نقش اوليا و معلمان در دعوت به نماز(بخش دوم)
اصول شش گانه خانواده ها برای ترویج عبودیت
زينب مرامي * نماز از ارکان اساسي و بنيادين دين اسلام است و در جاي جاي معارف ديني مان بر اهميت اقامه آن تاکيدهاي بسيار زيادي انجام شده است. در سري مطالب پيش رو که هفته پيش بخش اول آنها منتشر شد، بر تاثير اوليا و معلمان در دعوت فرزندان به نماز، پيشينه نماز در اديان مختلف، مسائل معنوي آن و ... اشاره شد. در بخش دوم از اين مطلب، ابعاد ديگري از نقش و تاثير اوليا و معلمان در دعوت فرزندان به نماز مورد بررسي قرار گرفته است که در ادامه مي خوانيد.
***
نـمـاز در لـغت به معناى «پرستش»، «نياز»، «سجود»، «بندگى و اطاعت» و يكى از فرايض دين و عبادت مـخصوصى است كه مسلمانان پنج بار در شبانه روز به جا مى آورند. نـماز يعنى خدمت و بندگى، فرمان بردارى، سرفرود آوردن و تعظيم كردن به نشانه احترام. نماز، داروى نسيان و وسيله ذكر خداوند است. نـمـاز، رابـطه معنوى مخلوق با خالق است. نماز يعنى دل كندن از مـاديـات و پـرواز دادن روح، يـعـنى پا را فراتر از ديدنى ها و شنيدنى ها نهادن. که مي تواند به بهترين شکل اقامه شود
ارزش خانواده در تفکر اسلامی
خانواده در تفکر اسلامی جایگاهی بسیار رفیع دارد. اگر موضوع خانواده در اسلام را با سایر اموری که مشابه این مقوله است مقایسه کنیم، برجستگی خاصی در مسئله خانواده ملاحظه می کنیم که بعضی از آنها مهم و بعضی مهمتر هستند. اما گاهی اموری وجود دارند که اطلاق واژه «اهمیت» نیز برای آنها کفایت نمی کند و باید به دنبال ادبیات دیگری برای بیان عظمت آنها بود از جمله این موضوع ها «خانواده» است. خانواده به چند دلیل جایگاه ویژه ای در دین اسلام دارد. اول آنکه اصولا کل وجود آدمی از درون خانواده ریشه گرفته و در آن تکوین می یابد، به بیان دیگر، پیمانه های وجود آدمی در خانواده شکل می گیرد و همه تاثیرات بیرونی در محدوده این پیمانه تحقق پیدا می کند. دلیل دیگر این است که می بینیم آغاز خلقت انسان با خانواده شروع شده است آیا سر این قضیه این نیست که خانواده رکن عالم هستی است؟ آیا این امر بدان معنا نیست که خانواده، رکن عالم هستی است و به کل هستی جهت می دهد ؟ خانواده، منظومه ای متشکل از زن و مرد و فرزندان است که سلسله روابط عمیق روحی، عاطفی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی میان آنان جاری است و با هدف رفع نیاز و کسب آرامش در حیطه روابط بالاو تولید و تربیت نسل، به حیات خود ادامه می دهد. در حقیقت خانواده مهمترین جایگاه پرورش نیروی انسانی و محیطی مناسب برای رشد اعضای خود به شمار می رود و با رشد اعضای خانواده است که اجتماع رشد می کند. خانواده آرامش گاه همسران و طبیعی ترین بستر رشد و شکوفایی و تعالی آدمی است. پس خانواده کانونی است که در آن ارزش های اخلاقی، باورهای دینی و معیارهای اجتماعی از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد و زمینه رشد عاطفی و تربیت اخلاقی و اجتماعی اعضای خانواده را فراهم می کند. یکی از راه های رسیدن به استحکام خانواده در تفکر اسلامی داشتن اقتدار عاطفی و منطقی و برخورداری والدین از بصیرت و بینش اجتماعی است. آگاهی های مستمری که می تواند ضامن رشد مطلوب شخصیت اجتماعی کودکان و نوجوانان شود و در این صورت است که زمینه رشد اعتقادی و پایبند کردن آنان به ارزش های عبادی و انجام فریضه ها در چنین خانواده هایی به راحتی قابل طرح و اجراست. در محیط خانواده ای که اعضای آن متعبد هستند فضای آرام حاکم بوده و اعضای آن از اعتماد به نفس بالایی برخوردار هستند. جمع این گونه خانواده ها همچون ظروف مرتبط هستند که هنگام کسر شدن یکی از آنها دیگر ظروفی جای خالی آن را پرمی کند. بدون اینکه ضرر یا وقفه ای در مجموعه ایجاد شود. خانواده در یک نگاه تحلیلی مرکب از قول، فعل، صدق و صفاست. به عبارتی والدین یا با قولشان یا با فعلشان و یا با صدقشان، فضایی را شکل می دهند تا فرزندان را تربیت کنند.
