نگاهی به شش مستند جذاب و سه کتاب خواندنی
گشتی دلپذیر در تصویر و تاریخ
علي بهرامي هفته هاي پيش تلاش کرديم شما را با سايت هاي ديدن آنلاين فيلم و سريال آشنا کنيم، حالا که حدود شش ماه از وضعيت کرونايي مي گذرد، به نظر مي رسد اين سايت ها چندين برابر بيشتر از تمام شش سال حضورشان معرفي شده اند. استفاده راحت و ارزان از اين سايت ها، شرايط بهره برداري از محصولات فرهنگي و هنري را خيلي راحت کرده است. اين هفته هم با شما هستيم تا چند محصول فرهنگي هنري ديگر را معرفي کنيم. به روال چند هفته گذشته محور اين معرفي مستند است. مستندهايي جذاب و ديدني که هر کدام به اندازه يک کتاب ارزشمند، اطلاعات ديدني و شنيدني دارند. همچنين چند کتاب تاريخي جالب توجه را هم به شما معرفي کرده ايم. همراه فرهنگ هنر باشيد تا از اوقات فراغتتان بهره دقيق تر و بيشتري ببريد.
شکارچي
مطمئن هستيم که شما هم عکس هاي تاسف آور و ناراحت کننده اي را ديده ايد که برخي افراد نادان به عنوان شکارچي با حيوانات شکار شده شان انداخته اند. شما هم کليپ هايشان را ديده ايد که چطور و با چه بي مسئوليتي و از سر کبر و غرور به تعداد حيواناتي که از حيات وحش و طبيعت کشورمان کشته اند، مي بالند و مي نازند. مستند بسيار آموزنده و فرهنگ ساز «شکارچي» دقيقا در پي اين موضوع است، تقبيح شکارچيان. اين مستند درباره يکي از اين شکارچيان است که ناگهان تصميم گرفته که شکار را رها کند و تفنگش را ديگر به سمت حيوانات نشانه نگيرد. مستند «شکارچي» مستند بسيار عبرت آموزي است که ديدن آن مي تواند تا حدي دل دوستداران طبيعت ايران را گرم کند. اين مستند را کتايون جهانگيري در سال 1395 کارگرداني کرده است.
گرمابان
نمي دانيم عمر و تجربه شما به شنيدن صداي بلند و خش دار«خشک» که توسط حمامي هاي قديم گفته مي شد مي رسد يا نه؟ اما براي خيلي ها يکي از بهترين خاطرات کودکي شان رفتن به حمام هاي عمومي بود. شيوه فعاليت حمام ها، مرام و شيوه کاسبي ها آنها و... بسياري مسائل اقتصادي، فرهنگي، مردم شناسي و اجتماعي راکه درباره گرمابه هاي قديمي وجود داشت، مي توانيد در مستند «گرمابان» ببنيد. مستندي بسيار جذاب که روايت گر بخشي از اوضاع مردم ايران در سال هايي نه چندان دور است. اگر چه اين حمام ها اکنون خالي هستند و برخي از آنان با همان معماري شان تغيير کاربري داده اند اما ديدن مستندي درباره آنها هنوز هم خيلي جذاب است. مستند «گرمابان» را شهرام ميراب اقدم در سال 1391 کارگرداني کرده است.
دربند
وقتي به ميدان تجريش تهران برسيد، ديگر مسيري نمانده تا يکي از خوش آب و هواترين نقاط استان تهران را ببنيد و از قدم زدن و کوه نوردي و طبيعت گردي در آن لذت ببريد. از تجريش يک راست شما را به ميدان «سربند» مي آورند البته اگر دوست داشته باشيد و بندتان ورزيده باشد، مي تواند از ميدان دربند تا ميدان سربند را که حالا اصطلاحا به آن اول دربند هم مي گويند، پياده برويد. مستند«دربند»، درباره زيبايي هاي اين منطقه گردشگري شهر تهران است. اگر مي خواهيد بدانيد که «دربند» چه تاريخي، چه حال و هوايي و چه طبيعت خاصي دارد حتما اين مستند را ببينيد. فکر مي کنيم اگر اين مستند را ببنيد، حتما «دربند» را تجربه خواهيد کرد و زيبايي هاي خدادادي آن لذت خواهيد برد. صداي «اردشير رستمي» در اين مستند شما را با خود همراه خواهد کرد و به کوچه پس کوچه هاي دربند و طبيعت بکر و زيباي آن خواهد برد. مستند «دربند» را شهرام عليدي در سال 1385 کارگرداني کرده است.
