اهمیت کسب رتبه نخست اکتشاف چیست؟

مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران با بیان جزییاتی از گزارش اخیر «مؤسسه وودمکنزی» و رتبه نخست جهان گفت: ایران توانست با وجود رویارویی با تحریم های ظالمانه و در شرایطی کاملا نابرابر، رتبه نخست جهان را از نظر میزان کشف ذخایر هیدروکربوری قابل استحصال به خود اختصاص دهد.  به گفته مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، فعال بودن حوزه اکتشاف در صنعت نفت ایران دو پیام اساسی دارد؛ اول آنکه صنعت نفت کشور زنده و سرحال است، زیرا اکتشاف، کسب وکاری دیربازده، همراه با ریسک بالا و سرمایه گذاری زیاد است که پس از مدت طولانی به نتیجه می رسد، بنابراین وقتی صنعت نفت ایران روی اکتشاف سرمایه گذاری می کند، پیامش این است که به آینده خود امیدوار است. دوم: با وجود تمام تحریم ها و سختگیری های صنعت نفت چنین موفقیتی حاصل شده است و نشان می دهد ما تسلیم نشده ایم و به قول وزیر نفت، رو به قبله نمی شویم. ما از تحریم خوشمان نمی آید؛ تمایلی به تحریم نداریم و دوست داریم در فضایی باز با همه جهان کار کنیم، اما موفقیت ما در حوزه اکتشاف نشان داد حتی با وجود شدیدترین تحریم ها نیز به راه خود ادامه می دهیم. اینکه صنعت نفت ایران با وجود رویارویی با محدودیت ها و مشکلات فراوان به موفقیت اکتشافی دست یافته است، نشان می دهد ما با خوداتکایی و خودباوری، شعار «ما می توانیم» را به «ما توانستیم» تبدیل کردیم. براساس این گزارش، میزان اکتشاف جهانی در سال 2019 معادل 21.2 میلیارد بشکه قابل برداشت بوده است که این میزان در حدود دو برابر 2018 و بیشترین مقدار پس از 2015 میلادی بوده است. در سال 2019 در سراسر جهان در حدود 600 چاه اکتشافی حفاری و تکمیل شده که منجر به کشف حدود 220 میدان هیدروکربنی شده و در این دوره زمانی چهار چاه اکتشافی و توصیفی در ایران حفاری و تکمیل شده است. در این گزارش، کشف میدان ارم با ذخیره قابل برداشت معادل با ۲.۷ میلیارد بشکه  و میدان نام آوران با ذخیره قابل برداشت ۲.۲ میلیارد بشکه به ترتیب جایگاه های اول و سوم اکتشافات بزرگ صورت گرفته در جهان طی سال ۲۰۱۹ میلادی را خود اختصاص داده اند. هندی گفت: با توجه به این که اکتشاف نخستین حلقه زنجیره ارزش صنایع نفت، یکی از کسب و کارهای خاص با ریسک و هزینه بالا در دنیاست، خصوصیت های خاص خود را دارد و هنگامی که در دنیا بهای نفت کاهش می یابد و به هر دلیلی شرکت ها با کمبود بودجه مواجه می شوند، نخستین انتخاب برای کاهش هزینه ها، اکتشاف است چرا که ریسک بالایی دارد. شرکت ملی نفت ایران شاهد چنین کاهشی در بودجه و هزینه اکتشاف نبوده است و مانند گذشته به فعالیت های خود ادامه می دهد و در سال ۲۰۱۹ شرکت های بزرگی که در دنیا به فعالیت های اکتشاف و تولید می پردازند، کمبود و کاهش هزینه را تجربه کرده اند، اما این سال برای شرکت ملی نفت ایران سالی پربرکت بوده است

اقدامات اکتشافی 98 و 99

مدير اکتشاف شرکت ملي نفت ايران با اشاره به اقدام هاي اين مديريت در سال 98 گفت: سال گذشته 18 هزار متر حفاري اکتشافي در قالب 1700 دکل روز (60 دکل ماه) انجام و چهار چاه اکتشافي تکميل شد که دو چاه آن، به کشفيات ارم و نام آوران انجاميد و نام ايران را در جايگاه نخست اکتشافات هيدروکربوري جهان قرار داد.  سال 99 فعاليت هاي اکتشافي به شکل گسترده تر دنبال مي شود و از ميان 6 چاه اکتشافي که قرار است امسال نهايي شود، سه چاه نهايي شده و از ميان هشت چاهي که آغاز حفاري آن در سال 99 برنامه ريزي شده نيز حفاري دو حلقه چاه آغاز شده است.

