درهاي باز صنعت نفت به روي پژوهشگران
وزير نفت با تأکيد بر اينکه در موضوع پژوهش حرکت رو به جلو بوده و به خوبي پيش رفته است، تصريح کرد: همانند سال هاي گذشته هيچ مضايقه اي براي کمک به دانشگاه ها ندارم، هر نشستي با دانشگاهيان داشتيم حرف هايشان را شنيده ايم. خيلي هايش هم منطقي بوده و سعي کرده ايم براي حل آن گام برداريم. دوستان، درهاي صنعت نفت امروز به روي همه محققان و پژوهشگران باز است، پارک فناوري را که مجوز آن را گرفته ايم، فعال مي کنيم، صندوق پژوهش و فناوري کارش را شروع مي کند. از استارت آپ ها، دانش بنيان ها و شتاب دهنده ها کامل حمايت مي کنيم همچنين از ايجاد مراکز نوآوري جنب دانشگاه ها کاملاً حمايت و در آنها سرمايه گذاري مي کنيم. از همه عزيزان، استادان، رؤساي دانشگاه ها که با مشغله کاري و با جديت تشريف آورند، تشکر مي کنم. اين براي من مايه دلگرمي است. من متوجه مي شوم که دوستان چقدر به اين کار جديت دارند و اين ديني بر گردن من مي گذارد، همچنين از همکارانم در نفت هم تشکر مي کنم که زحمت کشيدند. ما از سدهاي بزرگي عبور کرديم.
20 ميدان نفتي و 2 ميدان گازي در اختيار دانشگاهها و مراکز تحقيقاتي
مسعود کرباسيان، مديرعامل شرکت ملي نفت ايران نيز در اين مراسم گفت: با احتساب 9 قرارداد نخست طرح مطالعات پژوهشي ازدياد برداشت ميدان هاي نفتي که پيش تر امضا شده بود و 13 قراردادي که در همين راستا امروز امضا شد، در مجموع مطالعات فناورانه 20 ميدان نفتي و دو ميدان گازي کشور به دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتي سپرده شده است. همکاري هاي علمي و تحقيقاتي و پژوهشي در قراردادهاي ميدان محور براي اولين بار در سال 1393 کليد خورد و با هدف شناسايي راهکارهاي علمي و عملي افزايش ضريب بازيافت مخازن نفتي و گازي و در نتيجه بهبود برداشت از اين مخازن، ايجاد رابطه بلندمدت، هدفمند و جهت يافته بين مراکز علمي و شرکت ملي نفت ايران، استفاده از دانشگاه ها به عنوان مشاور فناورانه و علمي به ازاي هر ميدان، استفاده حداکثري از توان علمي دانشگاه ها و به کارگيري دانش روز در صنعت نفت، جهت دادن تحقيقات و پژوهش و فناوري در دانشگاه ها به سمت افزايش ضريب بازيافت با استفاده از روش هاي فناورانه و نوآورانه و تجاري سازي و اقتصادي کردن پژوهش هاي در حال انجام در دستور کار قرار گرفت. در آن مرحله، مطالعات فناورانه 9 ميدان بزرگ نفتي به دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتي واگذار شد و اکنون با توجه به عملکرد خوب دانشگاه ها و بروز و ظهور دستاوردهاي مهم در حوزه مهندسي نفت و ايجاد مراکز فناورانه تخصصي، 13 ميدان بزرگ نفتي و گازي ديگر به دانشگاه ها واگذار مي شود. مجموع مبلغ اين قراردادها حدود 715 ميليارد تومان و بيش از 35 ميليون يوروست و قرار است اين مطالعات پژوهشي ظرف مدت 10 سال انجام شوند. در اين قراردادها مطالعه 14 درصد از حجم ذخاير درجاي نفتي (12 درصد از ذخاير قابل برداشت نفتي) واگذار مي شود. با احتساب قراردادهاي مرحله اول، در بخش نفت در مجموع مطالعه 20 ميدان نفتي به دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتي کشور واگذار شده که ذخاير اين ميدان ها 50 درصد از ذخاير درجاي نفتي (53 درصد از کل ذخاير قابل استحصال) کشور است. افزون بر اين، با امضاي قراردادهاي پژوهشي پارس جنوبي و تنگ بيجار، حدود 40 درصد از ذخاير قابل برداشت گاز کل کشور نيز جهت مطالعه به دانشگاه ها واگذار شده است که ارزش کل قراردادهاي واگذار شده بيش از 1008 ميليارد تومان و حدود 50 ميليون يوروست. مديرعامل شرکت ملي نفت ايران، مبلغ قراردادهاي مرحله نخست را 293 ميليارد تومان و حدود 14 ميليون يورو و مدت زمان اجراي آن را 10 سال عنوان کرد و گفت: برنامه ديگري تحت عنوان مطالعات اقدام سريع (Fast Track Study) در بازه زماني 6 تا 12 ماه نيز در حال انجام است که هدف از آن، برآورد ميزان هيدروکربور درجا، ذخاير قابل استحصال و ميزان ضرايب بازيافت، ارائه پروفايل پيش بيني توليد چاه ها در هرکدام از سناريوهاي پيشنهادي چاه محور، ارائه سناريوهاي مختلف افزايش توليد ميدان با استفاده از رفع مشکلات تأسيسات سطح الارضي، ارائه گزارش نهايي سناريوهاي افزايش توليد و اولويت بندي و برآورد اقتصادي اجراي آنها است. به گفته کرباسيان، ذخاير اين 9 ميدان درمجموع 36 درصد کل حجم ذخاير نفت درجاي کشور (41 درصد نفت قابل برداشت) است که در قرارداد 9 ميدان به دانشگاه ها واگذار شده است.
