نگاهی به فعالیت های شرکت ملی نفت ایران در 42 سالگی انقلاب
ســرفــراز از غرب کارون تا خلیج فارس
مشعل صنعت نفت ایران در طول ۴۲ سال پس از پیروزی انقلاب، اگر چه فراز و نشیب های زیادی را طی کرده؛ اما نقطه ای که امروز در آن ایستاده، مهر تاییدی بر تدبیر وزارت نفت و تلاش و فداکاری کارکنان این صنعت است که مستند آن را می توان در بخش های مختلف نظاره گر بود. امروز با قطعیت می توان گفت که صنعت نفت، شعار و فعل ما می توانیم را جامه عمل پوشانده و آن را به ما توانستیم بدل ساخته است. صنعت نفت، در چهل و دومین سالگرد پیروزی جمهوری اسلامی ایران، توانسته بخش عمده اي از اهداف خود در حوزه ميدان هاي مشترك گازي پارس جنوبي، ميادين نفتي غرب كارون و ميادين مشترك نفتي و گازي در حوزه فراساحلي را محقق کند و سایر شاخص ها نیز مسیر موفقیت آمیز طی شده را پیش رویمان قرار می دهد، آنگونه که بیژن زنگنه، وزیر نفت می گوید: صنعت نفت امروز نه تنها با پیش از پیروزی انقلاب اسلامی که حتی با ۱۵ سال پیش هم قابل مقایسه نیست. امروز در نقطه ای ایستاده ایم که بیش از ۸۰ درصد تجهیزات غیردوار صنعت نفت در داخل کشور ساخته می شود و تنها در بعضی از اقلام مانند نوع ویژه ای از لوله های بدون درز جای کار وجود دارد که فکر می کنم ساخت این کالا نیز ظرف دو سال آینده عملیاتی شود.
با مقایسه ای گذرا از سال 57 تا امروز، ذخایر هیدروکربور مایع قابل برداشت کشور در آن مقطع حدود ۸۸ میلیارد بشکه و اکنون پس از گذشت بیش از ۴۰ سال و تولید، صادرات و مصرف ۳۵ میلیارد بشکه هیدروکربور مایع در این سال ها، به واسطه اکتشاف های انجام شده همچنان حدود ۱۵۹ میلیارد بشکه ذخایر قابل برداشت هیدروکربور مایع در اختیار داریم.
همچنین ذخایر گاز قابل استحصال کشور از حدود ۹ تریلیون مترمکعب (پیش از انقلاب) به بیش از ۳۳ تریلیون مترمکعب رسیده است.
اگر تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، میدان فروزان و میدان هایی در دریا با امارات مشترک داشتیم و با عراق فقط میدان نفت شهر بهره برداری می شد؛ اما اکنون میدان های زیادی مانند میدان های غرب کارون، یادآوران، آزادگان، یاران، پارس جنوبی، بلال و ... داریم که به این میدان ها، باید آذر را هم اضافه کنیم که در آستانه افتتاح قرار دارد.
مهم تر از آن، پارس جنوبی به عنوان شاخص ترین میدان مشترک با کشور قطر گوی برداشت از این کشور را ربوده و و بیش از آن در حال بهره برداری هستیم.
از سویی صنعت نفت کشور از نظر توانایی های فناورانه هم رشدی قابل توجه داشته است. امروز در بخش سخت افزاری صنعت نفت و در زمینه ساخت تجهیزات، عملکرد خوبی داریم و شاید جایی در منطقه از این حیث به توانمندی ایران نباشد.
باید بدانیم که همزمان با گسترش فعاليت هاي اكتشافي و افزايش ذخاير نفت و گاز كشور در سال هاي پس از پیروزی انقلاب اسلامي، تلاشي چشمگير در توسعه ميادين نفت و گاز همراه با توجه ويژه به توسعه ميادين مشترك با كشورهاي همسايه، از طريق عقد قراردادهاي بيع متقابل و فاينانس و همچنين از محل منابع داخلي شركت ملي نفت ايران صورت گرفته است. با انجام پروژه هاي نگهداشت توان توليد، اجراي طرح هاي توسعه ميادين نفتي، احداث كارخانجات نمك زدايي و نيز انجام طرح هاي توليد صيانتي از مخازن شامل برنامه هاي تزريق گاز و آب به ميادين نفتي، علاوه بر جبران افت طبيعي توليد مخازن، تلاش فراوان در زمينه توليد نفت خام انجام شد. توسعه ميادين گازي با هدف افزايش جايگزيني گاز طبيعي با سوخت هاي مايع و همچنين تزريق گاز در ميادين نفتي به منظور افزايش بازيافت نهايي، از ديگر اولويت ها و دستاوردهاي عمده وزارت نفت در سال هاي پس از پیروزی انقلاب اسلامي بوده است.
بررسي هاي انجام شده نشان می دهد كه توليد نفت خام غيرصيانتي قبل از انقلاب اسلامي در مسیر افزايش سود شركت ها و كارتل هاي نفتي و تأمين سوخت ارزان براي كشورهاي صنعتي صورت می گرفت. اين حجم بالاي توليد كاملا با اصول توليد صيانتي مغایرت داشته و دليلي بر توان توليد براساس اصل بهينه سازي و ظرفيت پايدار توليد نبوده است. صنعت نفت ايران تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در اختيار شركت هاي خارجي قرار داشت، به طوري كه بدون توجه به نوع مخازن نفتي ايران، عدم استفاده از روش هاي صحيح توليد و اجراي پروژه هاي صيانت از مخازن، سعي در استخراج و چپاول هرچه بيشتر و سريع تر از اين مخازن داشتند و به این ترتیب مخازن نفتي ايران روز به روز فرسوده تر شدند.
