گزارشی کوتاه از یک مورد خاص در مجموعه آرشیو مرکز اسناد صنعت نفت
مجلات تاریخی در موزه های نفت
در مرکز اسناد صنعت نفت و بخش کتابخانه و آرشیو نشریات، علاوه بر انبوهی از کتب و نشریات تاریخی و صنعتی حوزه نفت، چند نشریه ارزشمند تاریخی نیز دیده می شود. نشریاتی همچون «مجله رسمی وزارت عدلیه»، «نامه راه»، «مجله اطاق تجارت»، «نامه شهربانی» و «یادگار» که بر غنای این کتابخانه افزوده اند. این نشریات به طور تخصصی دربردارنده اطلاعات درباره صنعت نفت نیستند؛ اما از جنبه فهم تاریخ معاصر در حوزه های عدلیه، شهربانی، راه آهن و ادبیات بسیار اهمیت دارند. در این بین تنها نشریه «مجله اطاق صنایع و معادن ایران» است که اطلاعاتی درباره صنعت پتروشیمی کشور ارائه می کند. در این مجال کوتاه، ضمن معرفی محتوای نشریات ذکر شده، به توضیح مقاله مندرج در نشریه «مجله اطاق صنایع و معادن ایران» نیز می پردازیم:
یکی از ارزشمندترین نشریات در گنجینه کتابخانه و آرشیو نشریات مرکز اسناد صنعت نفت، «مجله رسمی وزارت عدلیه» متعلق به سال 1307 شمسی است که هم به لحاظ قدمت و هم از لحاظ محتوا، دارای ارزش تاریخی است. مجلد سال اول این نشریه، از شماره 101 در بهمن سال 1307 است تا شماره 152 آن. مجلد بعدی این نشریه، مربوط به سال دوم انتشار آن می شود که از شماره 417 در تاریخ 4 اردیبهشت 1309 تا شماره 438 آن را دربر می گیرد. موضوعات مطرح شده در این نشریه، حاوی محاکمه افراد، اعلان ها، نظام نامه ها، ثبت اسناد و املاک مملکتی و ثبت عمومی املاک شخصی است. نشریه «مجله رسمی وزارت عدلیه»، اطلاعات مهمی درباره تاریخ اجتماعی مردم در زمینه دعاوی و شکایات خصوصی و عمومی ارائه می کند. از این رو، می توان گفت که وجود این دو مجلد در کتابخانه مرکز اسناد صنعت نفت، بر بار تاریخی این مجموعه افزوده و راهگشای پژوهشگران حوزه تاریخ معاصر است.
نشریه نامه شهربانی
نامه شهربانی که شماره های 1 و 2 آن مربوط به سال هفتم، یعنی دی و بهمن 1320، در این کتابخانه نگهداری می شود، نشریه ای تخصصی در حوزه پلیس و شهربانی است که اطلاعات مفصلی درباره کارمندان پلیس، زندانیان، قتل و جنایت و حوادث پلیسی ارائه می کند.
نشریه نامه راه
نامه راه، یکی دیگر از نشریات ارزشمندی است که در این مجموعه نگهداری می شود. این نشریه، متعلق به انتشارات وزارت راه است و از شماره دوم (تیر و مرداد) تا شماره دهم (اسفند 1319شمسی) را دربر دارد. موضوعات بسیار مهمی که در این نشریه آمده، حاوی اطلاعاتی با ارزش از ساخت و توسعه راه آهن در کشور است؛ از پل ورسک در شمال کشور گرفته تا تشریح مجموعه نفیسی از آثار تاریخی واقع در مسیر خط آهن جنوب که برای فهم حوزه حمل نقل، از اهمیت زیادی برخوردار است.
نشریه اطاق تجارت
شماره های 82 و 83 مجله اطاق تجارت، متعلق به سال 1313 در گنجینه کتابخانه و آرشیو نشریات مرکز اسناد صنعت نفت نگهداری می شود که حاوی اطلاعاتی پیرامون تجارت ایران در سطح بین الملل، خلاصه واردات و صادرات ایران در سال های 1311 و 1312 شمسی، قانون توحید اوزان و مقیاس ها، اسامی تجار تهران که در اتاق تجاری شهرهای مختلف کشور بودند و شرکت های تجاری در تهران است.
