گزارش «مشعل» از طرح های ماده 12 شرکت بهینه سازی مصرف سوخت
حرکت در مسیر توسعه پایدار
سمیه راهپیما هیأت وزیران در سال 1394 به پیشنهاد مشترک وزارتخانه های امور اقتصاد و دارایی، نفت و نیرو و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور و به استناد ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور – مصوب 1394- آیین نامه اجرایی ماده یاد شده را مصوب کردند.
بخشی از ماده 12 قانون رفع موانع تولید و رقابت پذیر نظام مالی کشور به وزارت نفت اختصاص دارد که بر اساس آن راهبردهایی برای کاهش هزینه و بهینه سازی مصرف سوخت ارائه شده است و طرح هایی همچون جایگزینی 17هزار اتوبوس فرسوده دیزلی درون شهري با اتوبوس گازسوز، جایگزینی 140هزار دستگاه تاکسی فرسوده با تاکسی تمام گازسوز با پیمایش بالا، توسعه حمل ونقل بار و مسافر راه آهن ج.ا.ایران، توسعه حمل ونقل مسافر با قطار شهري در تهران و هشت کلانشهر، طرح تولید قواي محرکه کم مصرف در خودروهاي داخلی، برق دار کردن چاه ها و تلمبه هاي آب کشاورزي دیزلی، ارتقای کارایی 600هزار موتورخانه ساختمان هاي مسکونی، تجاري /اداري، جایگزینی و اسقاط یک میلیون دستگاه بخاري مرسوم (گازي و نفتی) با بخاري هاي گازسوز دودکش دار راندمان بالا(هرمتیک هوشمند) را در بخش های حمل ونقل ، صنعت و ساختمان در دستور کار دارد. بند ق تبصره 2 ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور به صنعت نفت اختصاص دارد که در ادامه می خوانید.
شرکت بهینه سازی مصرف سوخت از سوی وزارت نفت متولی اجرای طرح های ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور است که در سه بخش حمل ونقل، صنعت و ساختمان پروژه هایی را در دستور کار دارد. بخش حمل ونقل؛ جایگزینی 17هزار اتوبوس فرسوده دیزلی درون شهري با اتوبوس گازسوز، جایگزینی 129هزار دستگاه تاکسی فرسوده با تاکسی تمام گازسوز با پیمایش بالا، توسعه حمل ونقل ریلی، توسعه حمل ونقل مسافر با قطار شهري در تهران و هشت کلانشهر، طرح تولید قواي محرکه کم مصرف در خودروهاي داخلی را در برنامه دارد که باید بر اساس مدت زمان تعیین شده این پروژه ها را به اتمام برساند. به گفته ساسان کاظمي نژاد، مدير بخش حمل ونقل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت «طرح هاي ماده 12 در بخش حمل ونقل نسبت به ديگر طرح هاي بهینه سازی مصرف سوخت از نظر رقم سرمايه گذاري بسيار بالاتر است، به گونه اي که از حدود 20 ميليارد دلار طرح هاي ماده 12 حدود 16 ميليارد دلار به بخش حمل ونقل اختصاص داده شده است.» هدف کلان طرح «جایگزینی 17هزار اتوبوس فرسوده دیزلی درون شهري با اتوبوس گازسوز» ارتقای راندمان، افزایش کیفیت اتوبوس های موجود با فناوری روز دنیا و افزایش سهم حمل ونقل همگانی در سفرهای درون شهری، کاهش مصرف گازوییل و کاهش سطح انتشار آلاینده های متناظر آن است، از دیگر اهداف این طرح می توان به ارتقای راندمان و پیمایش اتوبوس های فرسوده موجود از جمله گازوییل یا دوگانه سوز از طریق جایگزینی اتوبوس های جدید پایه گاز سوز طی 7 سال (1404-1395) اشاره کرد. در طول اجرای این طرح، شاهد کاهش 4 میلیون تن معادل کربن گازهای گلخانه ای خواهیم بود و در بخش نفت/ گاز کشور 5.7 میلیارد متر مکعب صرفه جویی خواهد شد.
جایگزینی 129هزار دستگاه تاکسی فرسوده
هدف از اجرای طرح «جایگزینی 129هزار دستگاه تاکسی فرسوده با تاکسی تمام گازسوز با پیمایش بالا»، افزایش سهم حمل ونقل عمومی، ارتقای سطح کیفی خدمات رسانی در سفرهای درون شهری، کاهش انتشار سطح انتشار آلاینده های ناشی از مصرف بنزین، کاهش مصرف بنزین و ارتقای راندمان و پیمایش تاکسی ها از طریق جایگزینی تاکسی های جدید پایه گازسوز/هیبریدی مشتمل بر تاکسی صندوق دار و تاکسی ون با تاکسی های فرسوده بنزینی است. مدت زمان در نظر گرفته شده برای اجرای این طرح 14 سال(1407-1395) است. در طول اجرای این طرح شاهد 7 میلیون تنی کاهش انتشار گازهای گلخانه های خواهیم بود و در صنعت بنزین کشور صرفه جویی/جایگزینی 7 میلیارد لیتر /میلیارد متر مکعب خواهیم داشت. ضمن آنکه 13.9میلیارد لیتر بنزین در طول عمر مفید طرح (1407-1395) جایگزین می شود.
