گزارشی از احيای تاريخ پرفراز و نشيب نفت در مركزاسناد
ثبت نفت در خاطر ایران
پیشینه توجه به اسناد و مدارک آرشیوی در صنعت نفت به دستورالعمل «ارزشیابی اسناد و مدارك» صنعت نفت در سال 1375 مبنی بر «جلوگیری از تراكم تدریجی اسناد و مدارك، پرونده ها، اوراق زائد و راكد» بازمی گردد. با این وجود، همواره لزوم ایجاد تشكیلاتی مستقل در وزارت نفت جهت پاسداری از هویت تاریخی و جایگاه بلند مجموعة صنعت نفت، احساس می شد. در همین راستا، طرح موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت طی بخشنامه مهندس زنگنه وزیر نفت در تیر ماه 1393 آغاز به کار کرد. درگزارش زیر با روند فعالیت ها و نوع آنها در مرکز اسناد صنعت نفت ایران بیشتر آشنا می شویم.
.....................................................................................................................
امروز پس از گذشت شش سال، مرکز اسناد صنعت نفت به عنوان بخش مهم این طرح، با بهره گیری از تجارب مدیران، كارشناسان و صاحبنظران حوزه اسناد كشور، در حال گردآوری، ساماندهی، پردازش و اطلاع رسانی در سطح وزارت نفت و شركت های اصلی و فرعی است.
گامی بلند برای حفظ تاریخ
یکی از مهم ترین و در عین حال دشوارترین فعالیت ها در این مرکز، شناسایی سندها از طریق برقراری ارتباط از دور و نزدیک با شرکت های زیر مجموعه صنعت نفت است. از بدو تأسیس مرکز اسناد صنعت نفت، مکاتبات و ارتباطات گسترده ای با مراکز نفتی و اسنادی کشور برقرار شده و در نتیجه آن، مأموریت ها و بازدیدهای فراوانی صورت گرفته که منجر به شناسایی حجم وسیعی از سندهای متنی و غیر متنی موجود در صنعت نفت شده است. بررسی این حجم وسیع، نهایتاً مرکز را به سندهای ارزشمندی با قدمت بیش از صد سال رسانده است.
گردآوری و فراهم آوری اسناد
در شش سال گذشته، مرکز اسناد صنعت نفت، اقدام به شناسایی و انتقال حجم عظیمی از اسناد ارزشمند صنعت نفت به این مرکزكرده که بالغ بر حدود بیست میلیون برگ مکاتبات نفتی است. اسنادی شامل برخی مکاتبات دفتر وزارتی، هیئت مدیره، گزارش ها و قراردادها، اسنادی از شرکت نفت بختیاری و چاه شماره یک مسجدسلیمان و میلیون ها برگ سند از پرونده های پرسنلی که تاریخ اجتماعی صنعت نفت را لابه لای برگه های خود مستور دارد، اسنادی که قدمت برخی از آنها به پیش از اکتشاف نفت در ایران می رسد. ارزشمندترین و قدیمی ترین این اسناد، از شرکت ها و مدیریت هایی همچون پالایشگاه نفت آبادان، شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجدسلیمان، شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب، مدیریت اکتشاف و تولید و شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، در اختیار این مرکز قرار گرفته است.
قدیمی تر از اکتشاف
عمر قدیمی ترین سندهای منتقل شده، بالغ بر 115 سال و مربوط به تیم اکتشاف و حفاری دارسی در ایران است. هم اکنون با تعدادی از شرکت های زير مجموعه وزارت نفت نيز، مذاکراتی برای بازدید از بایگانی های راکد انجام شده تا پیش از رسیدن آسیب بیشتر به اسناد باقیمانده، شناسایی، ارزش یابی و به مرکز اسناد صنعت نفت، منتقل شوند.
گنجینه اسناد مکتوب
عمده این مکاتبات، از مناطق نفت خیز جنوب صورت گرفته که بالغ بر 110 هزار پرونده پرسنلی کارمندان و کارگران و 9 هزار پرونده مکاتبات پالایشگاه است و حاوی اسناد حائز اهميتی از تاریخ یکصدساله صنعت نفت ایران و پالایشگاه آبادان را شامل می شود. پس از آن، سندهای شرکت نفت فلات قاره با حدود 7 هزار پرونده، دفتر وزارتی با 3600 پرونده و پرونده های موضوعی مناطق نفت خیز جنوب با 2700 پرونده، بیشترین اسناد این مرکز را تشكيل می دهد. در این مركز همچنین از ابتدای راه اندازی آن تاكنون، بیش از هفتصد هزار برگ از این اسناد، ضدعفونی و تنظیف و در صورت لزوم مرمت شده، حدود پنج میلیون برگ از آنها، فهرست نویسی شده، و قریب به سیصد هزار برگ از اسناد تاریخ صنعت نفت، اسکن شده و به صورت فایل دیجیتال در دسترس پژوهشگران است.
