چشم انداز توسعه صنعت گاز در عراق
شعیب بهمن عراق با وجود برخورداری از منابع گاز، یکی از واردکنندگان آن نیز محسوب می شود. به نحوی که این کشور در سال 2019 حدود 40 درصد از کل گاز صادراتی ایران را به خود اختصاص داده که این مزیت در سال 2020 به رقم 65 درصد رسید. در سال های اخیر هم فشارهای امریکا بر دولت عراق برای تحریم خرید گاز از ایران و هم برنامه های دولت های مختلف این کشور به نحوی بوده اند که بغداد تمایل زیادی برای توسعه میادین و زیرساخت های گازی خود انجام داده است. به نظر می رسد یکی از اهداف مهم عراق در حوزه انرژی، تامین گاز مورد نیاز خود در آینده و حتی تبدیل شدن به یک صادرکننده در این حوزه باشد.
چشم انداز
دولت عراق در سال های اخیر برای افزایش سرمایه گذاری در صنعت گار خود تلاش بسیار زیادی انجام داده است. دعوت از شرکت های بزرگ برای سرمایه گذاری و انتقال فن آوری به همراه حمایت از شرکت های داخلی، از جمله اقدامات بغداد بوده اند. بر این اساس دولت عراق انتظار دارد در آینده نزدیک توانایی تامین گاز داخلی خود را به دست آورد. این نکته از آن جهت اهمیت دارد که مصرف گاز در عراق برای تولید برق نیز دارای کاربرد فراوان است. در واقع تامین گاز از داخل می تواند به تامین پایدار برق نیز در این کشور کمک قابل توجهی کند.
با آنکه دولت عراق انتظار دارد با سرمایه گذاری ۱۵ میلیارد دلاری و با سرعت گرفتن پروژه ها برای افزایش تولید داخلی گاز تا سال ۲۰۲۵ خود را از وابستگی به واردات بی نیاز کند، اما در این مسیر چالش های جدی نیز وجود دارند. فساد ساختاری در سطوح دولتی و نا امنی در شهرها و مناطق مختلف عراق می تواند پروژه های بزرگ را در معرض آسیب های جدی قرار دهد. البته به نظر می رسد منفعت افزایش تولید گاز به حدی برای عراقی ها زیاد باشد که آنها بر موانع موجود برای دستیابی به این هدف غلبه کنند.
جذب سرمایه و فناوری
کمبود گاز در عراق مسئله جدیدی است و سرآغاز آن به سال های دهه 19۹۰ قرن گذشته میلادی بازمی گردد. ایجاد جنگ های متعدد توسط رژیم بعثی صدام و بحران های سیاسی برخاسته از آن، باعث عدم رشد متناسب بخش انرژی با نرخ رشد جمعیت این کشور شد. به نحوی که عراق از همان زمان با کمبود انرژی گاز برای تامین نیازهای داخلی خود مواجه شد. این کمبود با توجه به آنکه بسیاری از نیروگاه های برق عراق گاز سوز هستند، عملا بر وضعیت جریان برق در این کشور نیز تاثیر به سزایی گذاشته است. به نحوی که عمدتا در فصل های گرم سال، کمبود گاز به کاهش تولید و قطعی برق منتهی می شود.
در حال حاضر عراق عمدتا به استحصال گازی متکی است که به همراه نفت تولید می شود. این در حالی است که تولید نفت این کشور نیز در سال های اخیر به دلیل مشارکت در توافق کاهش تولید اوپک پلاس محدود شده است. در نتیجه توانایی این کشور برای فراهم کردن خوراک برای تولید نیرو نیز کاهش پیدا کرده است. افزون بر آن، مشعل سوزی در عراق، عملا باعث از دست رفتن بخش قابل ملاحظه ای از گاز طبیعی این کشور شده است؛ از این رو گازی که در میادین نفتی عراق تولید می شود، عمدتا می سوزد و هدر می رود. به همین دلیل دولت عراق در راستای افزایش تولید گاز، پروژه های مربوط به جمع آوری گاز در میادین نفتی را شتاب بخشیده است.
بر این اساس وزارت نفت عراق به طور رسمی اعلام کرده که به دنبال سرمایه گذاری برای تولید یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون فوت مکعب گاز طبیعی بیشتر است. مطابق با آمار وزارت نفت عراق، تولید کنونی نفت این کشور ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون فوت مکعب برآورد می شود. دولت عراق به منظور افزایش تولید گاز خود در سال ۲۰۲۵ به چهار میلیارد فوت مکعب، سه طرح سرمایه گذاری برای تولید گاز در استان های بصره، میسان و ذی قار (جنوب) را دنبال می کند. همچنین این کشور به دنبال سرمایه گذاری برای تولید گاز در میدان المنصوریه در استان دیاله در جنوب شرق عراق است.
عراق به منظور توسعه میادین گازی خود در سال های اخیر اقدام به عقد قرارداد با شرکت های مختلف کرده است. به عنوان مثال، وزارت نفت عراق تفاهم نامه ای با شرکت توتال به منظور توسعه پروژه های جمع آوری گاز همراه نفت با هزینه هفت میلیارد دلار امضا کرده است. این پروژه های گازی که شامل تولید ۶۰۰ میلیون فوت مکعب در روز می شوند، قرار است در دو مرحله توسعه پیدا کنند. همچنین وزارت نفت عراق با شرکت چینی سینوپک قراردادی را به منظور توسعه میدان گازی منصوریه در استان شرقی دیاله امضا کرد که حدود ۲.۱ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. بر اساس قرارداد ۲۵ ساله منعقد شده میان طرفین، قرار است سینوپک ۴۹ درصد و شرکت میدلند اویل نیز ۵۱ درصد سهام آن را در اختیار داشته باشند. همچنین قرار است سینوپک به عراق در جمع آوری و فرآوری گاز از این میدان کمک کند و تولید آن را به ۳۰۰ میلیون فوت مکعب در روز برساند. گاز برداشتی از این میدان می تواند خوراک نیروگاه های برق بغداد و استان دیاله را تامین کند.
علاوه بر این وزارت نفت عراق مشغول مذاکره با شرکت های آمریکایی و سایر سرمایه گذاران به منظور توسعه میدان گازی عکاظ در نزدیکی مرز با سوریه است. اگر چه مذاکرات فنی در این خصوص با پیچدگی هایی مواجه بوده اما این پروژه سرمایه گذاری سه میلیارد دلاری به منظور تولید ۳۰۰ میلیون فوت مکعب گاز در روز در نظر گرفته شده است.از سوی دیگر بر اساس تصمیم های گرفته شده، قرار است شرکت گاز بصره که شرکت های شل، میتسوبیشی و شرکت دولتی گاز جنوب عراق سهامداران آن هستند، با هزینه سه میلیارد دلار تولید خود را از یک میلیارد فوت مکعب به ۱.۴ میلیارد فوت مکعب در روز تا سال ۲۰۲۵ افزایش دهد. البته برنامه نهایی شرکت گاز بصره رسیدن به تولید ۲.۴ میلیارد فوت مکعب گاز است.
مترجم: شعیب بهمن