میراث 112 ساله در آیینه موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت
مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت، در دي ماه 92 با دستور بيژن زنگنه، وزير نفت و با هدف حفظ، نگهداري و پاسداشت ميراث گرانبهاي صنعت نفت ايران تشكيل شد. اين مديريت از زمان تشكيل تاكنون در تلاش است تا ميراث 112 ساله صنعت نفت را كه به صورت مختلف «منقول و غيرمنقول»، «ملموس و ناملموس»، «طبيعي و صنعتي»، «مكتوب و غيرمكتوب» وجود دارد، ضمن شناسايي و گردآوري، نگهداري بهينه، معرفي و نمايش آنها براي نسل هاي آتي، زمينه هاي مطالعاتي و پژوهشي براي استادان و دانشجويان، دانش پژوهان، كارشناسان و متخصصان رشته هاي مختلف علمي را نيز فراهم كند. اين مديريت در پنج بخش شامل مركز اسناد، گنجينه هاي اشيا، موزه هاي صنعت نفت، ستاد مديريت موزه ها و مركز اسناد و همچنين ثبت آثار اهداف مورد نظر را اجرا مي كند كه همسو با اهداف تعيين شده در وزارت نفت است. در ادامه برخي از مهم ترين دستاوردهاي اين مديريت را از ابتداي سال 1393 تا پايان سال 1398بررسي كرده ايم:
اهم فعاليت ها و دستاوردهاي مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت در قالب برنامه ها و پروژه هايي است كه با ابعاد گوناگون در شهرها و مناطق مختلف از جمله آبادان، آغاجاري، اهواز، تهران، دارخوين، ري، سبزوار، شيراز، كرمان، كرمانشاه، محمودآباد، مشهد، نفت سفيد و... به صورت مستقيم به اجرا گذاشته شده يا به صورتي ديگر دربرگيرنده پيگيري هايي در شهرها و مناطق ديگر ايران است كه اقدامات شناسايي و گردآوري ميراث صنعت نفت در حوزه هاي «اكتشاف، حفاري و توليد نفت»، «پخش فرآورده ها»، «توليد و مصرف نفت سوزها»، «پتروشيمي»، «خطوط لوله»، «گاز»، «سازه هاي معماري»، «پالايش»، «فلات قاره»، «ستاد وزارتخانه» و ديگر مراكز را شامل مي شود.
راه اندازي 3 موزه صنعت نفت در كشور
مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت از زمان راه اندازي تاكنون سه موزه شامل موزهاي «بنزين خانه آبادان»، «كارآموزان صنعت نفت آبادان» و «پمپ بنزين دروازه دولت تهران» را پس از انجام مطالعات و بررسي هاي گسترده و استخراج مستندات تاريخي و آثار موزه اي را راه اندازي كرده است كه برنامه ريزي براي هدايت دو موزه قبلي صنعت نفت منطبق با فعاليت هاي علمي و نوين موزه اي شامل موزهاي «نفت سبزوار» و «چاه شماره يك مسجدسليمان» را نيز در دستور كار خود قرار داده است. با توجه به برنامه ريزي هاي صورت گرفته اين مديريت عمليات اجرايي در طراحي و راه اندازي، چهار موزه ديگر شامل موزهاي «نفت و نفت سوزها در كرمان»، «اكتشاف، حفاري و توليد در مسجدسليمان»، «پخش فرآورده هاي نفتي در مشهد» و«كارخانه حلب سازي در كرمانشاه» را در دست اقدام دارد كه پيش بيني مي شود دو طرح شامل موزهاي «نفت و نفت سوزها در كرمان» و «اكتشاف، حفاري و توليد در مسجدسليمان» در سال جاري به بهره برداري رسيد.
