بررسی اهمیت صنعت پتروپالایشگاهی در ایران و جهان
پیمان دوستی میان پالایشگاه و پتروشیمی
مشعل پترو پالایشگاه ها در مقایسه با پالایشگاه ها ،حاشيه سود بالاتری دارند. در ایران نيز با هدف تكميل زنجيره نفت و گاز و ارزش آفرینی بيشتر، تعدادی از مجتمع های پتروشيمی در مجاورت مجتمع های پالایشی ایجاد شدند؛ اما استراتژی تأمين سوخت در پالایشگاه های کشور سبب شده که از یك طرف، اقتصاد پالایشگاه های کشور در وضعيت مناسبی نباشد و از سوی دیگر، مجتمع های پتروشيمی با مشكلات کمی و کيفی خوراك مواجه باشند. در حال حاضر رویكرد تلفيقی پتروپالایشی در کشور ضعيف است، همچنین تمرکز صنعت پتروشيمی کشور بر خوراك گاز و توليد محصولات بر پایه گاز نيز موجب توسعه نامتوازن این صنعت شده است. به منظور ایجاد و تقویت رویكرد تلفيقی پتروپالایشگاه ها، مواردی از جمله یكپارچه شدن نظام سياستگذاری و تنظيم گری دو صنعت پالایش و پتروشيمی، تجدید ساختار نظام سهامداری مجتمع های پالایش و پتروشيمی موجود، تغيير رویكرد در تخصيص خوراك و تحویل ترکيبی از خوراك های مایع و گاز به صنعت پتروشيمی از سوی وزارت نفت پيشنهاد شده است.
تكميل زنجيره ارزش صنعت نفت و گاز با هدف افزایش ارزش افزوده و جلوگيری از خام فروشی، یكی از اصولی است که برای سوق دادن درآمدهای نفتی به سمت توليد داخلی در سياست های کلی برنامه ششم توسعه مورد تأکيد قرار گرفته و توسعه یكنواخت و پایدار زنجيره ارزش نفت و گاز، مستلزم گره خوردن سياست های توسعه ای صنعت پالایش و پتروشيمی است.
با نگاهی گذرا به مزایای صنعت پتروپالایش، می توان گفت که افزایش حاشيه سود فراوری نفت، کاهش آلودگی، کاهش هزینه های تأمين خوراك، مدیریت یكپارچه و هماهنگی ميان واحدها از مزایای ایجاد واحدهای پتروپالایشگاهی است. مدیریت یكپارچه و هماهنگی آسان تر نسبت به حالتی که پالایشگاه و پتروشيمی، مدیران جداگانه داشته باشند و همچنين توان استفاده از هيدروکربن های سنگين به عنوان خوراك واحد پتروشيمی، از دیگر مزایای احداث پتروپالایشگاه است. در یك مجموعه پتروپالایشی با اشتراك گذاری جریان های مواد، نيروی انسانی و سرویس های مختلفی همچون خدمات زیست محيطی و حمل و نقل بين واحدهای مختلف، در نهایت بازدهی کل مجموعه افزایش پیدا می کند. یك پتروپالایشگاه نسبت به واحدهای جداگانه پالایشی و پتروشيمی، چالش هایی را نيز به همراه خواهد داشت. نياز به سرمایه گذاری بيشتر، پيچيده تر شدن فرایند و به دنبال آن پيچيدگی کنترل فرایند از جمله این چالش هاست. برای مثال یكی از مواد پرمصرف در پالایشگاه ها، هيدروژن است، درحالی که یكی از محصولات جانبی پتروشيمی ها، هيدروژن است. یكی دیگر از محصولات جانبی واحدهای پتروشيمی، بنزین با اکتان بالاست که می توان آن را جداسازی کرده یا برای بالابردن عدد اکتان مخزن اختلاط بنزین در پالایشگاه اضافه کرد. بازیابی گاز خروجی از واحد کراکينگ بستر سيال(FCC) پالایشگاه نيز می تواند در واحدهای پتروشيمی برای توليد اتيلن استفاده شود. پروپيلن از دیگر محصولات FCC است که یكی از مهم ترین خوراك های پتروشيمی است. احداث و بهره برداری واحدهای FCC در تحقق پتروپالایش و توسعه زنجيره ارزش محصولات پتروشيمی اثرگذارخواهد بود. هم اکنون در کشور، پالایشگاه های امام خمينی(ره) شازند اراك، پالایشگاه آبادان و پالایشگاه اصفهان دارای واحدهای RFCC وFCC هستند و در رده پتروپالایشی قرار گرفته اند. در برخی موارد همچون اطمينان هميشگی از خوراك پایدار، عدم انقطاع در توليد به دليل عدم ورود کشتی خوراك(بسته به نحوه دریافت خوراك)، قدرت تحرك شرکت در بازار که می تواند با ذخيره سازی محصول ميانی یا انتهایی قيمت را تنظيم کند، از مزایای ایجاد پتروپالایشگاه ها به شمار می رود.