به نظر می رسد، شرایط اقتصادی ناشی از تحریم ها و جنگ اقتصادی سال های اخیر که به اذعان مسؤولان چند برابر از دوران جنگ سخت تر بوده، این مقطع را به برهه ای خاص از تاریخ پس از انقلاب بدل ساخته که نمی توان از دستاوردهای آن غافل بود. مرور عملکرد هفت سال اخیر را با توجه به تحریم ها و شرایط تحمیلی جنگ اقتصادی، می توان انقلابی در این صنعت تلقی کرد. افتتاح فاز اول طرح توسعه لايه نفتي پارس جنوبي، افزايش پنج برابري ظرفيت توليد نفت خام از ميدان هاي مشترك غرب كارون و دستیابي به ظرفيت 400 هزار بشكه اي توليد نفت در اين ميادين، بخشی از این دستاوردهای مهم به شمار می رود. در عين حال با آغاز رسمي عملیات احداث خط لوله انتقال نفت گوره به جاسک و همچنين آغاز عملیات احداث پایانه صادراتی نفت خام در منطقه مکران كه به منظور تبديل جاسك به پايانه مهم صادراتي در كشور صورت گرفته، راه براي توسعه همه جانبه ميادين نفتي مشترك در غرب كارون باز شده و قرار است اولين محموله نفت ايران تا پايان امسال از پايانه جديد جاسك صادر شود. فرصت چهل و دومین سالگرد انقلاب اسلامی را برای مرور عملکرد جایگاهی که صنعت نفت ایران با توجه به عملکرد هفت ساله اخیر در آن ایستاده است، مغتنم شمرده و مروری بر آن خواهیم داشت.
پارس جنوبی نماد افتخار
بد نیست بدانید که تنها در حوزه پارس جنوبي، با تعيين تكليف فاز 11 و اتمام بخش فراساحل فازهاي 13 و 14 در سال گذشته، روند توسعه فازهاي 28 گانه اين ميدان بزرگ مشترك گازي به سرانجام رسيده و راه براي دستيابي به ظرفيت توليد روزانه هزار ميليون مترمكعب گاز در كشور هموار شده است. دولت تدبير و اميد، در مدت حيات خود اجرا و تكميل 18 فاز متعارف پارس جنوبي را محقق ساخته كه اين امر به افزايش 2.5 برابري ظرفيت توليد گاز از بزرگ ترين ميدان مشترك گازي جهان انجاميده است.
پايان كار توسعه پارس جنوبي و دستيابي به ظرفيت توليد روزانه هزار ميليون مترمكعب گاز پارس جنوبي، به عنوان مهم ترين و بزرگ ترين پروژه تاريخ صنعت نفت ايران، ماحصل بيش از دو دهه تلاش شبانه روزي در سنگر نفت است و امروز كه به مدد همين تلاش ها، تكميل طرح هاي مربوط به فازهاي 28گانه اين ميدان مشترك در ايستگاه پاياني قرار گرفته، گام هایي عملي در مسير ايجاد ظرفيت توليد روزانه هزار ميليون مترمكعب گاز در كشور، طي آينده اي نزديك برداشته شده است.
براساس برنامه ریزی انجام شده، با توسعه کامل فازهای تعریف شده در پارس جنوبی، ظرفیت تولید گاز از این میدان مشترک، به بیش از ۸۰۰ میلیون مترمکعب در روز و میعانات گازی افزون بر یک میلیون بشکه در روز خواهد رسيد.
در طول هفت سال گذشته، شركت ملي نفت ايران موفق شده تا 18 فاز متعارف پارس جنوبي را تكميل و آماده بهره برداری كند، اين در حالي است كه هشت فاز اسمي 12، 15 و 16، 17 و 18، 19، 20 و 21 (معادل 11 فاز استاندارد) در دولت يازدهم به سرانجام رسيده كه خود به تنهايي، بيش از نيمي از تعداد فازهاي بهره برداری شده طي 2 دهه گذشته است و نقشی كليدي در افزايش 2.5 برابري ظرفيت توليد گاز از بزرگ ترين ميدان مشترك گازي جهان و پيشي گرفتن از قطر در برداشت گاز از اين ميدان براي نخستين بار در تاريخ صنعت نفت داشته است.
در عين حال با راه اندازی فازهاي 13 و 22 تا 24 پارس جنوبي در سال 97 كه همزمان با فعاليت دولت دوازدهم اتفاق افتاد و همچنين با راه اندازی اولين رديف پالايشگاهي فاز 14 كه پيش بيني می شود تا پايان امسال به انجام برسد و در نهايت اتمام مرحله اول توسعه فاز 11 براساس برنامه مصوب در سال 1400، فرايند توسعه اي ميدان گازي مشترك پارس جنوبي به خط پايان خواهد رسيد.
تا پايان سال گذشته، همچنين بهره برداری نهايي از 39 سكوي توليدي اين ميدان مشترك محقق شده كه گام بلندي در مسير دستيابي به اهداف توليد گاز در كشورمان به شمار مي آيد.