نگاهی به مسیر پر پیچ و خم تکمیل خط لوله اتیلن غرب
بلوغ در 18 سالگی
مشعل: صنعت پتروشیمی در جریان جهش اول خود تحولات زیادی را رقم زد. این تحولات که در نوع خود بی سابقه و جزو اولین تجربیات بودند، تبدیل به پایه ها و زیرساخت هایی مهم برای جهش دوم و سوم شدند. حرکت های اقتصادی که در جریان دولت اصلاحات برای صنعت نفت و به خصوص صنعت پتروشیمی هدف گذاری شد، در دولت های بعد با تغییراتی ادامه پیدا کرد و توانست تا امروز بخشی از موفقیت و ارزآوری این صنعت را شامل شود. یکی از این تصمیمات مهم که در قالب آن اتفاقات چشمگیری رخ داده است، خط لوله اتیلن غرب است که با وجود اینکه هنوز به طور کامل اجرایی نشده اما ثمرات بی بدیلی داشته است.
خط لوله انتقال اتیلن غرب، مجموعه ای از خطوط لوله سراسری و مجتمع های پتروشیمی و تاسیسات تکمیلی مرتبط در غرب و جنوب غرب و شمال غرب کشور است که هنوز هم پتانسیل تحولات جدید را دارد. مسئولان صنعت پتروشیمی از سال 1381 تصمیم گرفتند تا بخشی از گاز اتیلن موجود در عسلویه را به مناطق دیگری از کشور به خصوص منطقه غرب منتقل کنند. هدف این خط علاوه بر انتقال فرآورده برای مجتمع های جدید و ایجاد اشتغال و تولید در داخل کشور، صادرات محصولات پتروشیمی از مبادی غربی و شمال غربی بوده است. طبق پیش بینی خط لوله اتیلن زودتر از مجتمع ها آماده بهره برداری بود و مجتمع های آماده شده با خود زیرساخت ها و امکاناتی را به آن منطقه وارد می کردند. در این سال ها قرار بود مجتمع های پتروشیمی همچون ممسنی، گچساران، دهدشت، بروجن، اندیمشک، لرستان، کرمانشاه، کردستان، مهاباد و میاندوآب در این مسیر بهره برداری و به تولید برسند که بخشی از آنها متوقف مانده و مجموعه هایی دیگر در حال بهره برداری یا آماده سازی هستند.
این خط در چند فاز اجرایی شد که بخش سوم آن با اتصال به پتروشیمی میاندوآب تبریز تکمیل شد. در واقع ساخت 1700 کیلومتر خط لوله برای انتقال اتیلن به 13 مجتمع پتروشیمی با وجود چالش های مختلفی مانند وجود مناطق سخت گذر، معارضین زمین و یا شرایط ساخت آب و هوایی بعلاوه شرایط اقتصادی و تحریم ها نشانگر یک عزم ملی بوده است. این تجربه موفق البته به شکل دیگری در حال اجرا در جهش دوم و سوم صنعت پتروشیمی است و انتقال پلی پروپیلن به مرکز کشور می تواند زمینه تحولات تولیدی و صنعتی باشند.
اما این پایان تحولات در این پروژه مهم و زنده برای کشور نیست. هنوز هم تعدادی از مجموعه های پتروشیمی در حال آماده سازی و اجرا برای استفاده از این خط لوله هستند و به عنوان نمونه پتروشیمی ابن سینا مجموعه ای است که در آستانه بهره برداری و تکمیل نهایی قرار دارد. از سوی دیگر مجتمع هایی هم در این مسیر هستند که به تامین نیاز اتیلن این خط کمک می کنند. همین هفته گذشته پتروشیمی هگمتانه به بهره برداری رسمی رسید و فاز دوم پتروشیمی ایلام هم افتتاح شد. پتروشیمی ایلام قرار است بخشی از اتیلن تولیدی خود را به این خط تزریق کند. پتروشیمی ایلام از لحاظ وسعت، ظرفیت تولید و تعداد واحدها فرآیندی، بزرگ ترین پتروشیمی غرب کشور است و جزو پروژه های در نوبت بهره برداری است.
چندی قبل عبدالحسین بیات، قائم مقام مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی درباره آخرین وضعیت این خط انتقال توضیحاتی ارائه کرد. او گفت که سه انشعاب برای انتهای این خط در نظر گرفته شده که یکی از آنها حدود 150 کیلومتر خط انتقال از میاندوآب به تبریز بود که مورد بهره برداری قرار گرفت. انشعاب دوم مربوط به منطقه دنا است که این انشعاب از مبدا سیاه مکان تا پتروشیمی گچساران به طول حدود 60 کیلومتر است که مجوزهای محیط زیست نیز اخذ شده است و پیمانکار طرح نیز انتخاب شده و از آذرماه سال 98 عملیات اجرایی برای ساخت این بخش آغاز شده است.