مجله یادگار
مجله یادگار، در زمره مهم ترین نشریات ادبی، تاریخی و علمی کشور محسوب می شود. مجلد سال پنجم این نشریه که شماره های اول تا دهم آن را در برمی گیرد، زینت بخش کتابخانه مرکز اسناد صنعت نفت است. «مجله یادگار»، گرچه به موضوعات صنعتی نپرداخته؛ اما به لحاظ فهم تاریخ معاصر، در زمره مهم ترین منابع این دوره به شمار می رود.
مجله اطاق صنایع و معادن ایران
در بین نشریات ارزشمند تاریخی که برشمردیم، دو شماره از مجله «اطاق صنایع و معادن ایران» (شماره اول تیر سال 1342 و شماره هفتم مرداد سال 1343) در کتابخانه مرکز اسناد صنعت نفت نگهداری می شود که حاوی مطالبی با موضوع حوزه صنعت نفت است. در شماره سال 1342 مقاله ای با عنوان «صنایع پتروشیمی و اهمیت آن برای کشور» به قلم رضا رزم آرا به چشم می خورد. این مقاله با تعریف پتروشیمی، یعنی «پتروشیمی، موادی است که بر اثر ترکیب یا تغییر فرمول مواد نفتی و گازهای نفتی به وجود می آید»، آغازمی شود. صنعت پتروشیمی از سال 1920 میلادی به وجود آمده و به دلیل ارزانی مواد نفتی، به سرعت پیشرفت کرده است، به طوری که نویسنده مقاله معتقد است: «در سال 1950 میلادی حدود 70 درصد از مواد شیمیایی هیدروکربن زنجیری و 33 درصد از مواد حلقوی اصلی در آمریکا، از طریق صنعت پتروشیمی تهیه شده اند و ارزش این فراورده های پتروشیمی، نزدیک به 60 درصد تمام مواد شیمیایی تولید شده بوده است».
رضا رزم آرا در ادامه پیش بینی کرده است که در سال 1975 میلادی (سال 1354 شمسی) این مصرف، حدود 5 تا 7 برابر بیش از سال 1950 میلادی بوده و دست کم 2 درصد از مواد نفتی تولید شده در ترکیب و 5 درصد آن، صرف سوختن در صنایع پتروشیمی شود. در ادامه، مولف به سراغ توسعه صنعت پتروشیمی در آمریکا و اروپا رفته و با ارائه ارقام، تولیدات کشورهای مختلف اروپایی را با یکدیگر مقایسه کرده است. این نویسنده با اشاره به مطالعه آمار گمرکی سال های 1336 تا 1340 شمسی، اشاره کرده که مصرف محصولات پتروشیمی در ایران، به طور قابل توجهی افزایش یافته است، به عنوان مثال در مناطق نفت خیز جنوب، روزانه بیش از 600 میلیون پای مکعب گاز نفت تولید می شود.
با توجه به منابع عظیم نفتی و گازی که در دیگر مناطق کشور، مثل ناحیه سراجه و قم کشف شده بود، توصیه کرده که واقعیت و اهمیت صنعت پتروشیمی را دریابند و مقامات دولتی در پی ایجاد یک صنعت عظیم پتروشیمی باشند.
برگزاری چهارشنبه های کتابخوانی در موزه های نفت آبادان
«چهارشنبه ها با کتاب» یا «چهارشنبه های کتابخوانی» عنوان برنامه ای همیشگی است برای علاقه مندان به مطالعه که هر هفته در موزه های نفت آبادان به بهانه آن گردهم می آیند تا ساعتی را به مرور کتابی مشخص بپردازند. علاقه مندان به کتابخوانی در برنامه هفتگی خود، درباره محتوای کتاب و برداشت های خود با هم به گفت و گو می نشینند، آن را نقد و بررسی می کنند و قسمتی از آن را دسته جمعی می خوانند. سیدرسول موسویان، مسئولیت این گروه مشتاق را عهده دار است. وی که فعال فرهنگی در حوزه کتاب و فارغ التحصیل رشته کارشناسی حقوق است، در مورد انگیزه تشکیل این گروه می گوید: «انگیزه این فعالیت چیزی جز ارتقای سطح فرهنگ مطالعه نیست. در زمانه ای که فضای مجازی جای خود را بین مردم روزبه روز بیشتر باز می کند و آنها را از کتاب و مطالعه دور کرده، به گونه ای که میزان نشر کتاب در سال به زیر هزار نسخه کاهش یافته، زنگ هشداری است برای ما که از آگاهی و اندیشه ورزی غافل نشویم. جلسات کتابخوانی گروه در مرداد سال 97 با برگزاری نشست های هفتگی کار خود را آغاز کرده و مدتی است که هر هفته با رعایت پروتکل های بهداشتی و حضور محدودی از شرکت کنندگان در موزه ها برگزار می شود.
