غرب کارون چشم به راه سرمايه
مشعل منطقه غرب کارون را با توليد روزانه بيش از 500 هزار بشکه نفت، قلب تپنده صنعت نفت ايران مينامند که با طرحهاي توسعهاي قرار است توليدش از مرز يک ميليون بشکه گذر کند؛ منطقهاي که ذخاير درجاي آن (مشتمل بر ميدانهاي مشترک و غيرمشترک) حدود 87 ميليارد بشکه برآورد ميشود که با احتساب ميانگين ضريب بازيافت 15 درصد، بالغ بر 13 ميليارد بشکه نفت قابل استحصال دارد که تاکنون 715 ميليون بشکه نفت (کمتر از يک ميليارد بشکه) برداشت شده و امروز براي پمپاژ و خونرساني به شريانهاي اصلي ، نيازمند بيش از 50 ميليارد دلار سرمايهگذاري براي توسعه و افزايش ضريب بازيافت است تا مثل گذشته پر توان، سکان صنعت نفت را هدايت کند.
غرب کارون
منطقه غرب کارون علاوه بر سه ميدان نفتي بزرگ يادآوران، ياران و آزادگان، 10 ميدان کوچکتر دارخوين، جفير، اروند، سوسنگرد، بندر کرخه، سهراب، اميد، مشتاق، خرمشهر و سپهر را نيز در بر ميگيرد.
يادآوران
ميدان نفتي يادآوران در حدود 70 کيلومتري جنوب غربي اهواز، شمال خرمشهر و در منطقه جغرافيايي کوشک و حسينيه قرار دارد و از ميادين مشترک با کشور عراق است که در اين کشور با نام ميدان سنباد شناخته ميشود. طول اين ميدان حدوداً 45 کيلومتر و عرض آن 15 کيلومتر بوده که به صورت شمالي- جنوبي در گستره نوار مرزي با کشور عراق واقع شده است. نفت توليدي از لايههاي سروك، كژدمي( بورگان )، گدوان و فهليان خواهد بود. اين ميدان متشكل از دو ميدان كوشك و حسينيه است كه به ترتيب در سالهاي 1379 و 1381 كشف شدند و پس از اثبات پيوستگي اين دو ميدان، يادآوران ناميده شد. بر اساس آخرين مطالعات به عمل آمده و نتايج حاصل از تست چاههاي توصيفي و مدلهاي ديناميک مخزن، ميزان نفت درجاي ميدان براساس محتملترين حالت بالغ بر 34 ميليارد بشکه برآورد شده است.
قرارداد توسعه ميدان نفتي يادآوران، آذرماه سال 1387 با ارزش تقريبي 2 ميليارد دلار ميان شرکت ملي نفت ايران و شرکت سينوپک چين امضا شد. هدف از اجراي فاز نخست طرح توسعه ميدان يادآوران، دستيابي به توليد روزانه 85 هزار بشکه نفت خام بود، در زمان اجراي فاز نخست طرح توسعه ميدان يادآوران، استخراج زودهنگام روزانه 20 هزار بشکه نفت سبک از لايه فهليان از طريق هشت حلقه چاه تعريف شد.در فاز دوم طرح توسعه اين ميدان، حفاري 100 حلقه چاه و دستيابي به توليد 180 هزار بشکه و در فاز سوم، حفاري 105 حلقه چاه و دستيابي به مجموع توليد 300 هزار بشکه نفت سبک و سنگين پيش بيني شده است. در تاسيسات بهرهبرداري يادآوران 2 رديف مجزا براي نفت سنگين و نفت سبک در نظر گرفته شده است که بر اساس برنامهريزيهاي صورت گرفته در ميدان يادآوران 2 نوع نفت شامل نفت سنگين با درجه خلوص اي.پي.آي 18 و نفت سبک با درجه خلوص اي.پي.آي 38 به ترتيب از 2 لايه سروک و فهليان توليد ميشود. بر اساس پيشبينيهاي انجام شده، توليد از اين مخزن در سال 1404 به 247 هزار بشكه در روز ميرسد.
