آسمان آبی کلانشهرها ارمغان جایگزینی تاکسی های فرسوده
اصلی ترین بحث محافل عمومی و تخصصی بحث آلودگی هوای کلانشهرها و تمامی تبعات ناشی از آن، شامل خسارت های مستقیم و غیر مستقیم بر جامعه و محیط زیست می شود. این موضوع از آن منظر اهمیت پیدا می کند که سهم غالب تولید این آلاینده ها در سطح شهر، مرتبط با منابع متحرک (خودروها) و در بین خودروها، خودروهای عمومی فرسوده از جمله تاکسی فرسوده می شود، بر اساس آمارهای موجود بیش از 300 هزار دستگاه تاکسی در سطح کشور در حال تردد هستند که از این تعداد، بیش از 100 هزار دستگاه آن پا به سن فرسودگی بیش از 10 سال گذاشته است. مسؤولان ذیربط تا کنون تلاش زیادی در زمینه از رده خارج کردن تاکسی های فرسوده انجام داده اند و فعالیت های خوبی نیز در این زمینه صورت گرفته است. به همین دلیل تردد تعداد زیادی از تاکسی های فرسوده، نشان از ناکافی بودن این تلاش ها دارد. وزارت نفت با توجه به رسالت خود در بهینه سازی مصرف سوخت، همچنین به منظور کاهش تولید گازهای گلخانه ای و آلاینده های هوا با اخذ مصوبه ای از شورای اقتصاد، در خصوص باز پرداخت صرفه جویی حاصل از جایگزینی تاکسی های فرسوده با تاکسی های پایه گاز سوز جدید، هیبریدی و برقی تلاش کرد تا سهم خود را در رسیدن به اهداف مذکور ایفا کند. در گزارش پیش رو به اقدام های انجام شده در پروژه «جایگزینی 140 هزار تاکسی فرسوده با تاکسی جدید پایه گاز سوز» از سوی شرکت بهینه سازی مصرف سوخت به نمایندگی از وزارت نفت پرداخته شده که در ادامه می خوانید.
افزایش ایمنی با اجرای ماده 12
این طرح در قالب ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر از سوی وزارت نفت تعریف و در دستور کار تیم پروژه شرکت بهینه سازی مصرف سوخت قرار گرفت و قرارداد پرداخت یارانه صرفه جویی سوخت به تعداد 10 هزار دستگاه خودروی فرسوده، برای عملیاتی کردن فاز نخست این طرح، میان شرکت بهینه سازی مصرف سوخت و اتحادیه تعاونی های سراسری تاکسیرانی کشور امضا شد. اجرای این طرح، علاوه بر صرفه جویی در مصرف سوخت، باعث کاهش قابل توجه آلاینده های زیست محیطی و افزایش ایمنی خواهد شد. بر اساس بررسی های کارشناسی انجام شده، پیش بینی می شود که در طول عمر مفید طرح (10 سال، معادل طول عمر یک تاکسی تا مرز فرسودگی) معادل 5110 میلیون لیتر کاهش مصرف بنزین، 1.2 میلیون تن کاهش انتشار گازهای گلخانه ای حاصل می شود. ساسان کاظمی نژاد، مدير بهينه سازي انرژي در بخش حمل و نقل شرکت بهينه سازي مصرف سوخت در این باره می گويد: «با جايگزيني 140 هزار تاکسي فرسوده با تاکسي پايه گاز سوز با پيمايش بالا، می توان به ارتقاي راندمان و پيمايش تاکسي هاي فرسوده درون و برون شهري، کاهش مصرف سوخت و آلودگي هاي محيطي و... دست يافت. اين تعداد تاکسي فرسوده شامل 60 هزار تاکسي ون و 80 هزار تاکسي صندوقدار می شود.»