برگزاری نشست بررسی پروژه موزه نفت مسجدسلیمان
نشست بررسی پروژه موزه نفت مسجدسلیمان با حضور مدیرعامل شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجدسلیمان و مجری طرح موزه نفت برگزار شد.مدیرعامل شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجدسلیمان در این نشست گفت: تکمیل و افتتاح موزه نفت مسجدسلیمان یک مطالبه عمومی است و امیدوارم با برطرف شدن موانع مالی، در تسریع تکمیل پروژه جبران مافات شود. قباد ناصری با یادآوری دستور وزیر نفت در جریان آخرین سفر به مسجدسلیمان و بازدید از میراث صنعت نفت در این شهر افزود: طرح موزه نفت مسجدسلیمان از اواسط سال 98 سرعت مطلوبی گرفت، اما شیوع ویروس کرونا و چالش های پیش روی تامین منابع مالی و پشتیبانی، مانع از اجرای آن مطابق با برنامه زمانبندی شد. وی افزود: تکمیل و افتتاح طرح موزه نفت مسجدسلیمان دیگر به خواسته و مطالبه عمومی مسئولین شهری و مردم تبدیل شده و از مدیریت محترم موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت انتظار می رود در مدت کم باقی مانده تا پایان کار دولت، به این خواسته عمومی جامه عمل پوشانده شود. در این نشست که با حضور فرشید خدادادیان، مجری طرح موزه مسجدسلیمان و همکاران و همچنین معاونین مالی و خدمات شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجدسلیمان برگزار شد، با تفویض نیابت خرج کرد مالی پروژه از مسجدسلیمان به مدیریت موزه ها در خصوص اقدام فوری و مرمت و بازسازی دیوار تخریب شده و پاکسازی و نورپردازی محوطه چاه شماره یک مسجدسلیمان گفت وگو و تبادل نظر و دستورات لازم توسط مدیرعامل شرکت نفت و گاز مسجدسلیمان به ارکان زیرمجموعه صادر شد.
مرکز اسناد صنعت نفت، الگویی شایسته
دست درکاران طرح راه اندازی موزه و مرکز اسناد قوه قضاییه، که در آستانه تاسیس قرار دارد، از مرکز اسناد و گنجینه های صنعت نفت بازدید کردند تا از نزدیک با اقدام ها و دستاوردهای این مرکز آشنا شوند. علی سروری، معاون طرح راه اندازی موزه و مرکز اسناد قوه قضاییه در بازدید از بخش های مختلف مرکز اسناد صنعت نفت، با تقدیر از اقدام های صورت گرفته در این مجموعه، این مرکز را الگویی شایسته در راه اندازی مراکز آرشیوی در کشور خواند و ابراز امیدواری کرد که طرح در دست اجرای موزه و مرکز اسناد قوه قضاییه بتواند با بهره مندی از تجربیات دست درکاران مرکز اسناد صنعت نفت و الگو قرار دادن مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت، اقدامی در خور و شایسته انجام دهد.
عکس نوشت
مهر برجسته
قدمت: دهه ۳۰ الی ۴۰ شمسی
جنس: آهن خشکه (فولاد)
وزن کل: ۱/۵ کیلوگرم
ابعاد: طول ۱۵، عرض ۴، ارتفاع ۲۰ سانتی متر
دسته بندی: ابزار اداری
عنوان برجسته مهر: شرکت ملی گاز ایران
کارت شناسایی: اداره کل خدمات کارکنان
کاربرد: درج عنوان به صورت برجسته روی کاغذ