وي پيشرفت طرح توسعه فناورانه 9 ميدان را حدود 20 درصد عنوان کرد و گفت: در اجراي اين طرح، افزون بر کارشناسان شرکت ملي نفت ايران و شرکت هاي تابع، حدود 217 نفر شامل 109 عضو هيئت علمي فعال هستند و حدود 260 پايان نامه کارشناسي ارشد و 45 پايان نامه دکترا نيز در اين موارد تعريف شده است. طبق اعلام مديرعامل شرکت ملي نفت ايران، بر مبناي قراردادهاي پژوهشي ازدياد برداشت نفت در مرحله نخست، مرکز فناوري مطالعات رسوب آسفالتين در دانشگاه صنعتي اميرکبير، مرکز فناوري آب هوشمند در دانشگاه صنعتي شريف، مرکز فناوري پليمر در دانشگاه صنعتي سهند، مرکز فناوري سنگ هاي ديجيتال در دانشگاه تهران، مرکز فناوري ردياب در دانشگاه صنعتي اميرکبير، مرکز فناوري مکانيسم هاي توليد در مخازن شکاف دار در دانشگاه آزاد و همچنين در پژوهشگاه صنعت نفت در حال شکل گيري است و ايجاد شبکه هاي نوآورانه و فناورانه در داخل کشور و گاه با همکاري شرکت هاي بين المللي از فرانسه، هلند، اتريش و همين طور با همراهي شرکت هاي دانش بنيان در دست پيگيري است. از اين دانشگاه ها پنج دانشگاه جديد هستند (دانشگاه هاي علم و صنعت، خليج فارس، صنعتي اصفهان، فردوسي مشهد و شهيد چمران اهواز) و در مرحله اول نبودند.
کرباسيان با اعلام دستاوردهاي اين طرح به بررسي قابليت افزايش ضريب بازيافت ميدان ها، طراحي نرم افزار غربالگري روش هاي ازدياد برداشت، تهيه بانک اطلاعاتي براي هرکدام از مخازن واگذار شده و ساخت مدل هاي زمين شناسي و مخزني براي ميدان ها اشاره کرد و گفت: گام بلند برداشته شده در اين طرح در حوزه فناوري و نوآوري، تجهيز آزمايشگاه هاي دانشگاه ها و ايجاد مراکز نوآوري و اقدام براي راه اندازي مراکز تحقيقاتي- فناورانه در دانشگاه هاي مختلف بوده است.
نماد عيني تحقق پيوند صنعت و دانشگاه
سعيد محمدزاده، معاون توسعه و مهندسي وزارت نفت نيز در مراسم امضاي 13 قرارداد کلان پژوهشي صنعت نفت با بيان اينکه با امضاي قراردادهاي کلان پژوهشي در حوزه ازدياد برداشت نفت و گاز، مطالعه حدود نيمي از ذخاير هيدروکربوري کشور به دانشگاه ها و مراکز تحقيقاتي کشور سپرده شده که نماد عيني تحقق پيوند صنعت و دانشگاه در وزارت نفت است، به رتبه ايران در برخي شاخص هاي گزارش هاي بين المللي GCI و GII اشاره کرد و گفت: بر اساس مستندات موجود در موسسات معتبر بين المللي، ايران در «توليد دانش» رتبه 25 دنيا را دارد اما در بعضي از معيارها از جمله نفوذ دانش در رتبه مناسبي نيست. همچنين صنعت نفت ايران در تجاري سازي علم هنوز راه درازي پيش رو دارد. معاون توسعه و مهندسي وزارت نفت گفت: در صنعت نفت، حدود 20 سال پيش تعداد نيروي متخصص قابل توجه نبود اما با راه اندازي دانشکده هاي نفت در دانشگاه هاي برتر کشور، تربيت استادان و دانشجويان متخصص، تقويت زيست بوم فناوري و نوآوري و تقويت زيرساخت هاي علمي و پژوهشي نفت، اين وضع بسيار بهبود يافته است.