ياران
ميدان نفتي ياران در ناحيه دزفول شمالي (دشت آبادان) در فاصله 130 کيلومتري غرب اهواز در نقطه صفر مرزي با عراق قرار دارد و با ميدان مجنون عراق، در مخزن نفتي مشترک بوده و در فاصله 30 كيلومتري غرب ساختمان جفير و شمال غرب ميدان يادآوران و 70 كيلومتري غرب سوسنگرد واقع شده است. طول اين ميدان نفتي 48 کيلومتر و عرض آن 5/2 کيلومتر است. ميزان نفت درجاي ميدان ياران در حدود 2 ميليارد بشکه برآورد ميشود. سازندهاي سروک از مخزن نفتي ميدان ياران است.
ياران -1
حفاري چاه اكتشافي ياران -1 در تاريخ 13 آذر سال 88 به منظور ارزيابي توان هيدروكربوري سازندهاي گروه بنگستان و خامي و نيز بررسي گسترش ميدان آزادگان انجام شد. با انجام سه لايه آزمايي در سازندهاي فهليان، گدوان و سروك وجود نفت و گاز با پتانسيل خوب در سازند سروك به اثبات رسيد. هماکنون از چاه ياران يک روزانه حدود يک هزار و 500 بشکه نفت با درجه خلوص اي پيآي 23 توليد و پس از تجميع با نفت ميدان آزادگان، به واحد بهرهبرداري اهواز 3 ارسال ميشود. پروژه طرح، توسعه اين ميدان هماکنون در مرحله اجرا قرار دارد و پيمانکار اصلي اين طرح، شرکت نفت و گاز پرشياست که پيشبيني کرده توليد نهايي اين ميدان به 30 هزار بشکه در روز برسد.
ياران شمالي
ميدان نفتي ياران شمالي 130 کيلومتـري جنوب غربي اهـواز (غرب رودخانه کارون) و در غرب ميدان آزادگان جنوبي در نقطه صفر مرزي با کشور عراق، در محدوده طلاييه در هورالعظيم قرار گرفته است. در ميان ميدانهاي مشترک غرب کارون، ميدان ياران شمالي به لحاظ حجم ذخاير نفت درجا، کوچکترين ميدان به شمار ميرود که در سال 1388 شمسي کشف شد. ميدان ياران شمالي را ميتوان نخستين ميدان مشترک نفتي قلمداد کرد که در قالب قرارداد بيع متقابل با پيمانکاران ايراني به سرانجام رسيده است. موافقتنامه اصولي (HOA) طرح توسعه ميدان ياران شمالي، ابتدا آذرماه 1390 ميان شرکت ملي نفت ايران و شرکت نفت و گاز پرشيا امضا شد و سپس اين موافقتنامه به قرارداد بيعمتقابل تبدل شد.شرکت مهندسي و توسعه نفت (متن)، کارفرماي توسعه اين ميدان نفتي به نمايندگي از شرکت ملي نفت ايران، با استفاده از منابع داخلي خود، توسعه اين پروژه را برعهده گرفته است.بر اساس قراردادي که ميان شرکت متن و شرکت نفت و گاز پرشيا امضا شده، در فاز نخست توسعه، برداشت نفت از ياران شمالي بايد به 30 هزار بشکه در روز برسد؛ اي.پي.آي نفت توليدي هم 16 تا 18 و ضريب برداشت آن هم 6 درصد برآورد و اعلام شد.
از آنجا که شرکت نفت و گاز پرشيا، نخستين تجربه خود را در قالب پيمانکار اصلي توسعه يک ميدان مشترک به عهده داشت، توليد زودهنگام از ميدان هم در برنامه گنجانده شد تا پيش از بهرهبرداري از فاز نخست ميدان، برداشت نفت از آن آغاز شود؛ مشترک بودن ميدان، مهمترين دليل گرفتن اين تصميم بود.
از همان ابتدا برنامهريزيها براي توسعه ميدان انجام شد و همکاري خوبي ميان کارفرما (شرکت متن) و پيمانکار (شرکت پرشيا) وجود داشت، اگرچه پروژه در ابتدا با کمي تاخير اجرا شد و در ادامه راه هم به دليل وجود تحريمها، مشکلات فراواني در نقل و انتقال پول و کالا به وجود آمد، اما با اين حال ياران شمالي نسبت به پروژههاي غرب کارون در دولت يازدهم پيشرفت خوبي داشت و حتي در مواردي هم از برنامه جلوتر بود.به اين ترتيب از بهمن ماه 1391 برداشت نفت به صورت محدود از ياران شمالي شروع شد؛ تا اين که در آبان ماه 1395 فاز نخست پروژه با هدف برداشت 30 هزار بشکه نفت با حفاري 20 حلقه چاه وارد مرحله عملي شد. تاکنون يک ميليون و 400 هزار بشکه نفت به صورت تجميعي از ياران شمالي برداشت شده است.
