جایگاه مطالعه در اسلام
«بخوان به نام پرور دگارت كه جهان را آفرید. همان خدایی كه انسان را از خون بسته به وجود آورد. بخوان كه پروردگارت از همه بزرگوارتر است. همان پروردگاری كه به وسیله قلم تعلیم داد» (قرآن کریم، سوره علق) به این ترتیب نقطه آغاز رسالت و دعوت اسلامی بر مبنای خواندن و مطالعه شكل گرفت و اعجاز اسلام، قرآن و راه رسیدن به آن مطالعه و تدبر در آن بود. تاریخ هیچ تمدنی خالی از كتاب و كتابت نبوده است، همه فرهنگ ها با كتاب آغاز می شوند و با كتاب رشد می كنند. در این میان آیین مقدس اسلام بیشترین بهره را از كتاب برده است، چراکه پیامبر عظیم الشان اسلام رسالتش را با فرمان «خواندن» از سوی خداوند آغاز می کند و در همین فرهنگ مقدس است كه خداوند منان به قلم سوگند یاد می كند و معجزه آخرین فرستاده اش را یك كتاب قرار داده است. در مطلب پیش رو کوشیده ایم تا به زوایایی از اهمیت و جایگاه مطالعه در اسلام اشاره کنیم.
در اهمیت نقش كتاب در تكامل جوامع انسانی همین بس كه تمام ادیان آسمانی و بزرگان تاریخ بشری از طریق كتاب جاودانه مانده اند. این نشانه های روشن و همچنین پیشینه فرهنگی ما، یعنی تعدد کتاب ها و کتابخانه ها در عصر شكوفایی تمدن اسلامی و آثار مكتوب نام آوران و دانشمندان مسلمان ایرانی همه ناظر بر اهمیت كتاب و کتاب خوانی است و این حقیقت را بر ما آشكار می کند كه آیین اسلام پرچمدار كتاب و كتابخوانی در زمین است. اسلام آغاز رسالت قرآنی اش را با قلم شروع می کند و ارزشی كه قلم و تعلیم و تربیت در قرآن دارد، بر كسی پوشیده نیست . در بعضی از روایات و احادیث از كتابخانه به عنوان بوستان نام برده شده و توصیه شده است كه علم را با نوشتن و كتابت در بند كنید و زیباترین تعبیر ، اطلاق عنوان كتاب به قرآن است .
مطالعه و یادگیری حتی در جنگ
«والكتاب المبین» و این تعبیر نشانگر ارزش و اهمیت كتاب و نوشتار است. ارزش خواندن و مطالعه در صدر اسلام به حدی بود كه در پایان جنگ بدر كه تعداد زیادی از مشركین به اسارت مسلمانان درآمدند، اعلام شد كه هر یك از مشركین اگر فدیه بپردازد یا به 10 نفر از مسلمانان سواد خواندن و نوشتن را بیاموزد، آزاد خواهد شد. اسلام سواد و مطالعه را با مصالح كلی خود حتی در شرایط جنگی یكی می داند. در بعضی از روایات و احادیث از كتابخانه به عنوان بوستان نام برده شده و توصیه شده است كه علم را با نوشتن و كتابت در بند كنید و زیباترین تعبیر ، اطلاق عنوان كتاب به قرآن است.
مطالعه؛ یک ضرورت دینی
فرهنگ، محوری ترین برگ هویتی یک ملت محسوب می شود و یکی از راه های مهم توسعه فرهنگی اهمیت دادن به مساله کتاب، کتابخوانی و ترویج مطالعه در جامعه، خصوصا در میان جوانان و نوجوانان است. در واقع از شاخص های مهم توسعه یافتگی هر جامعه سرانه مطالعه، میزان تولید و مصرف اطلاعات و کالاهای فرهنگی در آن جامعه است و بنا بر اهمیت این مساله دولت ها و سیاست گذاران برنامه ریزی هایی در این رابطه صورت داده اند و کتاب و کتابخوانی در جوامع توسعه یافته اهمیت خاصی یافته است. در طول تاریخ نیز همواره توصیه علما و بزرگان علم و ادب بر اهمیت کتاب و مطالعه بوده است. در دین اسلام نیز توجه ویژه ای به این مساله شده و احادیث فراوانی از پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) در این رابطه نقل شده که حاکی از اهمیت این مساله نزد آنان است. امروزه نیز اهمیت مطالعه در توسعه فردی و اجتماعی بر همگان آشکار و توجه دولتمردان و سیاست گذاران بر این مساله معطوف شده است تا جایی که امروزه به مطالعه نه تنها به عنوان یک مزیت، بلکه به عنوان یک ضرورت نگریسته می شود. مطالعه كردن، یعنی بهتر و بیشتر دانستن و بهتر دانستن، یعنی بهتر سخن گفتن، بهتر اندیشیدن و بهتر عمل كردن و چه كسی یافت می شود كه از این خصوصیات بی نیاز باشد. مطالعه تنها راه رسیدن به علم است و جز آن راهی وجود ندارد. اگر مطالعه نباشد، علمی هم در كار نخواهد بود. خداوند در آیه 9 سوره زمرمی فرماید: بگو آیا كسانی كه می دانند با كسانی كه نمی دانند، مساوی اند؟
این حكم شامل كسانی نیز می شود كه به بهانه عبادت، مطالعه و راه علم آموزی را كنار نهاده اند، تا به گمان خود از راه كسب ثواب به سعادت برسند، اما پیامبر(ص) می فرماید: برتری عالم بر عابد مانند برتری من بر کمترین شماست.
