گفت وگو با مجری پروژه نرم افزار آنالیز داده های سنگ مخزن در پژوهشگاه صنعت نفت:
صرفه جویی 50 هزار دلاری با 50 میلیون تومان
مشعل پژوهشگاه صنعت نفت یکی از مهمترین مراکز تحقیقات و پژوهشی منحصربه فرد صنعت نفت ایران است که در بخش های مختلف صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و سایر بخش های وابسته به شکلی تفصیلی فعال است. پژوهشگاه صنعت نفت در حال حاضر به عنوان یکی از سازمان های وابسته به وزارت نفت ایران به عنوان قطب تحقیقات بنیادی، کاربردی و توسعه ای شناخته می شود و بخش قابل توجهی از تعاملات و تعهدات دانشگاهی صنعت نفت از طریق این مجموعه محقق می شود. راهبرد پژوهشگاه صنعت نفت، ایجاد ارزش افزوده از راه تولید و تجاری سازی فناوری، با رویکرد اصل انجام پژوهش برای توسعه و داخلی سازی فناوری های جدید در صنعت نفت است. اما تلاش برای بومی سازی فناوری های مورد نیاز صنعت نفت، یکی از راهبردهای مهم و اساسی پژوهشگاه صنعت نفت در چند سال اخیر و همزمان با شدت گرفتن تحریم های ظالمانه بوده است. با توجه به نیاز روزافزون صنعت نفت به فناوری، به خصوص در غیاب شرکت های خارجی، پژوهشگران این صنعت همراه با پژوهشگاه تلاش کرده اند محصولات فناورانه و سبد مشتریان خود را گسترش دهند. همچنین پژوهشگاه صنعت نفت تلاش کرده تا تعامل با شرکای خویش مثل دانشگاه ها و مراکزی تحقیقاتی ، شرکت های بخش خصوصی، پیمانکاران و... را گسترش دهد. از سوی دیگر این مجموعه در سال های گذشته تاکنون تلاش کرده تا توانمندی ها و ظرفیت های داخلی خود را هم بهبود ببخشد تا شایستگی های خود را بیش از پیش نشان دهد.
هدف پژوهشگاه صنعت نفت و محققان آن در این سال های تحریمی آن بوده که صنعت نفت و شرکت ها را برای فناوری های نوظهور و فناوری هایی که آینده صنعت نفت را تحت تأثیر قرار خواهند داد، آماده کنند. درعین حال لازم است صنعت نفت متقاعد شود که بسیاری از این فناوری ها در داخل و توسط محققان و صنعتگران داخلی تولید می شود و می توان به این فناوری ها و نتایج تحقیقات پژوهشگران ایرانی اعتماد کرد. در چند سال اخیر روند بومی سازی بسیاری از قطعات و ابزارهای مورد نیاز صنعت نفت شتاب گرفته و بارها درباره دستگاه ها و ابزارهای مختلف که توسط محققان پژوهشگاه صنعت نفت داخلی سازی شده اند، صحبت کرده ایم و حالا نمونه ای دیگر از این تلاش را بازتاب خواهیم داد.
یکی از آخرین دستاوردهای پژوهشگاه صنعت نفت که باعث صرفه جویی قابل توجه ارزی شده، موفقيت پرديس بالادستي پژوهشگاه صنعت نفت در توليد نرم افزار شبیه سازی تزريق سيال در سنگ مخزن است. احسان کمری، مجری پروژه نرم افزار آنالیز داده های سنگ مخزن پرديس بالادستي در پژوهشگاه صنعت نفت است که در گفت وگو با نشریه «مشعل» درباره جزئیات بیشتر این پروژه و اهمیت آن در صنعت نفت، صحبت کرده است.
او که کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای خود را در رشته مهندسی نفت گذرانده و از سال 86 با پژوهشگاه صنعت نفت همکاری می کند، می گوید: در این سال ها، مهندسی مخزن، حوزه EOR و شبیه سازی مخزن محورهای اصلی تحقیقاتش بوده و در این سال ها توانسته به نتایج خوبی در این زمینه دست یابد.