ياران جنوبي
ميدان نفتي ياران جنوبي، يکي از طرحهاي مشترک با کشور عراق است که در غرب رودخانه کارون و در فاصله 130 کيلومتري جنوب غربي اهواز واقع شده است. ميزان نفت درجاي اين ميدان 645 ميليون بشکه است که در 2 لايه سروک و گدوان قرار دارد و منابع مالي توسعه اين ميدان مشترک از محل منابع داخلي شرکت ملي نفت ايران تامين ميشود. ميدان ياران جنوبى، ميان ميدان مجنون عراق و آزادگان جنوبى قرار دارد. 10 هزار بشکه نفت توليد شده در ياران جنوبي پس از استخراج به منيفولد هفت ميدان آزادگان جنوبى انتقال داده ميشود، سپس همراه با نفت آزادگان جنوبى به مبادى صادرات ميرود که تا به امروز برداشت روزانه 10هزار بشکه نفت از ميدان مشترک ياران جنوبي تثبيت شده است.
آغاز توليد نفت در اين ميدان مشترک از اوايل آذر 96 از 6 حلقه چاه روزانه به10هزار بشکه نفت رسيده است که هم اکنون حفاري، راندن رشتههاي تکميلي و لولههاي جرياني 12 حلقه چاه ديگر ميدان نيز آماده شده و تنها نصب تاسيسات سرچاهي باقيمانده است.
يکپارچهسازي ميادين نفتي
ياران شمالي و جنوبي
يکپارچه سازي ميادين نفتي ياران شمالي و ياران جنوبي، همزمان با طرح توسعه اين دو ميدان به صورت مشترک در قالب يک ميدان و يک الحاقيه و امضاي قرارداد HOA با شرکت صنعت نفت و گاز پرشيا در حال انجام است تا توليد از اين ميادين با استفاده از روشهاي IOR و EOR و تلمبههاي درون چاهي در دراز مدت حفظ شود.
ميزان برداشت روزانه از ميادين نفتي ياران شمالي 30 هزار بشکه و ياران جنوبي 25 هزار بشکه است که پيش بيني ميشود پس از يکپارچه سازي، توليد 65 هزار بشکهاي از ميادين ياران شمالي و جنوبي با اقدامات IOR و EOR در درازمدت حفظ شود.
آزادگان
ميدان آزادگان درجنوب غربي ايران، در 80 كيلومتري غرب اهواز و در نزديكي شهر سوسنگرد، در مجاورت مرز ايران و عراق قرار دارد. اولين چاه اكتشافي در گستره اين ميدان نفتي در سال 1355 حفر و مجموعه مخازن عظيم اين ميدان با حفر دومين چاه در سال 1378 كشف شد. تاكنون چهار لايه توليدي شامل سروك، كژدمي، گدوان و فهليان در ميدان آزادگان شناسايي شدهاند.
روي نقشه هم ترازسطحي، طول ميدان در بخش ايراني حدود 45 الي 60 كيلومتر، عرض آن حدود 17 كيلومتر و مساحت آن به طور تقريبي 900 كيلومتر مربع است.
مديريت راهبردي اين ميدان در تاريخ اول بهمن 1390 به شركت نفت و گاز اروندان واگذار شد، اما عمليات توسعه آن از سوي شرکت مهندسي و توسعه نفت ايران (متن) انجام ميگيرد و در حال حاضر 50 هزار بشكه در روز از 21 حلقه چاه توليد مي شود. برآورده شده است که حجم ذخيره درجاي نفت خام اين ميدان، معادل 33 ميليارد بشکه باشد.
