ضمن کاهش هزینه های تعمیرات اساسی، زمان تامین کالا و انجام تعمیرات اساسی نیز به نحو مناسبی کاهش یافته است.
در حال حاضر پروژه فعالی با همکاری پژوهشگاه صنعت نفت دارید؟
بله. پروژه «جلوگیری از هدر رفت گاز به کمک نانو جاذب های کربنی» به منظور ذخیره سازی گازهایی که در زمان تخلیه برنامه ای تاسیسات تقویت فشار گاز به اتمسفر رها می شود، کاربرد دارد و تا کنون حدود 70 درصد پیشرفت داشته است.
همچنین درخصوص پروژه ساخت گازیاب های لیزری برای تشخیص و پیشگیری از حوادث ناشی از تشکیل ابرمتان در تاسیسات سراجه، در حال مذاکره با پژوهشگاه صنعت نفت هستیم.
توربین ملی از جمله افتخارات صنعت گاز به شمار می آید. تحلیل ها و گزارش های خود برای افزایش بهره وری و توسعه دانش این تجهیز راهبردی را با مدیریت پژوهش و شرکت سازنده در میان می گذارید؟
پروژه توربین ملی در مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران تعریف شد و مدیر عامل وقت و معاونت مهندسی در ایستگاه ها از اعضای شورای راهبری توربین ملی بوده و ارتباط بسیار تنگاتنگی بین شرکت انتقال گاز ایران و شرکت ملی گاز ایران برای به ثمر رساندن این پروژه عظیم وجود داشته و تاکنون نیز ادامه دارد. اولین توربین ملی IGT25 در تاسیسات تقویت فشار گاز دهق، واقع در منطقه 2 عملیات انتقال گاز ایران نصب و با پایش مستمر همکاران آن منطقه، تبادل اطلاعات کاملی انجام شد و همه داده های مربوط به شرایط عملکرد این توربین به طور مستقیم و یا گاه از طریق شرکت ملی گاز ایران به سازنده ارسال شده است. در واقع به ثمر رسیدن توربین ملی، حاصل همدلی، همراهی وهمکاری مجدانه متخصصان شرکت انتقال گاز ایران، بخصوص منطقه 2 عملیات انتقال گاز ایران با مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران بوده است و در صورتی که این ارتباط تنگاتنگ بر قرار نمی شد، قطعا پروژه ساخت توربین ملی به نتیجه نمی رسید.
به طور کلی تجربیات و دانش کارکنان شرکت در حوزه های مختلف جمع آوری و ثبت می شود؟
پیش از این تجربیات و دانش کارکنان شرکت در حوزه های مختلف، بندرت و به صورت موردی و گاه براساس علاقه مندی برخی از کارکنان ثبت می شد و با بازنشستگی یا انتقال همکاران به سایر بخش های سازمان، همه دانش های کسب شده و تجربیات گرانبهای به دست آمده، به دلیل نداشتن مکانیزمی برای این موضوع، بدون ثبت وضبط از مجموعه خارج می شد؛ اما با تعریف پروژه مدیریت دانش در سطح شرکت انتقال گاز ایران و مناطق عملیاتی، زیر ساخت جمع آوری و ثبت و ضبط آنها میسر خواهد شد.
لطفا درباره استقرار نظام جامع مدیریت دانش با رویکرد کوچینگ در ستاد و مناطق عملیاتی توضیح دهید.
در این طرح، اقدام به طراحی و پیاده سازی نظام جامع مدیریت دانش با رویکرد کوچینگ برای ستاد شرکت انتقال گاز ایران و مناطق 1، 2 و 8 عملیات انتقال گاز ایران به عنوان پایلوت اجرایی و راهبری و کوچینگ کرده ایم و استقرار مدیریت دانش در سایر مناطق (مناطق هفتگانه) نیز اجرا خواهد شد.
گام اول: شناخت وضع موجود و ارزیابی سطح بلوغ
گام دوم: معماری نقشه دانش
گام سوم: استراتژی و نقشه راه مدیریت دانش
گام چهارم: آموزش و پیاده سازی در پایلوت
گام پنجم: نرم افزار مدیریت دانش
گام ششم: طراحی نظام اجرایی و بازنگری فرایندها
گام هفتم: راهبری و کوچینگ استقرار در مناطق هفتگانه
گام هشتم: ارزیابی سطح بلوغ و ممیزی داخلی که گام های 1 تا 6 برای پایلوت اجرایی(ستاد و مناطق 1،2و8) گام7 برای مناطق هفتگانه و گام 8 نیز برای پایلوت اجرایی (ستاد و مناطق 1،2 و 8) اجرا خواهد شد.
تاکنون به مقوله مدیریت دانش در شرکت انتقال گاز ایران پرداخته شده است، لطفا چند نمونه ذکر کنید؟
در برخی مناطق عملیاتی مانند مناطق 2 و 3 عملیات انتقال گاز ایران به صورت جزیره ای انجام شده؛ اما تا کنون رویکرد یکپارچه ای در خصوص مدیریت دانش در سطح شرکت انتقال گاز ایران وجود نداشته است.
