نگاهی به یکی از طرح های پیشرو صنعت پتروشیمی
تولد در پروپیلن در زادگاه پتروشیمی
مشعل صنعت پتروشیمی در آستانه عبوری موفق و پرشتاب از جهش دوم قرار دارد و وجود پروژه های آماده بهره برداری و در آستانه تولید در شرایط تحریمی شدید حاکی از آن است که برنامه ریزی هایی که در این سال ها برای توسعه صنعت پتروشیمی صورت گرفته، مستقل و پیشرو بوده اند. بسیاری از برنامه ریزی های این صنعت با وجود محدودیت های بسیار داخلی و خارجی بنا را بر نفر اولی در منطقه و کل بازار صنعت پتروشیمی قرار داده و شواهد حاکی از آن است که در جریان جهش های اول و دوم و در برنامه ریزی های جهش سوم این هدف در دستور کار بوده اند. یکی از برنامه ریزی های مهم این صنعت، فاصله گرفتن از خام فروشی و تکمیل زنجیره ارزش در داخل کشور است و برای رسیدن به این مهم یکی از برنامه ریزی ها، اجرای پروژه های پیشران صنعت پتروشیمی است تا زمینه ای برای صنایع تکمیلی و پایین دست هم فراهم شود.
بهزاد محمدی، معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی از همان هنگام شروع کار خود در صنعت پتروشیمی که به ارزیابی پروژه های مختلف این صنعت پرداخت، دست روی این پروژه های پیشران گذاشت. طرح های پیشران، شاه کلید توسعه صنعت پتروشیمی به منظور تامین نیاز داخل به محصولات پتروشیمی است به طوری که با اجرای طرح های پیشران، نیمی از محصولات پرمصرف و مورد نیاز کشور در داخل تامین می شوند. طرح های پیشران در چهار شاخه متانول، پروپیلن، اتیلن و بنزن تعریف شده اند و بر این اساس ۲۰ طرح هوشمند در بخش طرح های پیشران براساس دسته بندی محصولات وارداتی به منظور تامین نیاز داخل در نظر گرفته شده است و موجب رونق صنایع پایین دستی و افزایش اشتغال زایی می شود.مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در چند ماه گذشته تاکنون روی اجرایی شدن یکی از شاخه های این طرح های پیشرو یعنی پروپیلن از نزدیک و پیگیر نظارت دارد و با وجود شرایط سخت کاری و کرونا شخصا موارد آن را دنبال کرده است. او پروپیلن را خاویار صنعت پتروشیمی و بسیار حائز اهمیت معرفی کرده و گفته است که در طرح جامع افزایش پروپیلن از مسیر متانول، سه طرح در عسلویه با عنوان طرح پارک پروپیلن عسلویه، سه طرح در امیرآباد شمال کشور، یک طرح در منطقه انزلی و یک طرح هم در اسلام آباد تعریف شده است که ظرفیت تولید حدود یک میلیون تنی کنونی پروپیلن را به سالانه ۴ میلیون تن خواهند رساند. حجم سرمایه گذاری و تناژ تولیدی در طرح های پایین دست زنجیره پروپیلن کم اما محصول تولیدی بسیار کیفی تر است و افزایش تولید پروپیلن توسعه قابل توجه صنایع پایین دست این زنجیره را در پی خواهد داشت.
بومی سازی در تکمیل زنجیره ارزش پروپیلن
به گفته محمدی، هم اکنون 985 هزار تن پروپیلن در صنعت پتروشیمی تولید و به طور کامل نیز مصرف می شود و کمبود این محصول در صنعت وجود دارد و با اجرای پروژه های پیشرو پروپیلن شامل طرح های جدید در پارک پروپیلن عسلویه، منطقه امیرآباد و طرح اسلام آباد غرب و نیز چند طرح دیگر حدود 5 میلیون تن متانول مازاد کشور به محصول ارزشمند پروپیلن تبدیل می شود. مسئله مهم و اساسی در این روند آن است که این اتفاق مهم با همکاری شرکت های داخلی از جمله شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی و بومی سازی دانش تولید متانول به پروپیلن رقم می خورد. در همین راستا هم چندی قبل قرارداد واگذاری دانش فنی MTP شرکت پژوهش و فناوری پتروشیمی به پتروشیمی فاتح کیمیا امضا شد که امضای این قرارداد نقطه آغاز تنوع بخشی به محصولات پتروشیمی است؛ نقطه آغازی برای حرکت این صنعت به سمت توسعه از مسیر محصول بسیار با ارزش پروپیلن.از آنجایی که اجرای این پروژه ها نیاز به زمانی چند ساله دارد و پروژه های متانولی در این مدت به بهره برداری می رسند، مدیریت صنعت پتروشیمی و صنعت نفت برای این تولیدات برنامه ریزی قبلی دارد و تا پیش از کامل شدن طرح های تولید پروپیلن، محصولات متانول پروژه های پیش رو صرف مصرف داخلی و صادرات می شود و با شروع پروژه های پروپیلن صرف این واحدها خواهند شد. در عین حال مدیریت این صنعت برای پشتوانه و تشویق بیشتر مشوق هایی شامل تخفیف خوراک، تخفیف های مالیاتی و ارائه دانش فنی ایرانی را برای سرمایه گذاران داخلی در نظر گرفته است.