طراحی خودروهای سبک گاز سوز
يکي از نکات مهم در طراحي خودروهاي سبک گاز سوز، طراحي، انتخاب و نصب صحيح يک مخزن است. محدوديت هاي وزني، قيمتي و فضاي اشغال شده به وسيله اين نوع مخازن، در اين خودروها اهميت بسيار بالايي دارد؛ اما توليد اين خودروها با مشکلاتي روبه روست. کاظمي نژاد مي گويد: «خودروسازهاي داخلي بايد بتوانند مخزن گازي تاکسي هاي گازسوز خود را به گونه اي طراحي کنند تا براساس مصوبه، با هر بار شارژ کردن مخزن 300 کيلومتر پيمايش کند که متاسفانه تاکنون خودروهاي داخلي در اين زمينه موفق نبوده اند؛ البته يک شرکت توليدکننده، خودروي مخزني را در مرحله تست دارد که اگر مورد تاييد باشد، می توانيم از خودروهاي گازسوز داخلي استفاده کنيم. با تعويض حجم زيادي از خودروهاي فرسوده، به کاهش مصرف سوخت و پيشگيري از آلودگي هوا کمک خواهيم کرد.»
کاهش گازهای گلخانه ای
با نگاهي گذرا به پيشينه طرح «جايگزيني 140 هزار تاکسي فرسوده با تاکسي پايه گازسوز با پيمايش بالا» می توان گفت که بر اساس مصوبه شوراي اقتصاد، به ازاي تحقق هر کيلومتر پيمايش براي تاکسي پايه گاز سوز به1.1 سنت دلار و براي تاکسي ون گاز سوز معادل 55. 1سنت دلار در سقف مقرر مصوبه پرداخت می شود. مبلغ پرداختي به ازاي هر دستگاه تاکسي فرسوده طي 5 سال 3 هزارو 780 دلار و براي تاکسي ون 7 هزار و 810 دلار در هفت سال خواهد بود. در طول عمر مفيد طرح، شاهد کاهش انتشار گازهاي گلخانه اي معادل 1.4 ميليون تن معادل کربن خواهيم بود، ضمن آنکه ميزان جايگزيني در طول عمر مفيد طرح (1395 تا 1407) 13.9 ميليارد ليتر بنزين در نظر گرفته شده است. کاهش 0.7 ميليون تن معادل کربن را نيز در طول دوره اجراي طرح شاهد خواهيم بود. سرمايه گذاران بالقوه طرح جايگزيني 140 هزار تاکسي فرسوده نيز شامل شركت هاي توليدي و سازندگان خودرو در كشور شركت هاي خدماتي و مسافرتي فعال در زمينه حمل ونقل عمومي و درون شهري و آژانس هاي تاكسي زنجيره اي مستقر در ادارات، فرودگاه ها و... می شوند.
سوال های رایج
شايد اين سوال پيش بيايد که شرايط ورود به طرح جايگزيني 140 هزار تاکسي فرسوده چگونه است؟ که در پاسخ به اين پرسش بايد گفت، تاکسي هاي داراي عمر 10 سال به بالا (مشتمل بر تاكسي صندوقدار و تاكسي ون) که در دسته تاکسي هاي فرسوده قرار می گيرند و به دليل فرسودگي باعث مصرف بيش از اندازه سوخت و همچنين انتشار آلاينده هاي زيست محيطي به ميزان زيادي می شوند، در فهرست اسقاط قرار می گيرند و پس از آن تاکسي هاي جديد، جايگزين تاکسي هاي فرسوده می شوند. رانندگان تاکسي هاي فرسوده می توانند از طريق اتحاديه تاکسيراني شهري، تقاضاي تعويض تاکسي فرسوده با تاکسي تمام گازسوز را بدهند. براي ثبت نام در طرح جايگزيني 140 هزار تاكسي فرسوده، ابتدا باید از طريق سايت behsama.ir قسمت ورود به زيرسامانه ها، طرح جايگزيني 140 هزار تاكسي فرسوده را انتخاب کنید و پس از ورود به قسمت مربوطه (تامين كننده، بازرس يا متقاضي) و انتخاب گزينه پيش ثبت نام، يك كد مخصوص رهگيري دريافت و با وارد کردن اطلاعات درخواستي نسبت به ثبت نام در سايت مذكور اقدام کنید. در پاسخ به این سوال که آیا تاکسی های تمام گاز سوز جایگزین شده، دارای ضمانت و خدمات پس از فروش هستند یا خیر؟ باید گفت که پاسخ بله است؛ زیرا بر اساس بند 2 مصوبه شورای اقتصاد در خصوص طرح جايگزيني 140 هزار تاكسي فرسوده، شرکت های تولید کننده تاکسی موظفند به مدت 3 سال محصول را ضمانت کنند و به مدت 10 سال خدمات پس از فروش ارائه کنند. یکی دیگر از سوالات رایج، تاکسی های هیبریدی و تمام الکتریکی است که باید گفت، خودروهای هیبریدی به گونه ای از خودروها گفته می شود که هم از انرژی الکتریسیته و هم از انرژی سوخت های فسیلی برای تولید نیروی پیش رانش خود بهره می گیرد به این صورت که علاوه بر موتور احتراق داخلی قدیمی، یک یا چند موتور الکتریکی نیز به صورت موازی با آن موتورها قرار دارند. خودروهای الکتریکی به گونه های مختلفی ساخته می شوند، به طوری که بعضی از آنها دارای یک موتور الکتریکی در محور عقب خودرو هستند و بعضی مدل های دیگر یک موتور در محور جلوی خود دارند، اما برخی دیگر از نمونه ها دارای چهار موتور هرکدام برای یک چرخ هستند که توانی در حدود 740 اسب بخار تولید می کنند. سرمایه گذاران بالقوه طرح جایگزینی 140 هزار تاکسی فرسوده نیز شامل شركت هاي توليدي و سازندگان خودرو در كشور (ايران خودرو، سايپا و... )، شركت هاي خدماتي و مسافرتي فعال در زمينه حمل ونقل عمومي و درون شهري و آژانس هاي تاكسي زنجيره اي مستقر در ادارات، فرودگاه ها و... می شود.
جایگزینی 8 هزار دستگاه ون پایه گازسوز
برای دستیابی به اهداف طرح جایگزینی 140 هزار تاکسی فرسوده با تاکسی پایه گازسوز با پیمایش بالا، تفاهم نامه های همکاری و قراردادها لازم و ضروری است. برای تحقق این امر و به منظور اجرای جایگزینی 2 هزار دستگاه تاکسی صندوق دار پایه گاز سوز/هیبریدی و تمام الکتریکی میان شرکت بهینه سازی مصرف سوخت و اتحادیه تعاونی های سراسری کشور قراردادی منعقد شده است. ضمن آنکه قراردادی برای اجرای طرح جایگزینی 8 هزار دستگاه ون پایه گاز سوز میان شرکت بهینه سازی مصرف سوخت و اتحادیه تعاونی های سراسری تاکسیرانی کشور بسته شده است. برای جایگزینی 600 دستگاه تاکسی صندوق دار هیبریدی، سه قراداد 200 دستگاه تاکسی، میان شرکت بهینه سازی مصرف سوخت و سازمان مدیریت و نظارت بر تاکسیرانی تهران(شهرداری) بسته شد. همچنین میان شرکت بهینه سازی مصرف سوخت و اتحادیه تاکسیرانی های شهری، قراردادی مبنی بر جایگزینی 100 دستگاه تاکسی صندوقدار پایه گاز سوز قرادادی به امضا رسیده است. علاوه بر مطالب اشاره شده، اقدامات دیگری نیز صورت گرفته است. کاظمی نژاد در این باره می گوید: «جلسات فنی و بازدید از خودروی پایه گاز سوز شرکت ایران خودرو برای ورود به طرح برگزار شده است.