آزادگان جنوبي
ميدان نفتي آزادگان جنوبي که به عنوان بزرگترين ميدان نفتي کشور شناخته ميشود، ميدان مشترک در مجاورت مرز عراق و حدود 80 کيلومتري غرب اهواز است که به صورت بيعمتقابل در حال انجام بوده و فازهاي توسعهاي بعدي، به صورت يکپارچه با ميدان آزادگان شمالي در قالب مدل جديد قراردادهاي نفتي درحال پيگيري است و در اين زمينه تفاهمنامههايي با شرکتهاي INPEX ،TOTAL ،TENCO ،PETRONAS و SHELL منعقد شده است.نفت درجاي ميدان آزادگان جنوبي 27 ميليارد بشکه و ضريب برداشت از اين ميدان 6/6 درصد (در سازندهاي فهليان، سروک، گدوان و کژدمي) است. تاکنون 62 حلقه چاه در ميدان نفتي آزادگان جنوبي حفر شده و توليد زودهنگام روزانه 45 هزار بشکه نفت خام صورت گرفته است که اين ميزان تا پايان سال جاري، به روزانه 110 هزار بشکه افزايش خواهد يافت.مجموع چاههاي مورد نياز فاز يک طرح توسعه ميدان آزادگان جنوبي 185 حلقه چاه به منظور تحقق توليد روزانه 320 هزار بشکه نفت خام است.
آزادگان شمالي
ميدان نفتي آزادگان شمالي نيز با مساحتي حدود 460 کيلومتر مربع بخشي از ميدان نفتي آزادگان است که در حدود 120 کيلومتري غرب اهواز در منطقه مرز مشترک ايران و عراق در جنوب غربي ايران قرار دارد و ميزان نفت درجاي اين ميدان براساس مطالعات اوليه، معادل 5/6 ميليارد بشکه برآورد شده است. ضريب برداشت از ميدان نفتي آزادگان شمالي در فاز يک که به صورت بيع متقابل انجام شده ، 7/5 درصد و تعداد چاههاي حفر شده 58 حلقه است. ميزان توليد از ميدان نفتي آزادگان شمالي در فاز يک 75 هزار بشکه در روز برآورد شده بود که در حال حاضر اين ميزان توليد در سرويس قرار دارد. توان بالقوه توليد فاز اول، روزانه 85 هزار بشکه است که در فاز دوم طرح توسعه ميدان نفتي آزادگان شمالي اين توليد ميتواند تا 150 هزار بشکه در روز ارتقا پيدا کند.
سرانجام غرب کارون
سيدنورالدين شهنازيزاده، مديرعامل و رئيس هيئت مديره شرکت متن درباره آينده ميادين نفتي غرب کارون ميگويد: ظرفيت نفتخام درجاي ميدانهاي مشترک منطقه غرب کارون مشتمل بر آزادگان جنوبي، آزادگان شمالي، يادآوران، ياران شمالي و ياران جنوبي در مجموع حدود 67 ميليارد بشکه است که با توجه به ميزان ذخيره درجا، تنها يک درصد افزايش ضريب بازيافت نفت در غرب کارون، 5/33 ميليارد دلار درآمدزايي براي کشور به همراه دارد، حال آنکه ضريب بازيافت نفت در لايه سروک پنج تا هفت درصد است و انتظار ميرود با اجراي روشهاي EOR و IOR به 20 تا 25 درصد برسد و ضريب بازيافت لايه فهليان هم 12 تا 14 درصد است که پيشبيني ميشود با اجراي روشهاي ازدياد برداشت، به 35 تا 40 درصد افزايش يابد.
وي افزود: همه اين ميادين هم اکنون در مراحل مختلف توسعه قرار دارند. توسعه ميدان آزادگان شمالي شامل فاز يک و 2 است که فاز يک آن با رسيدن به توليد 75 هزار بشکه در سال گذشته انجام شد و در فاز 2 که در نهايت در سال 97 شمسي شروع ميشود، توليد اين ميدان به 150 هزار بشکه در روز ميرسد. ميزان توليد نفت جديدي که در اثر فعاليتهاي اين شرکت در منطقه غرب کارون محقق شده است 265هزار بشکه در روز است؛ اما ظرفيت بالقوه توليد نفتي که ايجاد شده است روزانه 295 هزار بشکه است و در برنامه توليدي که تا پايان سال 96 داريم، اين ظرفيت به 410 هزار بشکه خواهد رسيد.
در صورتي که از طريق همکاريهاي فني و علمي موفق شويم ضريب بازيافت اين ميادين را تا حدود 20 درصد افزايش دهيم 670 ميليارد دلار به دارايي و درآمد ملي ايران افزوده خواهد شد و برداشت از اين ميادين از مرز يک ميليون و 200 هزار بشکه در روز عبور خواهد کرد.