توسعه حمل ونقل بار و مسافر راه آهن
طرح «توسعه حمل ونقل بار و مسافر راه آهن ج.ا.ایران» در سال 1395 آغاز شده و در سال 1402 پایان می یابد. هدف از اجرای این طرح، کاهش حمل ونقل بار و مسافر جاده اي از طریق توسعه راه آهن وکاهش مصرف سوخت و آلودگی هاي محیطی متناظر است. میزان صرفه جویی در طول دوره اجراي طرح 10.5میلیارد لیتر نفت گاز خواهد بود، که کاهش 28.3میلیون تن معادل کربن انتشار گازهاي گلخانه اي در طول دوره اجراي طرح را شاهد خواهیم بود.
توسعه حمل ونقل مسافر با قطار شهري
هدف از اجرای طرح «توسعه حمل ونقل مسافر با قطار شهري در تهران و هشت کلانشهر (اصفهان، تبریز، شیراز، اهواز، کرمانشاه، مشهد، کرج و قم)» بهبود و ارتقای حمل ونقل مسافر درون شهری، دستیابی به اهداف قانون توسعه حمل ونقل عمومی و مدیریت سوخت، کاهش مصرف سوخت و آلودگی های محیطی متناظر با آن است.
در این باره ساسان کاظمي نژاد، مدير بخش حمل ونقل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت می گوید: «در طرح توسعه حمل ونقل مسافر با قطار شهري در تهران و هشت کلانشهر، با شهرداري هاي اين مناطق قراردادهايي منعقد شده است؛ اما بخشي از اين قراردادها از سوي سرمايه گذارها ايراد گرفته شده که بازنگري شد و مصوبه هيأت مديره شرکت ملي نفت ايران را دريافت کرديم.
قراردادها به روز و نمونه آنها به شرکت هاي سرمايه گذار ارسال شده است. مي توان گفت کار متروي تهران به طور کامل تمام شده و متروي مشهد، اصفهان و شيراز نيز در مرحله امضاي قرارداد است.» دامنه کاربرد این طرح توسعه حمل ونقل مسافر درون شهري با خرید هزار دستگاه واگن جدید براي تهران و هزار واگن جدید براي سایر کلان شهرهاست.
میزان صرفه جویی در طول دوره اجرای طرح ( 1409-1396) به شرح زیر است:
در تهران 9.49 میلیارد لیتر بنزین، 4.09 میلیارد متر مکعب سی ان جی، 0.406 میلیارد لیتر گازوییل صرفه جویی خواهد شد.
در هشت کلانشهر نیز شاهد صرفه جویی 7.877 میلیارد لیتر بنزین، 3.38 میلیارد متر مکعب سی ان جی و 0.337 میلیارد لیتر گازوییل خواهیم بود. ضمن آنکه در طول اجرای طرح 25.7 میلیون تن معادل کربن در تهران و 21.4 میلیون تن معادل کربن در هشت کلانشهر کاهش گازهای گلخانه ای خواهیم داشت.
تولید قواي محرکه کم مصرف
در طرح «تولید قواي محرکه کم مصرف در خودروهاي داخلی» نیز شاهد صرفه جویی در مصرف بنزین موتور، کاهش آلاینده هاي زیست محیطی ناشی از احتراق بنزین موتور، بهبود شرایط اقتصاد انرژي با کاهش واردات بنزین یا امکان صادرات آن خواهیم بود.
میزان صرفه جویی در طول دوره اجرای طرح (1396 تا 1405) نیز 2 میلیارد لیتر بنزین خواهد بود و در این مدت زمان 4.2 میلیون تن معادل کربن در گازهای گلخانه ای کاهش خواهد داشت. دامنه کاربرد این طرح نیز 500 هزار خودرو بنزینی است.
مدير بخش حمل ونقل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت درباره نقاط قوت و ضعف این طرح می گوید: «اجراي اين طرح، گام بلندي در ارتقا و پيشرفت فناوري هاي توليد قواي محرکه در کشور به شمار مي رود و باعث ايجاد تحرک در صنعت خودرو، استفاده از ظرفيت هاي دانشگاهي، بومي سازي فناوري هاي روز دنيا و نيز ارتقاي سطح علمي و صنعتي کشور مي شود؛ اما با توجه به ايستا بودن صنعت خودرو، ايجاد تحول در طراحي و توليد قواي محرکه، مهم ترين چالش اين طرح بود که خوشبختانه با نظر مساعد مديران صنعت خودرو، اين چالش برطرف شده و انتظار داريم اجراي اين طرح، با سرعت بيشتري صورت گیرد.»