دور ريختن مواد غذايي و معضلات آن
حتما گاهي پيش آمده که شما هم حساب و کتابي درباره غذاهايي که دور ريخته مي شود، داشته باشيد. حالا اين حساب و کتاب را ممکن است در خانه خودتان يا مراسم عروسي و يا ... انجام داده باشيد. قطعا متوجه شده ايد که هر چه ابعاد غذاهاي دور ريختي بيشتر مي شوند، ماجرا چقدر جلوه وحشتناک تي پيدا مي کند. حالا وقتي ماجرا پيچيده تر مي شود که بدانيم به خاطر سودجويي تنظيم هاي اقتصادي، در دنيايي که در آن زندگي مي کنيم و بسياري از مردم آن گرسنه هستند، غذاهاي بسيار زيادي دور ريخته مي شود. براي درک بهتر ابعاد اين فاجعه وحشتناک در جهان پيرامون مان، بد نيست به مستند«دور ريختن مواد غذايي و معضلات آن» نگاهي بيندازيد؛ مستندي بسيار جذاب که گفت گوهايي را نيز در خود گنجانده است. گفت و گوهايي با کارشناسان و متخصصان علوم تغذيه، اقتصاد و جامعه شناسي. مستند «دور ريختن مواد غذايي و معضلات آن» را به برتران سالکو کارگردان امريکايي در سال 2016 ساخته است.
ما همه سربازيم
سال 1304 خورشيدي خدمت سربازي اجباري و قانوني تصويب شد که همه پسران جوان را مجبور مي کرد به خدمت سربازي اعزام شوند. اين قانون تقريبا سرنوشت تمام مردان ايراني را دشتخوش تحولاتي کرد. حالا مستندي را مي خواهيم به شما معرفي کنيم که «ما همه سرباز هستيم» نام دارد و روايت گر رويدادها، تاثيرات و تحولاتي است که اجباري شدن سربازي در ايران بر جاي گذاشت. اين مستند بسيار جذاب و جالب توجه است، اطلاعات دست اول و تاريخي آن را در کمتر کار تصويري تحقيقي مي توان مشاهده کرد. نوع نگاه به خدمت سربازي و توجه به مسائل فرهنگي و اجتماعي و سياسي آن را مي توان از نقاط قوت «ما همه سرباز هستيم» دانست. مستند«ماهمه سربازيم» را مهدي قربان پور در سال 1393 ساخته است.
يک موسيقي دان در دربار قاجار
همه با يک نام و نشان به تفاوت هر رنگ و زبان ... بخشي از شعرِ ترانه اي است که قطعا آن را شنيده ايد. يادتان هست؟ سالار عقيلي آن را خوانده و البته پيش از او شهرام ناظري نيز اين ترانه را اجرا کرده بود. اين ترانه زيبا را که گاهي از آن به نخستين سرود ملي ايران نيز تعبير شده است، يک موسيقي دان فرانسوي به نام «موسيو لومر» ساخته است. او قرار بود به ايران بيايد و وضعيت موزيک نظامي را سر و ساماني دهد که پايش به هنر موسيقي و فرهنگ ايراني حسابي باز شد. مستند «يک موسيقيدان فرانسوي در دربار قاجار» حاصل تحقيقي بسيار گسترده درباره حضور لومر در ايران و تاثيرات هنري و فرهنگي او بر هنرمندان ايراني است. تقريبا مي توان گفت با ديدن اين مستند خيلي از مسائل تاريخي و فرهنگي دوران پاياني قاجارها را خواهيد شناخت و اطلاعات بسيار جالبي درباره هنرمندان موسيقي ايران به دست خواهيد آورد. «يک موسيقي دان در دربار قاجار» را مهران پورمندان در سال 1394 کارگرداني کرده است.
تاريخ سري جنايت هاي استالين
بنابر گفته بسياري از کارشناسان علوم سياسي و تاريخ نگاران برجسته جهان معاصر، همه جنايت ها و فجايع دوران کمونيستي شوروي سابق به کناري است و دوران طولاني و سياه و خون بار استالين به کناري. خواندن تاريخ فعاليت هاي او و حکمراني اش بر سرزمين بسيار پهناور شوروي سابق، سرشار از عبرت هايي است که آدمي را به فکر فرو مي برد. پيشنهاد مي کنيم کتاب «تاريخ سري جنايت هاي استالين» را بخوانيد. کتابي نوشته الکساندر آرلوف که عنايت الله رضا آن را ترجمه کرده است. در پشت جلد اين کتاب نوشته شده است:«اتهامات عجيب و بي رحمانه استالين عليه اعضاي باسابقه حزب بهت و حيرت جهانيان را برانگيخت. کساني که در برابر دادگاه مسکو قرار گرفته بودند، در سراسر جهان شهرتي بسزا داشتند. اينها کساني بودند که همراه لنين و تروتسکي توده هاي زحمتکش سراسر روسيه را به بزرگترين انقلاب سوسياليستي رهنمون شدند و دولتي را در جهان پديد آوردند که مشابه آن هرگز در تاريخ ديده نشده بود...».