مطالعات اوليه براي راه اندازي 22 موزه صنعت نفت
از ديگر اقدامات اين مديريت مي توان به بررسي و انجام مطالعات اوليه براي فراهم كردن زمينه راه اندازي 22 موزه صنعت نفت اشاره كرد كه اين موزه ها شامل «موزه پتروشيمي» در شيراز، «موزه كارخانه برق تمبي» در مسجدسليمان، «موزه علم و فناوري» در تهران، «موزه بندرگاه صادراتي فرآورده هاي نفتي» در آبادان، «موزه نيروگاه برق پالايشگاه آبادان»، «موزه خانه هاي تشريفاتي» در آبادان، «موزه تلمبه خانه دارخوين»، «موزه بهداشت و درمان در بيمارستان قديمي مسجدسليمان»، «موزه چشمه هاي طبيعي نفت (سي برنچ)» در مسجدسليمان، «اكو موزه نفت سفيد» در نزديكي شهرهاي مسجدسليمان و هفتگل «اكو موزه منطقه عنبر» در نزديكي مسجدسليمان، «موزه آموزشگاه فني اهواز و مهمانسراي خرمكوشك»، «موزه آموزشگاه فني و حرفه اي اميديه»، «موزه جايگاه سوخت رساني اميديه»، «موزه سكوي دريايي بهرگانسر»، «موزه تلمبه خانه چشمه شور» در قم، «موزه كاركنان صنعت نفت» و «موزه اسناد تاريخي صنعت نفت» در تهران، «موزه ورزش و نفت»، و«موزه كارخانه تقطير» در مسجدسليمان، «موزه نفت ساري» به جاي نمايشگاه دائمي فعلي و موزه نفت محمودآباد (احياي مجدد موزه قديمي در ساختمان ويژه اي كه براي موزه ساخته شده است) مي شود.
گردآوري 39 ميليون برگ اوراق تاريخي
گردآوري مدارك و اوراق تاريخي صنعت نفت شامل 39 ميليون برگ از شركت ها و واحدهاي مختلف صنعت نفت كه بيشتر آنها رو به نابودي بودند و در معرض رطوبت، دماي پرنوسان و بسيار نامناسب و آلودگي و گاه فضاي باز و زير برف و باران قرار داشتند از ديگر اقدامات قابل ذكر در مديريت موزه ها و مركز اسناد صنعت نفت به شمار مي آيد. در حال حاضر بر اساس برنامه ريزي هاي صورت گرفته اين اوراق تاريخي در مركز اسناد اين مديريت نگهداري مي شود كه بخش قابل توجهي از آنها ضدعفوني، تفكيك، آماده سازي و فهرست نويسي شده اند و قابليت بهره گيري آرشيوي و پژوهشي به عنوان اسناد تاريخي را پيدا كرده اند. گفتني است، سوابق مذكور به زبان هاي گوناگون بوده و عمليات ضدعفوني، فهرست برداري، طبقه بندي، اسكن، آماده سازي و... روي آنها اعمال شده است. گفتني است، قديمي ترين سند منتقل شده بالغ بر 115 سال عمر دارد و مربوط به تيم اکتشاف و حفاري دارسي در ايران است.
گردآوري 11 هزار شيء موزه اي از سراسر كشور
اين مديريت حدود 11 هزار اثر و شيء موزه اي از صنعت نفت را از 26 شهر و منطقه در سراسر كشور كه همچون اسناد در شرايط نامناسب و آسيب شديد قرار داشتند، گردآوري كرده است كه اين اشيا در 27 گنجينه اصلي و 16 گنجينه فرعي در 17 شهر قرار دارند.
ثبت 108 اثر ميراث غيرمنقول صنعت نفت
تداوم ثبت ميراث غيرمنقول صنعت نفت نيز بخش ديگري از فعاليت هاي صورت گرفته اين مديريت را شامل مي شود، به گونه اي كه هم اكنون 108 اثر در سطح ملي به ثبت رسيده است. حال آنكه براي 19 اثر ديگر در وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي پرونده تشكيل شده و بررسي صدها اثر مهم صنعت نفت براي ثبت درون سازماني آنها نيز در دست اقدام است.
کوتاه از موزه ها
مرکز اسناد صنعت نفت در امور مسوولیت های اجتماعی کارگشاست
معاون امور مسووليت اجتماعي وزارت نفت، در بازديد از مركز اسناد صنعت نفت گفت: امور مسووليت هاي اجتماعي وزارت نفت نيازمند در اختيار داشتن اطلاعات و مستندات تاريخي است و وجود مرکز اسناد صنعت نفت در اين زمينه بسيار تاثيرگذار و کارگشا خواهد بود.
شهرام فرضي، معاون امور مسووليت اجتماعي وزارت نفت روز سه شنبه (چهارم شهريور ماه)، به همراه تعدادي از كارشناسان ارشد اين مجموعه، از مركز اسناد صنعت نفت بازديد كرد.