جایگزینی و اسقاط یک میلیون دستگاه بخاری
بخش ساختمان شرکت بهینه سازی مصرف سوخت نیز همسو با ماده 12 رفع موانع تولید طرح «جایگزینی و اسقاط یک میلیون دستگاه بخاری مرسوم(گازی و نفتی) با بخاری های گاز سوز و دودکش دار راندمان بالای هوشمند» را در دستور کار دارد.
هدف از اجرای این طرح، جایگزینی و اسقاط یک میلیون دستگاه بخاری گازی/نفتی مرسوم با بخاری های گاز سوز کم مصرف هرمتیک هوشمند دارای رده برچسب انرژی A با اولویت مدارس کشور در مناطق سردسیر به منظور کاهش مصرف حامل های انرژی است. دامنه کاربرد نیز طرح نیز برای یک میلیون دستگاه بخاری گاز سوز و نفتی سنتی مستعمل با رده برچسب انرژی D. پایین تر در مدارس، دانشگاه ها، نیروی نظامی، انتظامی و سایر اماکن دولتی و غیر دولتی است. در طول اجرای این طرح (1402- 1396) 3.1 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی صرفه جویی خواهد شد و شاهد کاهش 6.08 میلیون تن معادل کربن گاز گلخانه ای در طول اجرای این طرح خواهیم بود.
برق دار کردن چاه ها و تلمبه های آب کشاورزی
در بخش صنعت شرکت بهینه سازی مصرف سوخت نیز طرح «برق دار کردن چاه ها و تلمبه های آب کشاورزی» جزء طرح های ماده 12 قانون رفع موانع تولید قرار دارد.
هدف از اجرای این طرح، حذف سوخت گاز مصرفی چاه های کشاورزی و صادرات آن به منظور افزایش درآمدهای دولت، کنترل میزان برداشت آب و برق مصرفی با استفاده از کنتور هوشمند و کاهش مشقت کشاورزان با حذف ژنراتور، بهینه سازی مصرف انرژی با استفاده از الکتروپمپ های شناور است. بر اساس اعلام شرکت مدیریت آب، در حال حاضر حدود 229 هزار حلقه چاه کشاورزی دیزلی دارای پروانه بهره برداری معتبر در کشور وجود دارد که از سوخت مایع (گازوییل یا نفت سفید) برای تامین انرژی پمپ های خود استفاده می کنند؛ اما با توجه به اولویت بندی های اعلام شده از سوی شرکت مذکور، فقط حدود 130 هزار چاه اولویت برقی شدن دارند که همه این تعداد، برای این طرح هدف گذاری شده است. در این طرح سرمایه گذاران عامل صرفه جویی، به منظور برق دار کردن چاه های کشاورزی دیزلی دارای پروانه بهره برداری معتبر، با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر یا اتصال به شبکه سراسری برق یا ژنراتورهای گازسوز می توانند اقدام و از محل صرفه جویی سوخت تحقق یافته، حداکثر به مدت 8 سال (حداکثر تا پایان سال 1406) یارانه صرفه جویی دریافت کنند. به گفته محمدرضا خطاطی، مدیر صنعت شرکت بهینه سازی مصرف سوخت، « با وجود آنکه طرح های مصوب ماده 12 به سرمایه گذاران متقاضی ارائه شده، متاسفانه هنوز طرح های ماده 12 قانون بهینه سازی مصرف سوخت در بخش های تبدیل، انتقال و توزیع انرژی که زیر نظر وزارتخانه های نفت و نیرو هستند و خود حجم قابل توجهی از مصارف انرژی و پتانسیل کاهش را دارند، مورد توجه جدی نهادهای عالی و تصویب شورای اقتصاد کشور قرار نگرفته است. در این خصوص تاکنون طرح های پیشنهادی ماده 12 برای مجتمع های پتروشیمی، پالایشگاه های نفت و برخی صنایع نفتی دیگر و همچنین واحدهای صنعت آهن و فولاد، سیمان و مرغداری ها با همکاری دستگاه های دولتی و بخش خصوصی تهیه شده که هنوز مصوبات لازم را از شورای اقتصاد نگرفته اند. برخی فعالیت ها نیز با همکاری شرکت های خارجی، برای اجرای طرح های بهینه سازی و کاهش فلرینگ در مناطق نفت خیز جنوب، شرکت نفت و گاز پارس و... به منظور اجرا در قالب استفاده از تسهیلات ماده 12 انجام شد که با توجه به وضعیت فعلی، رویکرد ما به سمت استفاده بیشتر از توان شرکت های داخلی به عنوان جانشین شرکت های خارجی رفته است.»