آرشیو فیلم و عکس
مرکز اسنادصنعت نفت، علاوه بر اسناد مکتوب، گنجینه ای غنی از عکس ها و فیلم های صنعت نفت را نیز در اختیار دارد. غنی ترین و منحصر به فردترین مرکز نگهداری عکس های صنعت نفت با قدمت اکتشاف نفت تا تحولات پیش از انقلاب، نقش نفت در جنگ تحمیلی و دستاوردهای پس از انقلاب و همچنین گردآوری بیش از هفتاد هزار فایل دیجیتال شامل فیلم، عكس، مولتی مدیا و صوتی و حدود 170 هزار قلم نوار كاست، نوار فیلم ویدئویی، نوار فیلم حلقه ای، نگاتیو، اسلاید، عكس و كنتاكت از جمله اقدام هایی است كه در بخش دیداری و شنیداری این مركز صورت گرفته است.
کتابخانه تخصصی
در این مركز همچنین یك كتابخانه تخصصی تاریخ نفت وجود دارد كه گردآوری و ساماندهی قریب به دو هزار عنوان کتاب با محوریت تاریخ و ادبیات نفت ایران و بیش از 74 نشریه نفتی از ابتدای کشف نفت در آن صورت گرفته است. در بخش دیگر این كتابخانه آرشیو الکترونیک بخشی از کتاب ها، مقالات و نشریات، آرشیو کتاب های تاریخی نایابی در حوزه اکتشاف و ملی شدن صنعت نفت نیز وجود دارد كه بسیار حائز اهمیت است.
تاریخ شفاهی
دانسته ها، خاطرات و روایت های وزرا، مدیران، کارشناسان و کارکنان صنعت نفت حاوی بخش زیادی از اطلاعات تاریخی این حوزه بوده و «واحد پژوهش و تاریخ شفاهی» مرکز اسناد صنعت نفت، با حضور کارشناسان خبره و مجرب تلاش دارد ثبت و ضبط این بخش از تاریخ صنعت نفت را به انجام رساند. انتشار 3 جلد کتاب تاریخ شفاهی وزیران نفت اعم از مهندس معین فر، مهندس سادات و مهندس غرضی و دو جلد کتاب از مدیران ارشد نفت: «همسفران ققنوس» خاطرات مدیران دوره جنگ و خاطرات مهندس شعری مقدم و همچنین تهیه و ضبط بیش از 253 ساعت مصاحبه تصویری و 330 ساعت مصاحبه صوتی و انتشار چکیده این مصاحبه ها در پرتال رسمی مدیریت موزه ها و مرکز اسناد، با این هدف انجام گرفته است.
کوتاه از موزه های نفت
انتقال یکهزار و پانصد جلد کتاب به کتابخانه موزه نفت مسجدسلیمان
همزمان با روز کتاب خوانی و آغاز هفته کتاب (شنبه 24آبان ماه)، محموله کتاب ارسالی از تهران توسط كارشناسان طرح موزه نفت مسجدسلیمان در کتابخانه اين موزه تخلیه و با بررسی و وجین اولیه در چهار محور موضوعی مرتبط با فعالیت موزه،یکهزار و پانصد جلد کتاب به مخزن کتابخانه طرح موزه مذکور اضافه شد. در ابتدای این فرایند انتقالی ضمن بررسی و تطبیق کتاب های ارسالی با لیست مرتبط، با وجین منابع، کتاب های مرتبط با موضوعات چهارگانه «اکتشاف»، «حفاری»، «تولید» و«مسجدسلیمان» تفکیک شد.در بخش«اکتشاف»، منابع زبان اصلی(عمدتا انگلیسی) در موضوعات زمین شناسی، فسیل شناسی و سنگواره، چینه شناسی و علوم مرتبط با ژئوفیزیک و لرزه نگاری تفکیک و فهرست نویسی و به بخش مربوطه در مخزن کتابخانه افزوده شدند.کتابها و منابع افزوده شده به مخزن کتابخانه در موضوع- عملیات حفاری- نیز در دو بخش کلی بولتن ها و کاتالوگ های مربوط به عملیات و تجهیزات حفاری به زبان های فارسی و انگلیسی و کتاب های فنی تخصصی عملیات و زیرشاخه های فرایند حفاری برای استفاده دانشجویان ، پژوهشگران و بازدیدکنندگان علاقه مند به کسب اطلاعات بیشتر علمی در زمینه عملیات حفاری،توسط همکاران تفکیک و در قفسه های مربوطه چیدمان شدند. فرایند تولید، از جمله فرایند های دارای تنوع موضوعی و همچنین اشتراک مفهومی در سطح جهانی بوده و با همین رویکرد است که کتاب ها و منابع فنی تخصصی