خانواده و اصول آموزش نماز
همان طور که توضیح داده شد، نهاد خانواده برای تربیت دینی فرزندان پتانسیل بسیار بالایی در خود دارد. خداوند این حیات دو نفره را به گونه ای قرار داده است که اگر قواعد و اصول مبتنی بر قابلیت های درونی آن به درستی شناخته شود و اصول تربیتی و یادگیری نیز مورد استفاده قرار گیرد، اقدامات بسیار موثری را در خصوص تربیت دینی به طور عام و آموزش نماز به طور خاص می توان به انجام رساند. در ادامه این اقدامات را در شش مورد بیان کرده ایم:
1- استفاده از انرژی مثبت درون خانواده
در درون خانواده، سرمایه عاطفی و انرژی مثبت زیادی قرار داده شده است که با بهره برداری از آن خیلی از برنامه های تربیتی را می توان به اجرا در آورد. این مسئله وقتی انجام می شود که مادر بتواند بین خود و فرزند، صمیمت بسیار فراتر و ریشه دارتر از صمیمت های تولید شده در سایر ارتباطات در زندگی به وجود آورد. وقتی یک مادر در فضای مدیریت شده عاطفی، به دختر خود یا پسر خود می گوید: دخترم یا پسرم چند لحظه می آیی پیش من؟ این جمله یک فضای روانی و عاطفی خاص در فرزند به وجود می آورد به نحوی که آمادگی او را برای پذیرش برخی از انتظارات والدین فراهم می کند. در چنین فضای عاطفی اگر یکی از والدین در مورد نماز یا نمازخوان ها موضوعی را و یا قصه ای را شرح می دهد به احتمال قوی باتوجه به استماع موثر از ناحیه فرزند مواجه خواهد شد. بدون تردید اگر فردی با علاقه به چیزی گوش بدهد و گوینده نیز محبوب او باشد کلام در او تاثیر گذاشته و زمینه عمل کردن به آن نیز فراهم می شود. پس والدین باید این قدرت عاطفی پنهان در خانواده را بپذیرند و به درستی از آن استفاده کنند.
2-تناسب پیام و انتظار با شرایط سنی فرزند
هر گروه سنی به مثابه پیمانه ای است که بیش از ظرفیت خود پذیرای محتوای اضافی نیست. قبل از هرکسی خود خداوند متعال در تربیت دینی انسان ها در طول تاریخ این موضوع را با عمل مطلق خود رعایت کرده است. فلسفه بعثت انبیا و نزول کتاب های آسمانی به طور تدریجی ریشه در این محدودیت ذاتی بشر دارد. مربیان و والدین بدون رعایت این اصل نمی توانند پیام های خود را به کودکان و نوجوانان بقبولانند. آموزش نماز مانند سایر مسائل تربیتی به شرط قبول متربی اثر بخش است لذا از جمله مسائل اساسی که والدین باید از خود بپرسند و پاسخ آن را از منابع معتبر به دست آورند آن است که «فرزند دوره ابتدایی من، دارای کدام علایق و چه توان ذهنی است؟» و آیا اینکه «فرزند نوجوان من مطابق یافته های روان شناسی و آموزه های دینی، کدام ویژگی های را داراست؟» اینها سوالات مبنایی برای هر پدر و مادر است. وقتی که فهمید در دوره کودکی «دیدن» بیش از «شنیدن» کار ساز است در پیام های مربوط به نماز نیز عمدتاً از رفتار و عمل بهره می گیرد تا حرف و گفتار.
3-رعایت استمرار و مداومت
تعلیم و تربیت با اقدامات قطعی و گسسته از هم تحقق پیدا نمی کند. خداوند آدمی را طوری آفریده است که باید اقدامات تربیتی به طور مرتب و مستمر بر او اعمال شود تا در متربی نهادینه شود. علت تکرار انجام دستورات دینی در طول روزها و ماه ها و سال ها نیز در این ویژگی آدمی نهفته است لذا خانواده برای تربیت دینی و تقویت روحیه نمازخوانی در فرزند باید برنامه داشته باشد و این برنامه به طور مداوم اجرا شود. البته معنای مداومت، آن نیست که با تکرار ملال آور خواسته های خود، روح او را آزرده کنیم و شیرینی عبادت و نماز را در کام او تلخ کنیم. خیلی از جنبه های مداومت می تواند نامرئی و غیر مستقیم باشد. به طور مثال هر بار سجاده نماز را جلوی دیدگان فرزند خردسال پهن می کنیم تا او را نسبت به نماز علاقه مند کنیم. اگر این عمل را به برنامه هر روز خود تبدیل کنیم خواهیم دید که اثر خود را خواهد داشت اصولا اتصال و ارتباط با روح و روان کودک را نباید رها کرد.
