فوران چاه
صنعت نفت از صنايع پيچيده و با ريسک بالاست که بروز حوادث در آن مي تواند خسارت هاي جاني و مالي جبران ناپذيري به همراه داشته باشد. در طول تاريخ، حوادث زيادي در اين صنعت رخ داده که پيامدهاي فراواني در بر داشته است؛ از اين رو اهميت درس آموزي از حوادث و سوانح در اين صنعت، براي شناسايي مناطق پر ريسک چند برابر مي شود. همانطور که مي دانيد، دانش به دست آمده در مورد علل حادثه، مي تواند اجازه استقرار اقدام هاي پيشگيرانه و کاهش دهنده حوادث در محل را صادر کند، ضمن آنکه بازخورد ناشي از آن مي تواند باعث بهبود رفتار ايمني در افراد مستقر در فضاي صنعت نفت شود. با بهره مندي از نکات «درس آموزي از حوادث»، مي توان از نوع وقايع ناخواسته تشديدکننده و بازدارنده آن، عواقب احتمالي وقايع ناخواسته و... به اقدام هاي کنترلي که مي تواند عواقب ناشي از حوادث را محدود کند، دست يافت. به دليل اهميت اين موضوع، هفته نامه «مشعل» قصد دارد با چاپ برخي «درس آموزي از حوادث صنعت نفت ايران و جهان»، گامي در مسير کاهش حوادث بر دارد. در ادامه، درس آموزي از حادثه «فوران چاه» در يکي از مناطق عملياتي را مي خوانيد:
سيستم گردش گل به عنوان يکي از مهم ترين اجزاي عمليات حفاري است که با توجه به لايه مورد نظر که در حال حفاري است بايد با يک وزن مشخص، برنامه ريزي شده و در چرخش سيال حفاري قرار بگيرد. همچنين در برنامه اوليه حفاري چاه، حداکثر وزن گل مورد استفاده با توجه به سازنده هاي موجود بايد مشخص شود. با توجه به اينکه در حين عمليات حفاري به لايه هاي مختلف زمين شناسي با فشارهاي منفذي و فشارهاي شکست گوناگوني مواجه مي شويم، متعاقباً به جهت مقابله با فشار سازند و جلوگيري از فوران چاه در حين حفاري بايد از گل حفاري با وزن هاي متفاوتي از سطح تا عمق مورد نظر استفاده شود. در دسترس بودن مواد افزودني گل از جمله مواد وزن افزا (باريت و ...) يکي از پارامترهاي حياتي در عمليات حفاري است تا در صورت نياز وزن گل افزايش داده شده و در چرخش سيال قرار گيرد.
شرح حادثه
در يکي از روزهاي پاياني سال 1397 شروع آزمايشي حفاري يکي از چاه هاي اکتشافي با يکي از شرکت هاي پيمانکاري آغاز شد اما به دليل عدم امکانات لجستيکي مناسب در دريا عمليات حفاري متوقف و پس از دو ماه و برگزاري جلسه با پيمانکار و اخذ تعهدات لازم شروع آزمايشي حفاري چاه آغاز شد. عمليات حفاري با برنامه از قبل پيش بيني شده با وزن گل 90PCF در عمق 4255 متري در حال انجام بود. اين حاليست که پيمانکار موظف به تأمين مواد گل حفاري به صورت دائم روي سکوي حفاري است. با توجه به شرايط حفاري چاه هاي اکتشافي و با عنايت به شرايط پايداري و ايمني چاه تصميم به استفاده از گل حفاري با وزن 130PCF مي شود. از اين با توجه به ضعف لجستيکي پيمانکار و عدم تأمين مقدار کافي باريت چاه از کنترل خارج شده و فوران مي کند.
تجزیه و تحلیل حادثه:
علل مستقیم
در دسترس نبودن حجم مورد نياز از گل با مشخصات مورد نظر
غیر مستقیم
اعمال ناايمن
از ميزان 160 تن باريتي که شناور با تأخير فراوان به سکو ارسال کرده بود، حدود 100 تن آن به صورت کيسه اي بوده، اين در حاليست است که بارها به پيمانکار شرايط خاص سکو اعلام شده بود که باريت بصورت فله اي ارسال شود.
شناور در حالي تا ساعت 5 عصر به سکو روانه نشده بود که شناور با هماهنگي کارفرما ساعت 7 صبح اقدام به بارگيري کرده بود و ساعت 12 ظهر همان روز خود را به سکو رساند.
شرايط ناايمن
توقيف بودن شناور پشتيبان PSD1 در بندرگاه بوشهر به مدت 9 روز
اعلام مشکل ثبت شناور در سامانه بنادر پس از 5 روز لنگر انداختن و اعلام عدم آمادگي و پاکسازي سيلوهاي حمل مواد آن از آلودگي سيمان
نبودن کشنده بونکر باريت تا بندر
علل ریشه ای
عدم بکارگيري نيروي ترخيص کار زبده از سوي پيمانکار
کمبود کمپرسور در پايگاه جهت تخليه از سيلو و انتقال به سيلوي کشتي
تأخير در ترخيص شناورها به دليل مشکلات عديده گمرکي
راهکارهاي پيشنهادي جهت پيشگيري از تکرار حادثه:
طرح ريزي و برنامه ريزي مناسب عمليات چاه
بررسي امکانات و تجهيزات پشتيباني عمليات حفاري متناسب با برنامه حفاري
هماهنگي با ادارات بنادر و کشتيراني جهت ترخيص تجهيزات و مواد لازم سر چاهي و استفاه از نيروهاي متخصص
پيش بيني لازم مواد گل حفاري در محوطه سرچاهي