دیابت و عوارض آن در دوران کرونا
وقتی کرونا و دیابت همدست می شوند!
دیابت از شایع ترین بیماری های متابولیکی است که در آن مقدار ترشح انسولین کمتر از میزان لازم برای طبیعی نگهداشتن قندخون است. این بیماری که همراه با ۲ بیماری دیگر، پرفشاری خون و اختلالات چربی های خون، به بیماری های تمدن جدید معروف اند، بیماری هایی هستند که تا همین چند دهه پیش بیماری اغنیا یا ثروتمندان خوانده می شدند، طبقه ای که تحرک کافی نداشتند و به دلیل دسترسی زیاد به غذا های پرکالری، بیش از دیگران چاق و مریض بودند. اما این روز ها این بیماری ها به قدری بین مردم شایع شده است که دیگر نمی توان طبقه یا گروهی را از آن مستثنا کرد. براساس آمار های رسمی منتشرشده در کشورمان نیز، ۱۱ درصد ایرانی های بالای ۲۵ سال درگیر دیابت اند. ۱۸ درصد هم در مرحله پیش دیابت به سر می برند، یعنی چیزی در حد فاجعه!
مرحله پیش دیابت که پیش از این به آن اشاره کردیم، شرایطی است که در آن قندخون بیش از حدنرمال است، اما به اندازه ای نیست که بتوان تشخیص قطعی دیابت داد. از این رو، هرچه این بازه زمانی طولانی تر شود و تشخیص دیرتر اتفاق بیفتد، آسیب هایی که بدن از افزایش قند درخون می بیند بیشتر خواهد بود. گذشته از این موضوع، شیوع بسیار گسترده بیماری دیابت در بین مردم و -از آن بدتر- علامت نداشتن یا همراه بودن نوع شایع این بیماری (دیابت نوع ۲) با علائم مختصر هم باعث شده است بیشتر افراد تا سال ها از بیماری خود بی خبر باشند، بی خبری ای که نتیجه آن اغلب وارد آمدن آسیب های جدی به چشم ها، کلیه ها، اعصاب محیطی و عروق قلب و مغز است. دیابت را نمی توان به طور کامل در بدن ریشه کن کرد، ولی با کنترل قندخون در حد مناسب، می توان از آسیب های ناشی از آن جلوگیری کرد یا آن ها را به کمترین میزان رساند. کنترل مناسب این بیماری هم مستلزم استفاده از رژیم غذایی مناسب و دارو های پایین آورنده قند خون، داشتن فعالیت بدنی کافی و همین طور پایش منظم قند خون است. نکته مهم در این بین، آن است که فرد مبتلا مسئول اصلی کنترل بیماری است و باید پیوسته زیر نظر یک تیم مراقبتی متشکل از پزشک، متخصص تغذیه و پرستار آموزش دهنده باشد.
مهم ترین عوارضی که دیابت به همراه دارد
اگر بیماران دیابتی مراقب سلامتی خود نباشند و دیابت را دست کم بگیرند، خیلی زود با آسیب های جدی آن روبه رو می شوند. عوارض دیابت ۵ سال پس از ابتلا آغاز می شود و بیشتر بیماران حدود ۱۰ تا ۱۵ سال بعد، مشکلات جدی آن را تجربه می کنند. خوشبختانه پیروی از یک رژیم غذایی مناسب، ورزش کافی و مصرف منظم دارو نه تنها ممکن است عوارض و پیشرفت بیماری را متوقف کند، بلکه می تواند آن ها را معکوس بکند. در ادامه به برخی از این آسیب های جدی که در صورت دست کم گرفتن بیماری، سلامت بیماران را تهدید می کند، اشاره می کنیم.
افزایش کلسترول و فشار خون
مقاومت بدن به انسولین باعث سخت شدن عروق باریک می شود و فشار خون را افزایش می دهد. برای همین، حدود ۷۰ درصد افرادی که به دیابت نوع یک یا ۲ مبتلا هستند فشارخون هم دارند، عاملی خطرناک برای سکته، بیماری های قلبی و اختلالات تفکر و حافظه.