۴-ارتباط خانه و مدرسه
ارتباط خانه و مدرسه از لوازم غیرقابل اغماض در تربیت دینی است. ضرورت این ارتباط را ویژگی توحیدی تربیت به وجود می آورد. تربیت به طور ذاتی به وحدت و یکپارچگی همه نهادهای تربیتی و بخصوص دو نهاد خانه و مدرسه محتاج است. به همین دلیل برنامه های آموزش نماز در خانواده باید از طرف آموزش و پرورش حمایت شود. چگونه ممکن است یک کودک در مدرسه به طرق مختلف پیام های مربوط به نماز را دریافت کند ولی درخانواده چنین فضایی نباشد و او نمازخوان پرورش یابد؟ از جمله اقداماتی که در این مورد می توان انجام داد آن است که والدین از طریق مدرسه در جریان کامل محتوای آموزشی کتاب های درسی درخصوص نماز قرار گیرند و در منزل نیز در راستای آن محتواها به تقویت رفتار فرزندان خود بپردازند.
۵-رعایت اعتدال
پرهیز از افراط و تفریط قاعده اساسی زندگی است. از طریق رعایت میانه روی به معنای واقعی کلمه می توان بهتر به هدف رسید. در تربیت دینی و آموزش نماز نیز از این اصل باید پیروی کرد. علایق گوناگون فرد مستلزم فعالیت های متنوع در زندگی است که هرکدام از آنها تاثیر خاص در مجموعه حیات انسان به جا می گذارد. نماز با همه قداستی که دارد نباید وقت بازی و یا استراحت کودک و نوجوان را بگیرد. اصولانمازی که مزاحم انجام فعالیت های طبیعی کودک باشد، نظم تربیتی مطلوب نخواهد داشت. لذا والدین باید با کسب آگاهی از همه جنبه های زندگی فرزند خود، آسان گیری و اعتدال را مراعات کنند.
۶. عکس العمل های مناسب در قبال رفتارهای دینی فرزند
عمل و عکس العمل مناسب باعث پیشرفت و اصلاح امور در زندگی انسان می شود. اگر رفتاری از فرد به خصوص از جانب کودک و یا نوجوان سر بزند ولی پاسخی دریافت نکند آن رفتار منجر به آثار مطلوب نخواهد بود. رفتارهای نامطلوب با عکس العمل درست، تعدیل و اصلاح می شود و رفتارهای مطلوب از طریق عکس العمل های صحیح تقویت می شود. در مورد نماز نیز از همین قاعده باید پیروی کرد. قابل ذکر است که عکس العمل صرفاً به تشویق و یا تنبیه محدود نمی شود ممکن است عکس العمل مربی یک تذکر مفید باشد، تذکری که نه تشویق است نه تنبیه، ولی اثر مفیدی در رفتار فرد دارد به عنوان مثال وقتی که پدر یا مادری به فرزند خود که تداوم در نماز خواندن ندارد در مورد «الذین فی صلاتهم ساهون» توضیح مختصری به تناسب درک او بدهد در قالب این نوع تذکرها قرار می گیرد.
ماندگاري فعاليت هاي فرهنگي با بهره مندي از ظرفيت هاي نخبگان
دبير شوراي فرهنگي و اقامه نماز وزارت نفت در جلسه شوراي فرهنگي شرکت گاز مازندران، شرکت گاز را بومي ترين و انقلابي ترين صنعت پس از انقلاب دانست و بهره مندي از ظرفيت هاي نخبگان فرهنگي، را در ماندگاري و تأثيرگذاري فعاليت هاي فرهنگي موثر ارزيابي کرد.احمد مجيدي، دبير شوراي فرهنگي وزارت نفت در جلسه شوراي فرهنگي شرکت گاز مازندران گفت: بي واسطه ترين و نزديک ترين منبع بيروني تأثيرگذار بر فرهنگ سازماني، کارکنان آن سازمان هستند.وي افزود: کارکنان پيش از پيوستن به يک سازمان، از نهادهاي فرهنگي زيادي همچون خانواده، جامعه، نظام هاي آموزشي، کانون هاي مذهبي و ساير سازمان هاي کاري تأثير پذيرفته اند؛ اين نهادها نگرش ها، رفتار، هويت و شخصيت آنها را شکل داده اند.مجيدي تصريح کرد: شرکت گاز، بومي ترين و انقلابي ترين صنعت پس از انقلاب است چراکه نيروهاي آن را ايثارگران تشکيل داده اند.مشاور فرهنگي وزير نفت و رئيس ستاد اقامه نماز صنعت نفت در ادامه افزود: بهره مندي از ظرفيت هاي نخبگان فرهنگي باعث مي شود که ميزان ماندگاري و تأثيرگذاري يک فعاليت فرهنگي افزايش پيدا کند.مديرعامل شرکت گاز مازندران نيز در اين جلسه تاکيد کرد: توجه به حوزه هاي فرهنگي و ديني از دغدغه هاي اصلي شرکت گاز مازندران بوده و خواهد بود.