آشنا کردن کودکان با کتاب
برای پرورش جامعه ای کتابخوان و بالا رفتن ساعت های مطالعه بزرگسالان لازم است به مشکلاتی که از همان کودکی در روند مطالعه وجود داشته است نگاهی بیندازیم. یکی از اصلی ترین علل، والدینی هستند که خود علاقه ای به خواندن کتاب ندارند و به ندرت برای کودکانشان مطالعه می کنند. هدیه دادن عشق به مطالعه از کودکی می تواند انسان هایی در جامعه بپرورد که به دانستن و آشنایی با ایده های گوناگون علاقه مندند.
مطالعه کردن
کودکانی که می توانند به خوبی مطالعه کنند تا حدی با واج ها آشنا هستند، الفبا را به خوبی می دانند، از چگونگی چیده شدن کلمات در کنار یکدیگر آگاه هستند و از واژه ها و مفاهیم کلی یک زبان نیز باخبرند. برای خواندن یک متن علاوه بر مواردی که گفته شد لازم است توانایی ارتباط دادن آنچه خوانده می شود با تجربیات در دنیای بیرونی نیز برای کودکان به وجود آمده باشد. اگر کودکان در یکی از حوزه های گفته شده توانایی لازم را پیدا نکرده باشند، در خواندن ممکن است با مشکل روبه رو شوند. نکته قابل توجهی که وجود دارد این است که توانایی مطالعه در کودکان پیش از اینکه وارد مدارس شوند و حتی با الفبا آشنا شوند در آنها رشد پیدا می کند. کودکان از همان ابتدا با دیدن والدین خود که در حال مطالعه هستند با خواندن آشنا می شوند. تماشای برگه های کتاب که سرشار از خطوط درهم وبرهم است و عکس های متناظر آنها کودک را با کتاب و دنیای الفبا و واژگان آشنا می کند. همین که والدین با صدای بلند از روی متون می خوانند، ارتباط بین سخن گفتن و نوشته های کتاب برایشان مشخص می شود. از طرف دیگر، آشنا شدن با گنجینه ای از لغات گوناگون از همان اوان کودکی در فرد شکل می گیرد. یکی از روش های موثر در رشد توانایی مطالعه در کودکان، خواندن داستان های کوتاه و ساده همراه به نشان دادن عکس های مرتبط پیش از ساعت خواب آنهاست. معمولا کودکانی که در خانواده های سطح پایین فرهنگی به دنیا می آیند و والدینشان با خواندن کتاب میانه ای ندارند، در خواندن به مشکل برمی خورند. از آنجایی که خواندن، صحبت کردن و شنیدن به یکدیگر مربوط هستند، داشتن مشکل در هر کدام از این حوزه ها در خواندن نیز دردسرساز می شود.
کتاب هایی را که با آهنگ و ریتم خاصی دنبال می شوند، انتخاب کنید. خواندن مکرر این نوع کتاب ها به کودکان کمک می کند که بخش هایی از آن را به مرور زمان حفظ کنند. حین خواندن در قسمت هایی مکث کنید و اجازه دهید آنها مابقی را کامل کنند.
راه حل هایی برای کاهش مشکلات خواندن
*به کودکان خود کمک کنید کتاب و مطالعه را دوست بدارند. ساعت های خاصی از روز را کنارشان بنشینید و همراه با آنها مطالعه کنید. کودکان از همان ابتدا ممکن است در بیان احساسات و تجربیات خود دچار مشکل بشوند. خواندن کتاب می تواند از این دست مشکلات را کاهش دهد.
*هر باری که برای کودک خود کتابی را می خوانید، در حقیقت به پرورش قسمت های خاص مغزش که مربوط به درک درست مفاهیم است، کمک می کنید. کتاب های متناسب با سن و علاقه او را انتخاب کنید. از آنجایی که معمولا کودکانی که سن پایین تری دارند تنها در مدت زمان کوتاه دقت کافی دارند، لازم است از داستان های خیلی کوتاه شروع کنید. اما با گذر زمان می توانید داستان های طولانی تر را نیز انتخاب کنید. در خواندن کتاب به موارد زیر توجه کنید:
*داستانی یکسان را مرتب برای فرزند خود بخوانید. تکرار یک داستان برای او می تواند به بالاتر رفتن درک زبانی اش کمک کند.