ضعف بینایی
قند خون بالا به عروق خونی ظریف چشم آسیب جدی می رساند، فرایندی آسیب زا که ۷ سال پیش از تشخیص بیماری آغاز می شود و در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد. نتایج یک بررسی روی افراد مبتلا به دیابت نوع۲ نشان می دهد چنانچه شاخص قندخون رفته رفته حدود یک درصد بیشتر شود، خطر ایجاد یا وخامت مشکلات چشمی حدود یک سوم افزایش می یابد.
از کار افتادن کلیه ها
قند خون بالا نفرون ها را که در کلیه ها وظیفه تصفیه کننده خون را دارند غلیظ و زخمی می کند و باعث ترشح پروتئین در ادرار می شود. حدود نیمی از افرادی که دیابت خود را کنترل نمی کنند پس از ۱۰ سال متحمل آسیب های جدی کلیوی و شرایطی می شوند. این مسئله باعث می شود به دیالیز و پیوند کلیه نیاز پیدا کنند.
ضعف اعصاب
حدود نیمی از افراد مبتلا به دیابت نوع یک یا ۲ به مشکلات عصبی مبتلا می شوند. بسیاری از بیماران ابتدا هیچ نوع نشانه ای از سوزش خفیف یا بی حسی در دست ها و پا های خود ندارند، اما در نهایت، این آسیب عصبی موجب درد، ضعف و مشکلات گوارشی در آن ها شود.
عارضه های قلبی
افزون بر افزایش فشارخون و کلسترول، قند خون بالا می تواند مستقیم به سیاهرگ ها، سرخرگ ها و عضلات قلب آسیب برساند و احتمال خطر حمله قلبی را حدود ۲ برابر و احتمال سکته مغزی را تا ۴ برابر بیشتر کند، سکته هایی که باعث فلج شدن یا از کارافتادگی های شدید می شوند.
احتمال ابتلا به کرونا در دیابتی ها چقدر است؟
هنوز اطلاعات کافی نداریم که نشان بدهد دیابتی ها بیش از دیگران به کرونا مبتلا می شوند، اما عوارض جدی و خطر فوت این افراد در مقایسه با دیگران بیشتر است. اگر دیابت به خوبی کنترل نشود و بیمار نوسان قندخون را تجربه کند، در معرض ابتلا به عوارض دیابت قرار می گیرد، مانند بیماری های قلبی. در این صورت، توانایی سیستم ایمنی بدن برای مقابله با عفونت کمتر و عوارض ناشی از ابتلا به شدت بیشتر می شود.
دستور های بهداشتی ویژه دیابتی ها
بین دستور های بهداشتی ای که بیماران دیابتی و عموم مردم باید رعایت کنند تفاوت چندانی وجود ندارد. فقط باید دقت و حساسیت این بیماران و افراد خانواده شان به این توصیه ها بیشتر باشد. برای نمونه، بهتر است از ۲ ماسک به صورت هم زمان یا از ماسک های فیلتردار همراه با شیلد های محافظتی استفاده کنند، چون جایی برای احتمال خطا برای این افراد نیست. هم چنین خانواده های این افراد هم با خانواده های معمولی تفاوت زیادی دارند و باید به شدت مراقب رفتارهایشان باشند. در ادامه، به برخی از این توصیه ها اشاره می کنیم.
بعد از رفتن به سرویس بهداشتی، قبل از غذا خوردن، بعد از تمیز کردن بینی، سرفه یا عطسه کردن، و قبل و بعد از تماس با دیگر افراد دستان خود را دست کم ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشویید.
تا حد امکان در خانه بمانید و از حضور در هر گونه تجمعی پرهیز کنید.
برای رفتن به مراکز درمانی و دریافت خدمات بهداشتی، قبل از مراجعه، نوبت تلفنی یا آنلاین بگیرید. مراکزی را انتخاب کنید که خلوت ترند. فاصله اجتماعی لازم را در هر جایی بیش از دیگران حفظ کنید.
سطوحی را که با آن ها بیشترین تماس را دارید، نظیر دستگیره های در، کلید های برق، صفحه کلید رایانه، میز های پیشخوان، تلفن، شیر های آب، سینک ها و سرویس بهداشتی، مرتب تمیز و ضدعفونی کنید.