بیات هدف از اجرای این قطعه را انتقال اتیلن مجتمع الفین گچساران به مسیر اصلی خط لوله اتیلن غرب معرفی کرد و گفت: به دلیل اینکه پتروشیمی های ممسنی، کازرون، دهدشت و بروجن که در مسیر خط گچساران قرار دارند، تکمیل نشده اند اتیلن گچساران به طور موقت به خط اصلی منتقل می شود اما هر زمان که پیشرفت این طرح ها به 40 درصد برسد، دولت یا NPC عملیات ساخت قطعات مخصوص رساندن اتیلن به طرح های مذکور را اجرایی خواهد کرد.
به عبارتی برنامه ریزی اولیه برای اجرای مجتمع ها در مسیر این خط لوله در سال های بعد از شروع طرح متوقف می ماند و اجرا نشدن پروژه ها باعث می شود مسئولان امر در چند سال اخیر دولت دوازدهم تصمیم بگیرند اتیلن این خط بلاتکلیف باقی نماند. همچنین قرار است مازاد تولیدات پتروشیمی های کاویان، گچساران و مروارید از مبدا عسلویه صادر شود.
بیات درباره انشعاب سوم از خط اتیلن غرب هم در توضیحی گفت: انشعاب 3 مربوط به انتقال اتیلن از سنندج تا پتروشیمی ابن سینای همدان به طول 190 کیلومتر است که با توجه به عدم فعالیت اجرایی این طرح، عملیات احداث خط تا زمانی که پیشرفت اجرایی به 40 درصد نرسد، آغاز نخواهد شد.
باید توجه داشت که این پروژه در پیچ وتاب حدود 18 ساله ای که از سر گذرانده، از سه دولت و چندین وزیر و مدیرعامل را تجربه کرده است و در معرض تصمیمات و تحولات اقتصادی مختلف و در نهایت تحریم ها بوده است. با وجود این، بهزاد محمدی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ضمن برنامه ریزی و تاکیدی که برای تکمیل این خط دارد، کماکان معتقد است که خط لوله اتیلن غرب در مسیر خود طرح های مختلفی ایجاد کرده و سبب آبادانی، اشتغال زایی و امید برای مردم منطقه شده است. بیژن زنگنه، وزیر نفت هم تیرماه امسال در آیین بهره برداری از چند طرح ملی با دستور رئیس جمهور که یکی از آنها پتروشیمی میاندوآب بود، یک بار دیگر بر کارآمدی و صحت طرحی که 18 سال قبل خودش شروع کرده بود، تاکید کرد و گفت: در اجرای خط اتیلن غرب بر مزیت های مناطق کشور و کم آبی نیز توجه شد به صورتی که بخشی که تولید اتیلن به آب نیاز داشته در کنار دریا انجام شده و با این خط لوله با توانایی ۲.۵ میلیون تن به مناطق عمدتا توسعه نیافته منتقل می شود. امسال حدود ۲ میلیون تن اتیلن از طریق خط لوله اتیلن غرب انتقال داده خواهد شد که طرح پتروشیمی میاندوآب نیز از طرح های این زنجیره است. زنگنه با اشاره به اینکه خط اتیلن غرب یکی از مهمترین طرح های دولت برای آمایش سرزمینی، توسعه و ایجاد اشتغال در مناطق غرب کشور است، تصریح کرد: تولید اتیلن در کشور در حال افزایش است و امسال به حدود ۷ میلیون تن می رسد که ۲ میلیون تن آن به این خط تزریق می شود.
باید توجه داشت که در سال های گذشته بسیاری از پروژه های پتروشیمی مجوزهایی را دریافت کردند که مطالعات کافی را به همراه نداشت و در عمل از این پروژه ها تنها عنوان، طرحی روی کاغذ و یا تملک زمین و کارگاهی نیمه کاره را شاهد بودیم. اینگونه بود که دولت یازدهم در شروع به کار خود تلاش کرد تا ساماندهی را در مورد پروژه های نیمه کار و مستعد تکمیل داشته باشد. به این ترتیب بسیاری از پروژه با تغییراتی در بدنه و مدیریت و یا حمایت های مالی جان دوباره گرفتند اما هنوز تعدادی از این پروژه ها که اتفاقا در مسیر خط لوله اتیلن غرب هستند، متوقف مانده اند در حالی که این خط لوله فعال است و برای پروژه های تکمیل شده خوراک مورد نظر را منتقل می کند. به عبارتی این فرصت خط لوله اتیلن غرب، فرصتی تکرار نشدنی است که منتظر پروژه های متوقف باقی نمی ماند و این سهم به بخش های دیگر منتقل می شود.