در اين بازديد، معاون امور مسووليت اجتماعي وزارت نفت ضمن ابراز خرسندي از وجود مرکزي براي نگهداري و مستندنگاري اسناد تاريخي نفت، بر اهميت موضوع مسووليت هاي اجتماعي (CSR) در صنعت نفت تاكيد كرد و گفت: صنعت نفت اولين و مهم ترين شکل دهنده مناسبات توليدي و اقتصادي نوين کشور بوده و از ديرباز بر تعاملات اجتماعي، اقتصادي جوامع پيراموني تاثير گذاشته و بالطبع خود نيز از آن متاثر بوده است. براي بررسي سير تحول و نظام مندي موضوع «مسووليت اجتماعي شرکتي» در اين سازمان تاثيرگذار بر اقتصاد، سياست، اجتماع، فرهنگ و تاريخ کشور، امور مسووليت هاي اجتماعي وزارت نفت نيازمند در اختيار داشتن اطلاعات و مستندات تاريخي است و وجود مرکز اسناد صنعت نفت در اين زمينه بسيار تاثيرگذار و کارگشا خواهد بود. بازديدكنندگان از اين مركز، ضمن آشنايي با فرآيند جمع آوري، مرمت اسناد، آرشيوسازي و انتشار الکترونيک اسناد تاريخي نفت در مرکز اسناد، با نمونه هاي تاريخي اسناد، عکس ها و تصاوير مرتبط با موضوع CSR و همچنين اخبار و گزارش هاي منتشر شده در بولتن ها و نشريات تاريخي صنعت نفت، مرتبط با موضوع مسووليت هاي اجتماعي طي يکصد سال گذشته آشنا شدند. راهبردهاي مديران ادوار صنعت نفت در بهره گيري از ظرفيت هاي طبيعي و نقش دهي به نيروهاي انساني، نقش و اهميت تاريخي مناسبات سنتي، ملاحظات راهبردي در به کارگيري نيروي انساني، شناسايي پيامدهاي حاصل از فعاليت صنعت نفت بر پيوندها، ارزش ها، معيشت و نگرش کارکنان و جوامع پيراموني و موضوع شکل گيري شرکت شهرهاي نفتي و پيامدهاي آن بر الگوهاي توسعه مناطق نفت خيز از جمله مواردي بود که اسناد، تصاوير و اطلاعات مرتبط با آنها به معاون امور مسووليت هاي اجتماعي وزارت نفت و هيات همراه معرفي شد.
اهدای مدارک شهید شاهوند به موزه صنعت نفت مسجدسلیمان
پيرو انتشار فراخوان مديريت موزه ها و مرکز اسناد صنعت نفت، براي جمع آوري اسناد و اشياي تاريخي نفتي شهروندان مسجدسليماني، بازماندگان شهيد ارجمند، زنده ياد علي باباشاهوند چند سند متعلق به شهيد را به طرح موزه نفت مسجدسليمان اهدا کردند. شهيد شاهوند، پنج سال پس از فوران نفت از چاه شماره يک مسجدسليمان، يعني در سال 1292 خورشيدي در روستاي علي آباد (تل بزان) از توابع مسجدسليمان چشم به جهان گشود. وي در سال 1310 جزو نخستين گروه هاي جوانان ايراني بود که به خدمت سربازي اعزام شد و بعد از دوره سربازي به مدت 30 سال در کارخانه GPبي بي يان مسجدسليمان مشغول به کار شد. سرانجام در مهرماه سال 1362و در جريان حملات موشکي دشمن بعثي به شهرستان مسجدسليمان، به درجه رفيع شهادت نائل آمد. اين مدارک تاريخي ارزشمند در گنجينه اسناد طرح موزه نفت مسجدسليمان ثبت و با تکميل و افتتاح موزه در معرض ديد بازديدکنندگان قرار خواهند گرفت.
عکس نوشت
اجرايي خلاقانه در طرح موزه نفت مسجدسليمان
طرح چوقا نفت موزه در موزه نفت مسجدسليمان يک طرح خلاقانه است كه به بازآفريني سازه فلزي مستعمل بخشي از يک تفکيک گر سرچاهي از رده خارج پرداخته است. رنگ آميزي و طراحي نمادين «چوقا»ي بختياري بر سازه مخروطي شکل علاوه بر تبلور يک نماد ايراني، واجد يک ارتباط مفهومي با موضوع طرح موزه نفت مسجدسليمان است. اين خلاقيت توسط اعضاي تيم اجرايي طرح موزه نفت مسجدسليمان شامل شاپور مومن نژاد، علي کاظمي، آرش کاشاني، اميرمحمد علاسوند و علي يوسفي انجام گرفته است. مدت زمان طراحي و اجراي اين طرح، سه هفته و محل استقرار (موقت) آن راه پله ورودي ساختمان موزه نفت مسجدسليمان واقع در سايت ميراث صنعتي پالايشگاه و گوگردسازي سابق بي بي يان است.