از آنجا که فناوری یكپارچه واحدهای پتروپالایشگاهی یك رویكرد جهانی است، کشورها سعی می کنند از ابتدا مجتمع های خود را به صورت یكپارچه تعریف کنند و سياست غالب، اخذ فناوری های جدید در قالب ساخت واحدهای پتروپالایشگاهی است. از مزایای اینگونه فناوری ها، بازیافت گرما در فرایند ایزومری پالایشگاه های نفتی است. از سوی دیگر، مدیریت هيدروژن ميان واحدهای پالایشگاهی و پتروشيمی فراهم است. با توجه به فراهم بودن خوراك واحدهای پتروشيمی، با کاهش هزینه ها و بهبود عملكرد در مجتمع های پتروپالایشگاهی روبه رو خواهيم بود.
از صنعت جهانی پتروپالايش بیشتر بدانیم
صنعت پالایش ژاپن، دارای 27پالایشگاه بوده که ظرفيت آنها بين 30 تا 270 هزار بشكه متغير است.
تقریبا تمامی واحدهای پالایشی این کشور در کنار فراورده های سوختی به توليد محصولات پایه صنعت مانند آروماتيك ها و الفين های سبك نيز اقدام می کنند. چهار شرکت بزرگ صنعت پالایش روسيه (روسنفت، باشنفت، لوك اویل و گازپروم نفت) برای افزایش حاشيه سود خود در کنار فعاليت های پالایشی به حوزه پتروشيمی نيز روی آورده اند. شرکت لوك اویل، دارای دو پتروپالایشگاه نتروخيم در بلغارستان و ایساب در ایتالياست. شرکت نفت و گاز مالزی، پتروناس، از سال 2014 پروژه احداث پتروپالایشگاهی در پنگرانگدر جنوب منطقه جوهور مالزی را در دست اقدام دارد .
شرکت پالایش و صنایع نفتی عمان، اُرپيك نیز دارای دو پالایشگاه به نام های ميناء الفَحَل و صُحار است. این مجموعه پس از راه اندازی به مجموعه های پتروشيمی موجود مرتبط می شوند. پالایشگاه استار ترکيه یك ميليون تن در سال نفتا توليد می کند که تمامی آن به عنوان خوراك به مجمتع پتروشيمی پتكيم، توليد کننده محصولات پتروشيمی ارسال می شود.
پترو پالایشگاه ژانجيانگ در چين با سرمایه گذاری حدود 9 ميليارد دلار در حال ساخت است که برای اجرای فاز نخست این پتروپالایشگاه 1/5 ميليارد دلار هزینه خواهد شد. این پروژه با سهام برابر بين شرکت ملی نفت کویت و سينوپك چين ساخته می شود. ظرفيت پالایشگاه این مجموعه 300 هزار تن در روز (15ميليون تن در سال) نفت خام است. سوخت های توليدی این مجموعه مانند گازویيل، استاندارد یورو خواهند داشت. انتظار می رود در بخش پتروشيمی این مجموعه، سالانه 460 هزار تن پلیاتيلن و 750هزار تن پلیپروپيلن توليد شود. فاز نخست این مجموعه پتروپالایشگاهی در سال 2020به بهره برداری رسید.