موقعیت های اکتشافی جدید کدامند؟

موقعيتهاي اکتتشافي ايران مناطق جديد است و امسال حفاري يک چاه در گرگان (هيرکان) با هدف کشف گاز و يک چاه در مغان با هدف کشف نفت در دستور کار است که با توجه به دوري شمال شرق کشور از عسلويه به عنوان محل اصلي توليد گاز و همچنين ارسال نفت جنوب به پالايشگاه تبريز، هر دو موقعيت اکتشافي براي کشور اهميت راهبردي دارند، اگر در گرگان گاز کشف شود، افق اکتشافي جديدي پيش روي صنعت نفت ترسيم مي شود. افزون بر آن مديريت اکتشاف شرکت ملي نفت ايران در حوزه ژئوفيزيک هم فعاليت هاي گسترده اي دارد و هم اکنون سه پروژه لرزه نگاري پانيذ، باشت و دره گز را دنبال مي کند و  در عمليات غيرلرزه اي نيز رکورد ثبت کرده است و به زودي ابرپروژه دشت آبادان را به سرانجام مي رساند و در کپه داغ نيز در فاصله دره گز تا سرخس فعاليت هاي خود را دنبال مي کند، همچنين دو پروژه جازموريان و بستان آباد نيز در مرحله تجهيز کارگاه قرار دارند.

جایگاه ایران کجاست؟

هندی به استناد این گزارش اشاره میکند: اکتشاف ها در جهان بیشتر به سمت گاز در حرکت است، کمااینکه ۷۵ درصد از کشفیات سال ۲۰۱۹ نیز به کشف گاز اختصاص داشته است. در این میان با تلاش همکاران صنعت نفت به ویژه کارکنان تلاشگر مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران، رتبه های نخست و سوم از میان ۲۰ کشف بزرگ نفت و گاز دنیا به ایران اختصاص یافت، به طوری که میدان گازی ارم با ذخیره قابل استحصال معادل ۲.۷ میلیارد بشکه، عنوان نخستین کشف بزرگ دنیا را به دست آورده و مخزن نام آوران با ذخیره قابل استحصالی بالغ بر ۲.۲ میلیارد بشکه نفت در جایگاه سومین کشف بزرگ دنیا در سال ۲۰۱۹ قرار گرفته است. رتبه های دوم تا پنجم مجموع کشفیات هیدروکربوری قابل استحصال دنیا به ترتیب به شرکت های گازپروم روسیه، بریتیش پترولیوم انگلیس، اکسون موبیل آمریکا و نفت فلات قاره چین اختصاص یافته و ایران در جمع شرکت های بزرگ نفتی دنیا از کشورهای مختلف به ویژه پنج قدرت آمریکا، انگلیس، چین و روسیه، از حیث اکتشاف ها در رتبه نخست قرار گرفته است. براساس توضیحات هندی جالب است بدانیم که از مجموع ۲۰ کشف بزرگ جهان در سال ۲۰۱۹، ذخیره قابل استحصال سه کشف، کمتر از ۵۰۰ میلیون بشکه نفت بوده است، این در حالی است که ما چنین اعدادی را در ایران به حساب نمی آوریم و این گزارش جهانی نشان می دهد ما نیز باید به تدریج ذائقه خود را در خبرهای اکتشافی تغییر دهیم، زیرا هر یک از این کشف ها می تواند مایه افتخار کشور باشد.

قرارداد بلوک های اکتشافی در راه است

طبق توضيح مدير اکتشاف شرکت ملي نفت ايران در پاسخ به خبرنگاران درباره تعامل با شرکت هاي خارجي در بلوک هاي اکتشافي، توسعه بلوک هاي اکتشافي موضوعي بود که در سال 97 به طور جدي دنبال کرديم و نشست مقدماتي براي برگزاري مناقصات اين بلوک ها را هم زمان با نمايشگاه بين المللي صنعت نفت همان سال با حضور گسترده شرکت هاي خارجي برگزار کرديم که اين روند با خروج امريکا از برجام متوقف شد. بنابراين هم اکنون در هيچ بلوک اکتشافي همکاري با شرکت هاي خارجي نداريم، اما تفاهم هايمان با چند شرکت ايراني به امضاي قرارداد نزديک است.

توسعه کشفیات جدید

هندی درباره برنامه توسعه کشفیات جدید ایران (ارم و نام آوران) با اشاره به  جایگاه عضویت خود در هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران گفت: براساس برنامه جامع توسعه گاز کشور، میدان ارم در برنامه توسعه قرار گرفته است، زیرا به خطوط اصلی انتقال گاز نزدیک است و گاز آن هم شیرین است و فرآورش چندانی نمی خواهد. لایه مخزنی نفتی نام آوران هم در ذیل توسعه میدان هایی مثل آب تیمور، سپهر، جفیر و ... توسعه خواهد یافت. وی درباره تعداد دکل های حفاری اکتشافی فعال کشور هم گفت: اکنون ۶ دکل فعال در دشت آبادان، خلیج فارس و دزفول داریم که تا پایان امسال به هشت دکل می رسد. هندی در پاسخ به سوالی درباره پروژه لرزه نگاری که از سوی نفت مناطق مرکزی در حال پیگیری است، توضیح داد: این پروژه نیز با هماهنگی مدیریت اکتشاف در حال اجراست و در مجموع کار اکتشافی در کل کشور به جز دریای خزر، با مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران است.