جلسه های متعددی برای ورود متقاضیان و سرمایه گذاران عامل صرفه جویی به طرح را داشتیم. ضمن آنکه با اتحادیه تاکسیرانی کشور برای انعقاد قرارداد جایگزینی 5 هزار دستگاه تاکسی پایه گاز سوز نشست هایی انجام شده است. با شهرداری شهرهای مختلف کشور مانند کرج، اصفهان، مشهد، قزوین و... برای ورود به طرح تاکسی هیبریدی و الکتیریکی مکاتباتی داشتیم که مراحل نظارت و بررسی آزمون های مصرف سوخت و آلایندگی خودروهای مشمول طرح تاکسی نیز انجام شده است.»
اجرا و بازپرداخت طرح تا سال 1402
طرح «جایگزینی 140 هزار تاکسی فرسوده با تاکسی پایه گازسوز با پیمایش بالا» برای تحقق سیاست های کلی برنامه ششم توسعه و اجرای ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، با هدف کاهش مصرف سوخت (بنزین) و آلایندههای زیست محیطی متناظر با آن، از طریق جایگزینی تاکسی/ ون پایه گازسوز با تاکسی/ ون فرسوده، متنوع سازی سبد سوخت در بخش حمل و نقل عمومی و ارتقای راندمان پیمایش تاکسی/ ون، در شورای اقتصاد تصویب شده است. از دیگر مزایای این طرح، دستیابی به اهداف قانون توسعه حمل و نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت با استفاده از جایگزینی خودروی فرسوده، با رعایت قانون حداکثر استفاده از توان تولید و خدمات داخلی، افزایش ایمنی و همچنین افزایش توانمندی صادرات سوخت است. اجرای این طرح از طریق جایگزینی 140 هزار تاکسی/ ون پایه گازسوز پیمایش بالا با تاکسی/ ون فرسوده است و تعهدهای موضوع آن متناسب با پیمایش هر دستگاه خودروی جایگزین، با اعلام متقاضی (سازمان شهرداریها، اتحادیه تعاونی تاکسیرانی سراسر کشور و اتحادیه تاکسیرانی شهری) و تایید شرکت بهینه سازی مصرف سوخت و وزارت نفت، در سررسیدها از سوی شرکت ملی نفت ایران، تا سقف مبلغ 635 میلیون دلار از محل منابع حاصل از صادرات سوخت صرفه جویی شده، بازپرداخت میشود. اجرا و بازپرداخت این طرح تا سال 1402 خواهد بود که کاهش بیش از 3200 میلیون لیتر بنزین و 1.54 میلیون تن معادل دی اکسید کربن را به همراه خواهد داشت. همه مراحل اجرایی از ثبت نام سرمایه گذاران تا پایش میزان صرفه جویی محقق شده و محاسبه میزان بازپرداختها، نظاممند (سیستماتیک) خواهد بود که زیرساخت های موردنیاز و سامانه مربوطه ازسوی شرکت بهینه سازی مصرف سوخت طراحی شده و آماده بهره برداری است. ارزش صرفه جویی محقق شده بر اساس قیمت میانگین نفت خام صادراتی در زمان بازپرداخت در مقاطع زمانی سه ماهه ازسوی شرکت بهینه سازی مصرف سوخت محاسبه و پرداخت میشود. سازوکار محاسبه بازپرداخت طرح به سرمایه گذاران در سقفهای مقرر متناسب با پیمایش هر دستگاه خودروی جایگزین، حداکثر تا سقف مبلغ کل سرمایه گذاری خواهد بود و واحد بازپرداخت به ازای تحقق هر کیلومتر پیمایش 1.1 سنت دلار برای هر دستگاه تاکسی (تا سقف 3780 دلار به ازای هر تاکسی طی 5 سال) و 1.55 سنت دلار برای هر دستگاه ون جایگزین (تا سقف 7810 دلار برای هر دستگاه ون طی 7 سال) در نظر گرفته می شود. برای عملیاتی کردن فاز نخست این طرح، قرارداد پرداخت یارانه صرفه جویی سوخت به تعداد 10 هزار دستگاه خودروی فرسوده (شامل 200 تاکسی صندوق دار پایه گازسوز و 800 دستگاه ون پایه گازسوز) میان شرکت بهینه سازی مصرف سوخت و اتحادیه تعاونیهای تاکسیران بسته شده است.