تاريخ سياسي- اجتماعي خاورميانه
خاورميانه نام سرزميني است در غرب آسيا که پس از حمله ناپلئون به مصر و اشغال آن، توسط غربي ها برآن نهاده شد. اين سرزمين تاريخ بسيار پر فراز و نشيبي دارد. علاوه بر اينکه بسياري از ذخاير انرژي هاي فسيلي و منابع بکر و طبيعي معدني در اين سرزمين واقع شده، بسياري از تحولات سياسي، فرهنگي و هنري جهان نيز از اين منطقه به ديگر نقاط سرايت کرده است. بد نيست اطلاعاتي درباره تاريخ منطقه خاورميانه به دست آوريم با داشتن اين اطلاعات مي توانيم ديدگاه و انديشه دقيق تري نسبت به مسائل روز آن به پيدا کنيم. براي دانستن تاريخ سياسي خاورميانه ما به شما کتاب دقيق و علمي و دانشگاهي با عنوان«تاريخ سياسي –اجتماعي خاورميانه» نوشته سيد محمد هوشي سادات را معرفي مي کنيم. پشت جلد اين کتاب آمده است:«اين کتاب خاورميانه را به چهار دوره قديم، تمدن طلايي اسلامي، جديد و مدرن تقسيم مي کند که در دوره مدرن که به طور خاص از ابتداي قرن بيستم آغاز مي شود، خاورميانه و شمال آفريقا شاهد سه بيداري در جهان عرب بوده که مي تواند در آينده شاهد بيداري چهارم نيز در حوزه خليج فارس باشد. آغاز بيداري اسلامي و خيزش اسلام سياسي را در منطقه مي توان در حدفاصل بيداري هاي دوم و سوم عربي دانست که همچنان ادامه دارد. در اين کتاب، تلاش شده تا مهم ترين تحولات صورت گرفته در محيط جغرافيايي خاورميانه و شمال آفريقا از عصر قديم و ظهور تمدن هاي باستاني تا دوران معاصر بررسي شود و ضمن علت يابي اين پديده ها، به پيامدهاي عيني آنها، به ويژه در عرصه منطقه اي پرداخته شود. از آنجايي که گذشته آ ينه آينده است، به طور قطع ملت و تمدني که تاريخ خود را نشناسد، محکوم به تکرار آن خواهد شد. از همين جهت، درک و تحليل عميق و دقيق تاريخ مي تواند گام مهمي در شکل دادن به آينده اي بهتر به شمار رود».
تاريخ مغول
ما ايرانيان در تاريخ ضربه بسيار بزرگي از مغولان خورده ايم. قرن هفتم و هشتم دو قرن خونبار براي تاريخ ايران بوده و حمله دهشتناک مغولان را تجربه کرده است. مغول ها قوم عجيبي بودند، آئين و تفکرات بسيار خاصي داشته اند. کارشناسان تاريخي و مردم شناسي، نوع زيست و روشِ پرورش مغولان را حائز اهميت مي دانند. بد نيست نظري به تاريخ قومي بيندازيم که نه تنها در چند قرن پيش ايران را با خاک يکسان کرد، بلکه در کشورگشايي هاي خود، از هند تا ميانه اروپا را نيز در نورديد. اين کتاب را تاريخ نگار برجسته ايران مرحوم دکتر اقبال آشتياني نوشته است. پشت جلد اين کتاب آمده است:«کتاب تاريخ مغول به قلم عباس اقبال آشتياني يکي از آثار ارزشمند تاريخي است. اين کتاب علاوه برمحتواي جذاب تاريخي، سبک علمي و نوين تاريخ نگاري را رعايت کرده است و از اين رو يک منبع آموزشي نيز به شمار مي آيد. در اين سبک علاوه بر روايت اتفاقات تاريخي، جوانب مختلف يک دوره نظير سياست، مسائل اجتماعي و فرهنگي مورد توجه قرار مي گيرد و هر رويداد با توجه به علت هاي مختلف ريشه يابي مي شود. تاريخ ايران، منابع فارسي و غير فارسي متعددي دارد که مورخان با ذوق آنها را تدوين کرده اند و در اختيار تاريخ خوانان و تاريخ دوستان قرار داده اند. با اين وجود، جاي خالي يک کتاب تاريخي جامع درباره سرزمين ايران هميشه احساس شده است. تاريخ نگاري از يک قرن پيش تحولات بسياري را تجربه کرده و شکل آن به طور کلي تغيير يافته است. عباس اقبال آشتياني يکي از مورخين پيشکسوت و بنيانگذار شيوه نوين نگارش تاريخ است. او در کتاب «تاريخ مغول» تاريخ ايران را از ابتداي غلبه چنگيز بر ايران تا تاسيس دولت تيموري را روايت مي کند محدوده زماني بين قرن هفتم تا نيمه دوم قرن نهم را در برمي گيرد».