وی درباره پروژه اکتشافی در بلوک گرمسار، به تداخل های کار با سازمان محیط زیست و عدم مجوز برای ادامه فعالیت اکتشافی در آن نقطه اشاره کرد و افزود: هم اکنون در آن منطقه فعالیتی نداریم.

جایگاه فناورانه اکتشاف ایران و جهان

هندی در ادامه پرسش و پاسخ خبرنگاران، هزینه حفاری هر چاه اکتشافی را به همراه خدمات جانبی آن حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون دلار اعلام کرد و با اشاره به محدودیت های فناورانه به لحاظ سخت افزاری گفت: دستگاه ها و تجهیزات جدید وارد کشور نمی شود و به طور طبیعی پیمانکاران ضعیف می شوند، بنابراین فاصله ما در این بخش با دنیا بی شک زیاد است. او با تاکید بر اهمیت تداوم فعالیت های اکتشافی با توجه به ضرورت ارتقای جایگاه ایران در منطقه گفت: می توانیم افزایش ضربتی تولید نفت داشته باشیم، اما نمی توانیم اکتشاف را به شکل ضربتی افزایش دهیم، بنابراین باید طوری عمل کرد که بتوانیم جایگاه خود را در حوزه اکتشاف در جهان حفظ کنیم. هندی درباره فعالیت های مدیریت اکتشاف در حوزه ذخایر نامتعارف، با اشاره به اینکه این فعالیت ها محدود به شناسایی است، توضیح داد: منابع غیرمتعارف هیدروکربوری در کشور شناسایی شده و در حال حاضر تقریباً مطمئنیم که در چه جاهایی از این ذخایر برخورداریم، اما از آنجا که شاید فعالیت در این حوزه برای کشور در اولویت نباشد، موضوع بهره مندی از بخش خصوصی در این بخش مثل الگوی معادن دنبال می شود. مشکل قانونی وجود ندارد زیرا معدن و نفت هر دو جزو انفال هستند و همان طور که پروانه اکتشاف در بخش معدن صادر می شود، می توان در بخش نفت نیز با چنین الگویی حرکت کرد، اما اگر هم در جایی قانون چنین ظرفیتی ایجاد نکرده باشد، نیاز به رایزنی های بیشتر و دریافت مجوزهای لازم وجود دارد که پیگیری می شود.

صنعت نفت دست بسته نیست

هندی در پاسخ به اینکه چه زمانی این نفت و گاز اکتشافی در این سال ها به سفره مردم می رسد، توضیح داد: اینکه نفت سر سفره مردم بیاید، از همان ابتدا حرف عوام فریبانه ای بود که مطرح شد، اما درست است که باید تلاش کنیم اثر آن در زندگی مردم مشخص شود. با این حال لازم است که توضیح دهم، اکتشاف کسب و کاری دیربازده است و با ریسک بالا و سرمایه گذاری زیاد پس از مدت طولانی به نتیجه می رسد.

نفت و گاز، فردای کشف سر سفره مردم نمی آید،  درست است که این منابع باید اثر خود را بر سطح زندگی و کیفیت زندگی مردم نشان دهد که این موضوع هم به طور طبیعی متأثر از سیاست های کلان کشور دنبال می شود، البته نباید فراموش کنیم کشور در چه شرایطی قرار دارد.

امیدوارم وضع اقتصادی کشور بهبود یابد؛ اقتصاد مبتنی بر نفت و نه متکی بر نفت تحقق یابد و همان طور که رهبر معظم انقلاب تأکید داشته اند روزی برسد که اگر کشور اراده کرد تولید نفت خود را متوقف کند، چنین امکانی وجود داشته باشد.

وی با اشاره به محدودیت های صنعت نفت ناشی از تحریم توضیح داد: ما در صنعت نفت دست بسته نیستیم که اگر دست بسته بودیم پس از بیش از ۴۰ سال، هنوز نوک پیکان تحریم به سمت صنعت نفت ایران نبود، آنچه مسلم است ما به لحاظ شرعی و اخلاقی و عرفی مجاز نیستیم ناامید شویم و اگر ناامید شویم، به طور حتم شکست می خوریم.