وي با بيان اينکه کشور ما در حوزه منابع انساني متخصص و شرکت هاي دانش بنيان و استارتاپ ها ظرفيت هاي بالقوه فراواني دارد، ادامه داد: در ثبت پتنت و انتشار مقاله هاي علمي مي بينيم کشوري مانند چين در سال هاي اخير رشد قابل توجهي داشته است و ما نيز بايد در اين مسير بهتر حرکت کرده و توليد علم را به سمت تجاري سازي پيش ببريم. محمدزاده همچنين با اشاره به نظام جامع پژوهش، فناوري و تجاري سازي گفت: در اين نظام، راه هاي تقويت ارتباط صنعت نفت و دانشگاه به طور ساختارمند مدنظر قرار گرفته است.
امضای توافق جدید برای تولید نفت
علی آقامحمدی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام: شرکت های اکتشاف و تولید (E&P) ایرانی که حاصل تدوین الگوی جدید قراردادهای نفتی هستند با قدرت و قوت در چند کنسرسیوم با هم توافق کردند تا اسناد همکاری تولید روزانه یک میلیون بشکه جدید نفت را امضا و به قرارداد تبدیل کنند. تصمیم این است که تولید نفت افزایش یابد، همین امروز هم این حرف را می زنیم، امروزی که فردی ماشه بدون گلوله را کشیده است. به زودی و شاید در همین مهرماه با گروه های اکتشاف و تولید (E&P) ایرانی که حاصل تدوین الگوی جدید قراردادهای نفتی هستند و شامل 17 شرکت ایرانی می شود که با قدرت و قوت در چند کنسرسیوم با هم توافق کردند تا اسناد همکاری تولید یک میلیون بشکه نفت جدید را امضا و به قرارداد تبدیل کنند. نفت بهترین جایی است که باید شرایط نوین را تجربه کند، نفت در همه زمینه ها از مدیریت گرفته تا هوش مصنوعی و بحث های مختلف علمی و مدیریت، همه رشته ها را درون خود دارد، از این رو نمی توانیم آن را به صورت میان رشته ای دنبال کنیم. اگر در گذشته عنوان می شد قرار است بین دانشگاه و صنعت نفت قراردادی ۱۰۰۰ میلیارد تومانی امضا شود بسیاری آن را امکان ناپذیر می دانستند، اما اکنون این کار انجام می شود.
باعث خوشحالی است که امروز دانشگاه های ما با سرعت قابل قبول و به نوعی زیر پوستی توسعه یافته اند و پیشرفت کرده اند. در بازدیدی که از پژوهشگاه صنعت نفت داشتم بسیار خوشحال شدم از اینکه نوع نگاه در همه مسائل و غیره در این پژوهشگاه متحول شده و زمینه رشد و تحول را ایجاد کرده است.
قدردانی از عملکرد صنعت نفت
عبدالمجید مصلح، رئیس دانشگاه خلیج فارس بوشهر: نگاه مجموعه وزارت نفت به ویژه شخص آقای زنگنه و همت بلند ایشان در برقراری تعامل صنعت نفت با دانشگاه ها جای قدردانی دارد، چراکه این نوع نگاه توانسته فعالیت های ارزشمندی را در صنعت نفت و گاز کشور رقم بزند. دانشگاه خلیج فارس برای ارائه خدمات لازم به صنعت نفت آمادگی کامل دارد. سابقه حضور و فعالیت یک عامل کلیدی برای موفقیت فعالیت زیست بوم به شمار می رود، تاریخچه زیست بوم فناوری و نوآوری استان بوشهر به اولین استخراج نفت بازمی گردد که بر این اساس در دهه ۴۰ پتروشیمی خارک، دهه ۵۰ تأسیسات نفتی بهرگان و فراساحل و نیز اکتشافات گازی نار و کنگان، دهه ۶۰ پالایشگاه فجر و در دهه ۷۰ کار عظیم و بزرگ پارس جنوبی عملیاتی شدند که هرکدام از این فعالیت ها آن چنان عظمتی دارد که در جای خود قابل بحث است. اگر در حوزه علم و فناوری بخواهیم تصویری از استان بوشهر ارائه کنیم، در سال ۷۱ دانشگاه خلیج فارس تأسیس شد و در سال ۸۲ در چارچوب ۶ دانشگاه فعال در جنوب کشور با درایت مقام عالی وزارت نفت که راه اندازی دانشکده های نفت در دستور کار قرار گرفت، دانشکده خلیج فارس با شرایط استاندارد و زیرساخت های مطلوب آزمایشگاهی احداث شد و هم اکنون در حال ارائه خدمت به صنعت نفت و گاز کشور است. دانشگاه خلیج فارس بوشهر تاکنون بالغ بر ۲۵ طرح صنعتی برای نفت عملیاتی کرده است و مرکز نوآوری صنعت نفت در این دانشگاه در آینده ای نزدیک راه اندازی میشود. با توجه به اینکه زیرساخت های آموزشی، پژوهشی و فناوری تا حد بسیار مطلوبی عملیاتی شده است، بنابراین اکنون وقت تعامل، همکاری و فعالیت است.