احسان کمری به مرجع بودن آزمایشگاه های بالادستي در پژوهشگاه صنعت نفت اشاره کرد و گفت: اين آزمایشگاه ها، آزمایشگاه های مرجع بوده و داده های ارائه شده، داده های پایه هستند که در هر دو مدل استاتیک و داینامیک مورد بررسی قرار می گیرند. یکی از مهمترین ابزارها در این آزمایشگاه نرم افزارهای آنالیز داده های سنگ مخزن بوده است که در این سال ها انحصار آن در اختیار چند شرکت خارجي بود. او با بیان اینکه در سال های گذشته با روش های حل تحليلي پردازش داده های مخزن صورت می گرفت، اما در ادامه شرکت ها به سمت استفاده از تکنولوژی و حل عددي معادلات رفتند و نرم افزارهای شبیه سازی شکل گرفتند، افزود: در مجموعه پژوهشگاه صنعت نفت در سال های گذشته نیز از همین نرم افزارها که محدودیت زیادی داشتند، استفاده می کردیم اما با شدت گرفتن تحریم ها دسترسی های ما هم محدودتر شد و درعین حال به روزرسانی و تهیه این نرم افزارها، هزینه های زیادی را به همراه داشت. بنابراين براي رفع اين مشكلات تصميم به تعريف پروژه ای براي توسعه نرم افزار در اين زمينه گرفته شد.این پژوهشگر به همكاري مشترک مابين دو واحد «سنگ و سیال مخزن» و «فناوری اطلاعات» پرديس بالادستي اشاره کرد و گفت: طبق برنامه ریزی تصمیم گرفتیم در فاز اول که یک ساله در نظر گرفته شده بود، فرآیند جابه جایی سيال در مقیاس مغزه و در محیط متخلخل سنگ مخزن را شبیه سازی کنیم.
کمری با اعلام اینکه مرحله اول پروژه زودتر از موعد به نتیجه رسیده است، افزود: در این مدت اطلاعات و داده هایمان را درباره شبیه سازی در سنگ مخزن افزایش دادیم و همزمان مقالات و نرم افزارها را ارزیابی کردیم و توانستیم شاکله نرم افزار مورد نظرمان را پیش بینی کنیم. در بخش نحوه گسسته سازي معادلات و مشتقات آنها و همچنين تعيين شرايط مرزي مناسب براي حل معادلات به خوبی عمل كرديم كه باعث شد در حوزه شبیه سازی و بهینه سازی نتايج بهتری را نسبت به نمونه خارجی دریافت کنيم.
او با اشاره اینکه جامعه آماری ما در این پروژه برای ارزيابي این نرم افزار همه مخازن فعال در کشور است که شرکت های زیرمجموعه صنعت نفت در آنها فعال هستند، خاطرنشان کرد: پژوهشگاه صنعت نفت به داده های همه مخازن دسترسي کامل داشت و حتی از همکارانمان خواستیم تا چالشی ترین داده ها را برای ارزیابی این نرم افزار استفاده کنند كه نتايج بسيار خوب و قابل قبولي به دست آورديم.
این پژوهشگر با اشاره به فواید داخلی سازی این نرم افزار مهم در صنعت نفت تصریح کرد: در اختیار بودن این نرم افزار این امکان را می دهد تا روابط کاربردی را برای مخازن در نظر بگیریم و از آنجایی که شرایط مخزن و روابط تجربی را نیز در اختیار داریم، می توان نتایج بهتری را به دست آورد. به این ترتیب در پروژه های جدید با سهولت بیشتر می توان روابط کاربردی و تجربی را به اطلاعات اضافه کرد، چراکه در نمونه نرم افزار خارجی قبلی این اجازه تغییر در داده ها وجود نداشت. او درعین حال به صرفه جویی قابل توجهی که این پروژه برای صنعت نفت به همراه داشته اشاره کرد و گفت: قيمت لایسنس یک ساله این نرم افزار خارجی بین 30 تا 50 هزار دلار است که با توجه به افزایش قیمت ارز و شرایط اقتصادی و تحریمی، تهیه این مبالغ سنگین بود، اما حالا با موفق شدن فاز اول این پروژه، نیازی به پرداخت این مبالغ نداریم.
کمری به رقم پیش بینی شده پژوهشگاه صنعت نفت برای این پروژه که 50 میلیون تومان بوده است، اشاره کرد و افزود: با کمتر از 50 میلیون تومان توانستیم هزینه های 50 هزار دلاری را که هر سال بارها و بارها تکرار می شد، حذف کنیم كه منافع بسیاری را برای صنعت نفت کشورمان و شرکت ها به همراه دارد.
مجری پروژه نرم افزار آنالیز داده های سنگ مخزن در پژوهشگاه صنعت نفت گفت: در صورت موفقیت در فاز بعدی نمونه تولید شده بهتر و کاربردی تر از نمونه خارجی خواهد بود، چراکه در اين فاز قرار است نحوه جابه جايي سيال در محيط متخلخل در آزمايش سانتريفيوژ شبیه سازی شود و آناليز داده های آزمايشگاهي صورت گيرد.