در حوزه پژوهش با پارک های علم و فناوری، مراکز دانشگاهی، شرکت های دانش بنیان و صاحب فناوری در ارتباط هستید؟ به طور خاص چه پروژه هایی با همکاری این مراکز در جریان است؟
بله. پروژه های متعددی با همکاری مراکز دانشگاهی، پارک های علم و فناوری، شرکت های دانش بنیان و پژوهشگاه صنعت نفت و ... در حال انجام است که برخی از آنها شامل طراحی متدولوژی ارزیابی برون سپاری های شرکت انتقال گاز ایران(دانشگاه تهران)، راه اندازی سامانه پایش وضعیت و عیب یابی و تاسیس مرکز جامع مانیتورینگ ناوگان توربین گازی زیمنس SGT-600 و توربین ملی IGT25 (شرکت دانش بنیان توربوتک)، تحلیل عملکرد اسکرابرهای ایستگاه های تقویت فشار و انجام اصلاحات لازم برای افزایش راندمان و حذف پودر سیاه (دانشگاه علم و صنعت)، طراحی و ساخت مبدل حرارتی لوله گرمایی به منظور بهبود عملکرد خنک کن های روغن توربین های موجود در ایستگاه ذخیره گاز سراجه (دانشگاه شریف)، تحلیل چرخه عمر اقتصادی تجهیزات شرکت انتقال گاز ایران (دانشگاه امام حسین(ع))، استخراج متدولوژی اندازه گیری نشتی گاز از بلودان های شرکت انتقال گاز ایران مشتمل بر مغزافزار، نرم افزار و بسته سخت افزاری مورد نیاز و ریشه یابی فرایندی خرابی های مکرر ولوها و تدوین راهکارهای عملیاتی برای کاهش یا مهار نشتی به همراه آنالیز هزینه و فایده (دانشگاه علم و صنعت)، بازطراحی و ارائه مدل بهینه اتاق های کنترل در ایستگاه های تقویت فشار انتقال گاز، بررسی ساعت کار معادل (EOH) در توربین MS5002C و تخمین عمر باقیمانده آن(دانشگاه تهران)، تهیه دستورعمل برای اسلیوگذاری و بررسی حذف گرده جوش در لوله های فولادی صنایع نفت و گاز(دانشگاه امیرکبیر)، تحقیقات برای ریشه یابی RCA و علل خرابی های توربین های zorya در سایت سراجه (دانشگاه خواجه نصیر الدین طوسی)، طراحی و استقرار نظام مدیریت دانش با رویکرد کوچینگ در شرکت انتقال گاز ایران (دانشگاه علامه طباطبایی) و تعیین ست پوینت شیرهای LBV روی خطوط انتقال گاز بر حسب شرایط هندسی و دینامیک ترکیدگی(دانشگاه صنعتی شاهرود) می شود.
در حوزه منابع انسانی و کاهش آسیب های احتمالی حین کار پروژه ای در دست اجرا دارید؟
در حوزه منابع انسانی، پروژه ای با عنوان «طراحی و ساخت سامانه آموزش عمليات پيگرانی در خطوط انتقال گاز در بستر واقعيت مجازی» تعریف شد که در مرحله انعقاد قرارداد است. این سامانه، کاربر را در فضای سه بعدی محوطه پیگرانی قرار داده که با انجام عملیات پیگرانی به صورت مجازی، نتایج عملکرد و خطاهای خود را مشاهده خواهد کرد. با توجه به اینکه موارد متعدد بروز حوادث، در زمان انجام عملیات پیگرانی رخ داده و گاه منتج به خسارات جانی نیز شده است، با پیاده سازی این سامانه و انجام آموزش های مربوطه در فضای واقعیت مجازی، سطح دانش کاربردی کارکنان این حوزه به صورت عملی ارتقا داده خواهد شد که نتیجه آن، کاهش بروز خطاهای انسانی و حوادث جانی را در پی خواهد داشت.
مدیریت پژوهش و فناوری شرکت انتقال گاز ایران تاکنون موفق به کسب چه عناوینی در جشنواره های داخلی و خارجی شده است؟
در هشتمین و نهمین جشنواره پژوهش و فناوری در بین شرکت های سطح یک، مقام اول را کسب کرده است.
در پایان اگر نکته ای باقیمانده، بفرمایید.
نگرش امور پژوهش و فناوری شرکت انتقال گاز ایران، راهبری و جهت دهی موضوعات پژوهش و فناوری به سمت پروژه های محصول محوراست که منجر به برطرف کردن نواقص و اشکالات عملیاتی شده و موجب بهینه شدن فرایندهای عملیاتی شود. بدیهی است که موفقیت در امور پژوهش و فناوری، مستلزم همکاری، همیاری و همدلی تمامی واحدهای ستادی و عملیاتی است.