جدیت نفت ما را به تحرک وامی دارد
سیداحمد معتمدی، رئیس دانشگاه صنعتی امیرکبیر: جدیت وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران در پیگیری تعامل با دانشگاه ها در سطح جمهوری اسلامی بی نظیر است و این جدیت ، ما را هم به تحرک بیشتر درمی آورد.
امروزه اغلب دانشگاه های معتبر دنیا به این مسئله مهم واقف هستند که در صورت داشتن قرارداد صنعتی می توانند به حیات خود در دانشگاه ادامه دهند. ما هم اکنون با نقص ساختار در برخی از ارکان دانشگاه ها روبه رو هستیم و از طرف دیگر اصلاحاتی نیز در بخش های اجرایی، صنعت و خدمات صورت گرفته است، افزون بر امضای قراردادها و به دنبال آن شکل گیری تعامل میان صنعت نفت و دانشگاه، حمایت وزارت نفت برای تغییر ساختار و الگوهای موجود چه در بخش دانشگاهی و چه در بخش صنعت مغتنم بوده است و امیدواریم پیروی از این مدل اجرایی مطلوب، نقشه راهی برای ادامه مسیر و همکاری بین بخش ها باشد. حرکت به سمت برون رفت از چالش ها و مشکل های پیش رو ضروری است، دانشگاه امیرکبیر به دنبال گرفتن پروژه تحقیقاتی نیست و تنها توجه خود را به رفع چالش ها معطوف کرده است، معتقدیم در دل حل مشکل ها است که پروژه های تحقیقاتی نیز شکل خواهد گرفت. کار تحقیقاتی به تنهایی کفایت نمی کند و باید یاد بگیریم کار گروهی انجام دهیم و مشکل را حل کنیم. این اتفاق تنها نباید مختص دانشگاه امیرکبیر باشد، هرچند دیگر دانشگاه ها نیز مسیر خوبی را در پیش گرفته اند و لازمه تحقق این کار گروهی همکاری و تعامل دیگر دستگاه های اجرایی است.
نگاه کارشناسی در نفت جاری است
محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی: خوشبختانه امروز شاهد تحولی بزرگ در حوزه علمی و پژوهشی در بخش صنعت نفت و گاز کشور هستیم. باور کارکنان وزارت نفت بر این مسئله استوار است که اگر بناست پیشرفت و توسعه ای صورت گیرد باید از چارچوب آمایش علمی باشد که در این باره بی شک مجلس شورای اسلامی نیز بر این نگاه بیش از هر زمان دیگری صحه می گذارد و آن را گسترش خواهد داد. بدون شک امضای این دست قراردادهای نفتی و به دنبال آن شکل گیری فعالیت های پژوهشی و علمی لازمه پیشرفت و توسعه یک کشور خواهد بود که همه ما تشنه دستیابی به آن هستیم و افتخارمان این است که امروز دنیا و جوامع بین المللی در حوزه علمی ما را تحسین می کنند. هر کسی به زعم خود می تواند نگاه و تحلیل متفاوتی از وضع موجود ترسیم کند، اما آنچه مهم است اینکه دیدگاه نخبگان، دانشگاهیان و استادان ما نسبت به مسائل علمی و پژوهشی حساسیت بالایی دارد. در مجموعه وزارت نفت نگاهی کارشناسانه در همه مسائل علمی و پژوهشی جاری و ساری است، مدیریت مقام عالی وزارت نفت خود تأییدی بر این موضوع است. در صنعت نفت و گاز باور به پذیرش مؤلفه های علمی و پژوهشی در همه استان ها نمود عینی پیدا کرده است و بنده خود نیز از نزدیک شاهد پذیرش تقاضاهای دانشگاهیان از سوی مقام عالی وزارت نفت بودم.