زمانی که ماسک خود را درمی آورید، از لمس بینی، چشم و دهان خود پرهیز کنید و فوری دست های خود را بشویید.
از خوردن غذا های بازاری و آماده پرهیز کنید.
هر بیمار باید متناسب با شرایطی که دارد از پزشک خود آموزش ها و توصیه های لازم برای مقابله با ویروس کرونا را بخواهد.
از خدمات بهداشتی و درمانی ای که به صورت مجازی و در خانه ارائه می شود، مانند گرفتن آزمایش در منزل، استفاده کنید تا میزان مراجعه حضوری تان به مراکز بهداشتی درمانی به کمترین حد برسد.
اضطراب زیاد تأثیر منفی بر کنترل قند خون دارد. پس به جای نگرانی های بی مورد درباره احتمال ابتلا به کرونا، فقط به توصیه های پزشکان گوش کنید.
قند خون خود را بیش از گذشته کنترل کنید و ثابت نگه دارید. برای این منظور، با پزشک خود مشورت کنید. شاید نیاز باشد دوز دارو های مصرفی خود را بیشتر کنید.
مراقب کربوهیدرات های دریافتی مان باشیم
تغذیه در کنترل قندخون نقش مهمی دارد. برای همین، دیابتی ها باید حواسشان به شمارش واحد های کربوهیدرات خوراکی های مصرفی شان بیش از هر چیز دیگری باشد. این مراقبت کمک زیادی به تنظیم قند خون در این افراد خواهد کرد.
از کجا بفهمیم که درمعرض دیابت هستیم؟
اگر میزان قند خون در افرادی که دارای سابقه خانوادگی دیابت و چاقی مفرط در ناحیه شکم هستند به ۱۵/۱ یا ۲۰/۱ گرم در لیتر برسد، نشان دهنده هشدار جدی است و باید بررسی های فوری را شروع کرد، چون بالا رفتن قندخون می تواند نشانه ای از مرحله پیش دیابت باشد. با وجود این، تشخیص دیابت زمانی تأیید می شود که قند خون در ۲ بار تست در حالت ناشتا بیش از ۲۶/۱ گرم در لیتر خون باشد. گذشته از بحث آزمایش خون، باید حواسمان به نشانه هایی هم که دیابت به همراه دارد باشد.
خستگی زیاد: خستگی زیاد و خواب آلودگی از نخستین نشانه های رایج و مشهود در قند خون بالاست. خستگی می تواند با نشانه های دیگری از جمله تپش قلب و تعریق بیش از اندازه نیز همراه باشد. در ضمن، باید بدانید که خستگی زیاد فقط مختص بیماری قند و بالا بودن قند خون نیست.
کاهش وزن: دومین علامت نشان دهنده قند خون بالا می تواند کاهش وزن ناخواسته فرد باشد. در حالت کلی، این کاهش وزن بین یک تا ۳ کیلوست که گاهی با خستگی زیاد هم همراه است.
تشنگی شدید: عطش و تشنگی شدید جزو نشانه های معمول ابتلا به دیابت است، اما یک علامت دیرهنگام است. یعنی در بیشتر مواقع، زمانی بروز می کند که قند خون به بیش از ۳ گرم در لیتر رسیده باشد. تشنگی زیاد به دنبال دفع زیاد ادرار از بدن اتفاق می افتد.
گرسنگی زیاد: احساس گرسنگی زیاد نیز مانند تشنگی شدید جزو علائم دیرهنگام قند خون بالاست. این احساس در اثر کاهش غیرعادی قندخون در ناحیه سلولی و مغزی به وجود می آید.
عفونت های ادراری: عفونت های پوستی، ادراری و یا عفونت مثانه می تواند از دیگر نشانه های قند خون بالا و هم چنین منشأ کشف و تشخیص ابتلای فرد به دیابت باشد.
مشکلات بینایی: بالا بودن قندخون گاهی خودش را با علائمی نظیر درد های کمری، زخم پا، کاهش قدرت بینایی یا حمله قلبی نمایان می کند.