*کتاب هایی را که با آهنگ و ریتم خاصی دنبال می شوند، انتخاب کنید. خواندن مکرر این نوع کتاب ها به کودکان کمک می کند که بخش هایی از آن را به مرور زمان حفظ کنند. لذا در حین خواندن در قسمت هایی مکث کنید و اجازه بدهید آنها مابقی را کامل کنند.
*حین خواندن کتاب به عکس های آن نیز اشاره کنید تا کودکان مفهوم را بهتر درک کنند.
*بین قسمت هایی از داستان و زندگی واقعی ارتباط ایجاد کنید. برای مثال به کودک خود بگویید شخصیت اصلی داستان لباسی شبیه به لباس او به تن داشته است.
*حین خواندن مرتب از کودک خود سوال بپرسید. این سوال ها به کودک کمک می کند که به داستان توجه داشته باشد. در قسمت هایی نیز ممکن است کودک احساس کند خود می تواند در روند داستان تاثیرگذار باشد.
نکته پایانی
برای پرورش جامعه ای کتابخوان و بالا رفتن ساعت های مطالعه بزرگسالان لازم است به مشکلاتی که از همان کودکی در روند مطالعه وجود داشته است، نگاهی بیندازیم. یکی از اصلی ترین علل، والدینی هستند که خود علاقه ای به خواندن کتاب ندارند و به ندرت برای کودکانشان مطالعه می کنند. طبیعتا کودکانی که در این نوع خانواده ها رشد می کنند نیز به خواندن کتاب علاقه ای نشان نمی دهند. لذا مهم ترین اصل از همان کودکی آشنا کردن کودکان با کتاب است. هدیه دادن عشق به مطالعه از کودکی می تواند انسان هایی در جامعه بپرورد که به دانستن و آشنایی با ایده های گوناگون علاقه مندند.
روان شناسی نوجوانان و شیوه صحیح تربیت آنان(بخش اول)
روان شناسی نوجوانان یکی از مواردی است که حتما باید به آن توجه ویژه ای داشته باشید چراکه شناخت راه های روان شناسی نوجوانان سبب خواهد شد که بتوانید به بهترین شکل ممکن با فرزند خود رفتار کنید. سن نوجوانی یکی از سنینی است که رفتار اطرافیان بر زندگی فرد بسیار تاثیرگذار می شود. نوجوان باید بر رفتار خود کنترل داشته و والدین نیز ضرورت دارد که وقت کافی برای فرزند خود در نظر بگیرند.
اهمیت روان شناسی نوجوانان
روان شناسی نوجوانان یکی از مواردی است که حتما باید به آن توجه داشته باشید تا تربیت نوجوانان به درستی انجام شود. در صورتی که در تربیت نوجوانان کوتاهی داشته باشید، بی شک فرزند شما نمی تواند در جامعه عملکرد مناسبی داشته باشد. یک پدر و مادر باید به خوبی بداند که باید چه کاری را انجام دهد تا بتواند بهترین تربیت را برای فرزند خود داشته باشد. یک پدر و مادر ممکن است از فرزند خود این جمله را شنیده باشد که «شما دارید زندگی من را خراب می کنید»؛ به عنوان یک پدر و مادر حتما به این جملات توجه داشته باشید چراکه این جملات ناشی از وجود اختلالاتی در زندگی نوجوان شماست. چنانچه در همان بدو ایجاد این پرسش ها، با آنها به درستی برخورد نداشته باشید، بی شک پرسش های بدتری نیز در ذهن کودک شکل خواهد گرفت که می تواند تاثیرات بدتری بر زندگی و ذهن او داشته باشد. چنانچه قصد کنترل تغییرات روانی نوجوان خود را دارید، ابتدا باید بدانید که چرا این سوال برای فرزندتان پیش آمده است و سپس باید راه هایی را برای پاسخ دادن به آنها بیابید.
اهمیت رفتار پدر و مادر
روان شناسی نوجوانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و دلیل آن را می توان تاثیر آن بر زندگی فردی نوجوانان دانست و به همین دلیل باید با مواردی که بر روان شناسی نوجوانان تاثیر خواهد گذاشت، آشنایی داشته باشید و بتوانید آنها را کنترل کنید. سن نوجوانی دومین مرحله از زندگی یک انسان است که در شکل گیری عقاید و رفتار فردی بسیار تاثیر گذار خواهد بود. یک نوجوان ممکن است رفتارهایی مانند کودک داشته باشد اما نباید مانند کودک با وی برخورد شود و حتما باید با مواردی آشنایی داشته و بدانید که با فرزند خود باید چگونه برخورد داشته باشید. یک نوجوان بیشترین نیاز را به پدر و مادر خود دارد و بی شک رفتار پدر و مادر بر شکل گیری عقاید فرزند بسیار تاثیرگذار خواهد بود. چنانچه از روی ناآگاهی کارهایی را انجام دهید، ممکن است نوجوان شما را به تلاطم روحی و روانی بیندازید و به همین دلیل آشنایی داشتن با روان شناسی نوجوانان می تواند کمک بسزایی بر تربیت فرزندتان داشته باشد.
ادامه دارد ...