سفر پرسود پروپیلن به قلب کشور
حالا اما در سال آخر مسوولیت دولت دوازدهم و در روزهایی که نتیجه بسیاری از اقدامات در این هفت سال به نتیجه می رسد، بیژن زنگنه، وزیر نفت یک برنامه مهم گازی یک خبر خوب پتروشیمی هم می دهد.
زنگنه در آیین آغاز عملیات و بهره برداری از پروژه های گازرسانی استان فارس در بخشی از توضیحات مربوط به طرح های گازی استان فارس، به طرح خط پروپیلن برای مناطق مرکزی و جنوبی ایران اشاره کرد و گفت: بر اساس این طرح قرار شد مجموعه ای از تولید نزدیک ۱.۵ میلیون تن پروپیلن در عسلویه بر پایه عمدتا متانول احداث شود و این پروپیلن تولیدی با خط لوله ای که احداث می شود، به شمال شیراز منتقل شود. از آنجا هم به مصرف صنایع و توسعه در آن منطقه برسد و از آنجا با کامیون و قطار بتواند به مناطق دیگر مرکزی ایران برای پایین دستی منتقل شود.وی با تاکید بر اینکه تحقق این مهم همسو با سیاست های اقتصاد مقاومتی است و مقام معظم رهبری نیز همیشه بر آن تاکید داشته اند، افزود: این کار مهمی است که دولت در این مسیر آمادگی دارد احداث خط لوله را که از عسلویه تا شمال شیراز می آید، انجام دهد و بقیه کارها از جمله ساخت مخازن بر عهده بخش خصوصی است. همان کاری که در خط لوله اتیلن غرب انجام شد و تجربه موفقی بود.
وزیر نفت با بیان اینکه استان فارس زادگاه پتروشیمی ایران است و نخستین پتروشیمی ایران «مرودشت» بوده است و جا دارد در این بخش کار شود، تصریح کرد: فارس، استان مهمی برای کشاورزی است، اما به طور حتم باید صنعتی شود که زیربنای آن گاز است و هم اکنون از آن بهره می برد.
پروژه ای که وزیر نفت درباره آن صحبت کرده و قرار است پروپیلن را به قلب کشور و زادگاه صنعت پتروشیمی برساند، پروژه ای است که از ماه ها قبل بهزاد محمدی به صورت مستقیم مراحل اجرایی شدن آن را دنبال می کند و خردادماه امسال شخصا برای بازدید از زمین هایی که قرار بود برای تملک پروژه و عبور خط لوله انتخاب کنند، به شیراز سفر کرده بود. او اراضی پیشنهادی برای احداث مخازن ذخیره سازی پروپیلن در شمال استان فارس و در شهرستان مرودشت برای تبدیل این مناطق به مرکز ذخیره سازی و توزیع پروپیلن در مناطق مرکزی کشور را بررسی کرد. او کمی قبل تر هم از محل پیشنهادی برای احداث مخازن ذخیره سازی پروپیلن در اطراف دامغان بازدید کرده بود.
بر اساس این گزارش، در سال های گذشته مجوزهایی بدون امکان سنجی برای واحدهای تولید متانول در کشور صادر شده است که بسیاری از آن واحدهای پتروشیمی در این سال ها نیمه کاره باقی مانده بودند و در چند سال گذشته تلاش شده است تا در عین ساماندهی و تکمیل این واحدهای صنعت، برای متانول تولیدی این مجموعه ها نیز بازار خوبی فراهم و در صورت امکان از خام فروشی این محصول جلوگیری شود. در واقع این طرح های پیشرو که با هدف تکمیل زنجیره ارزش اجرایی می شوند، تلاش می کنند تا متانول مازاد تولید شده در کشور را به بهترین شکل ممکن مدیریت کنند تا بیشترین سود را برای صنعت پتروشیمی کشورمان به همراه داشته باشد. صنعت پتروشیمی از سال های 1342 تا 1399 تبدیل به صنعتی شده است که می تواند به شکلی خودکفا و شکوفا تهدیدها و فرصت ها را در درون خود شناسایی و به موقع برای آنها برنامه ریزی کند. این صنعت پرسود حالا تبدیل به بازویی قوی برای صنعت نفت و اقتصاد شده است و تصمیم دارد ریشه های خود را در داخل مرزها عمیق تر کند.