مرتبط با این حوزه برای استفاده و مطالعه علاقه مندان تفکیک و فهرست نویسی شده اند. سایت میراث صنعتی پالایشگاه و گوگردسازی سابق بی بی یان در مسجدسلیمان که ساختمان اصلی موزه نفت مسجدسلیمان در آنجا قرار دارد،دارای بخش های مهمی از تولید نفت در بخش های میراث صنعتی موجود در محوطه است و وجود کتابخانه مرتبط با این حوزه پاسخگوی نیاز مطالعاتی دانشجویان رشته های مهندسی نفت و علوم مرتبط با نفت و گاز و همچنین پژوهشگران علاقه مند خواهد بود. موضوع«مسجدسلیمان» به عنوان نخستین شرکت-شهر نفتی ایران و خاورمیانه و پیشینه تاریخی نفت در ایران و جهان نیز محور بعدی موضوعیت کتابهای ارسالی به مسجدسلیمان را به خود اختصاص داده و در این بخش نیز منابع مرتبط تفکیک و به بخش مربوطه در کتابخانه موزه افزوده شدند.مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت همزمان با هفته کتاب و کتابخوانی و در راستای مسئولیت های اجتماعی صنعت نفت ،علاوه بر کتاب های تاریخی و فنی تخصصی، تعدادی کتابهای عمومی نیز جهت اهدا به کتابخانه های عمومی، مدارس و مساجد نیز به مسجدسلیمان ارسال كرده که پس از تفکیک به آن مراکز اهدا خواهد شد.کتاب های مذکور از بخش مازاد و انبارگردانی کتابخانه های ستاد و شرکت های چهارگانه در تهران و بدون بار مالی جدید برای صنعت نفت،تامین شده اند.
افزوده شدن یکهزار و پانصد پرونده ارزشمند تاریخی به گنجینه اسناد صنعت نفت
با همکاری مدیریت توسعه منابع انسانی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب، بیش از یک هزار و پانصد پرونده ارزشمند تاریخی شامل اسناد مهم پرسنلی از گروه های اول و دوم کارکنان نفت در جنوب ایران به گنجینه اسناد مدیریت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت افزوده شد.
شادی معرفتی، معاون مرکز اسناد صنعت نفت با اعلام این خبر افزود: این اسناد که پیشتر و با همکاری قابل تقدیر مدیریت و کارکنان توسعه منابع انسانی شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب در اهواز شناسایی شده بودند، پس از انتقال به دفتر نمایندگی مدیریت موزه ها در اهواز، توسط همکاران آن دفتر بسته بندی و ایزوله سازی و با همکاری روابط عمومی مناطق نفتخیز به مرکز اسناد صنعت نفت در تهران منتقل شدند. معاون مرکز اسناد صنعت نفت اظهار کرد: پرونده های پرسنلی از جنبه های مختلف در حوزه اسناد صنعت نفت دارای اهمیت بوده و با مطالعه و بررسی این اسناد اطلاعات ارزشمندی در خصوص مردم شناسی کارگران و کارکنان صنعت نفت در دهه های اولیه فعالیت کمپانی نفت انگلیس و ایران در جنوب غرب کشور و شکل تعامل و تعریف ارتباط کاری کمپانی با ایشان، تنوع قومی، مذهبی و ملیتی این کارکنان و همچنین نوع تعامل دولت مرکزی و مسئولین محلی در جنوب غرب ایران با توسعه صنعت نفت به عنوان یک پدیده جدید به دست می آید.
عکس نوشت
آچار فرانسه بزرگ (ریلی) اهرمی
قدمت: ۵۰ سال
جنس: فولاد
ابعاد: طول 47.5، عرض 14، قطر فک درگیر 70 سانتی متر
کشور سازنده: انگلیس
محل شناسایی: تاسیسات گاز دهق در نجف آباد اصفهان
آچار فرانسه بزرگ با فک متحرک به وسیله غلتک تا شماره ۷۰mm و دارای دسته بلند و انحنا دار یا همان حالت اهرمی است. این فرم از دسته باعث می شود فشار و نیروی گشتاور وارد بر مهره های بزرگ تا چند برابر افزایش پیدا کند. همچنین کمرشکن ایجاد شده بر اثر انحنای دسته مانع از خم شدن آن می شود.