برگزاري دوازدهمين دوره مسابقات قرآن کريم در شرکت گاز استان کرمانشاه
با هماهنگي و نظارت واحد HSE و رعايت همه جانبه توصيه هاي بهداشتي، دوازدهمين دوره مسابقات قرآن کريم در رشته هاي قرائت، تحقيق، ترتيل و مفاهيم قرآن کريم(بهار در بهار) در شرکت گاز استان کرمانشاه برگزار شد.دوازدهمين دوره مسابقات قرآن کريم در رشته هاي قرائت تحقيق، ترتيل و مفاهيم قرآن کريم، ويژه کارکنان درشرکت گاز استان کرمانشاه با هماهنگي و نظارت واحد HSE و رعايت همه جانبه توصيه هاي بهداشتي برگزار شد.حجت الاسلام عباس درويشي، رابط فرهنگي و مسئول امور روحانيون منطقه هفت صنعت نفت در ضمن برگزاري اين مسابقات گفت: خدا را شاکريم که بعد از وقفه دو ساله و با پيگيري هاي شوراي فرهنگي و اقامه نماز وزارت نفت، بار ديگر شاهد برگزاري مسابقات قرآن کريم در سطح وزارتخانه هستيم.وي در ادامه با اشاره به نقش باورها و اعتقادات در زندگي فردي و اجتماعي گفت: از منظر قرآن کريم و سنت امامان معصوم(ع) باورها و اعتقاداتي همانند توحيد، نبوت ومعاد نقشي اساسي در تحکيم بنيان خانواده دارند که بي بهره ماندن برخي از خانوادها از اين باورها در همه مراحل زندگي مشکلات زيادي از جمله از بين رفتن آرامش روحي و لذت زندگي را در بر دارد.درويشي، در بخش ديگري از سخنان خود، به اهميت نقش خانواده از ديدگاه قرآن کريم پرداخت و گفت: از منظر قرآن کريم خانواده محل امنيت و آرامش است و بر اساس مهر و محبت بنا نهاده شده است و اصل مهرورزي و محبت مي تواند خانواده را از فروپاشي حفظ کند. درابتداي اين مراسم سيروس شهبازي، مدير عامل شرکت گاز استان کرمانشاه ضمن تشکر از عوامل برگزاري اين دوره از مسابقات قرآن کريم، قرآن را کتاب دين و زندگي دانست که قرائت، تدبر و عمل کردن به آيات روح بخش آن، فلاح و رستگاري دنيا و آخرت را به همراه دارد. در اين دوره از مسابقات که در تاريخ 23 تيرماه برگزار شد، 54 نفراز کارکنان در رشته هاي مختلف به رقابت پرداختند که نفرات اول هر رشته به مسابقات سراسري اعزام خواهند شد.
ابلاغ برنامه مصوب سال 1399 وزارت نفت در زمينه ترويج نماز
دبير شوراي فرهنگي و ستاد اقامه نماز وزارت نفت، برنامه مصوب سال 1399 وزارت نفت در زمينه ترويج و توسعه فرهنگ نماز را براي اجرا ابلاغ کرد.احمد مجيدي، در نامه اي خطاب به معاونين وزير و مديران عامل چهار شرکت اصلي، برنامه مصوب سال 1399 وزارت نفت در زمينه ترويج و توسعه فرهنگ نماز را براي اجرا ابلاغ کرد. اين برنامه به امضا و تأييد وزير نفت رسيده است.در اين نامه تأکيد شده است، به استناد نامه ماده 17 آيين نامه ترويج و توسعه فرهنگ اقامه نماز مصوب هيأت وزيران و همچنين مفاد ماده 5 ضوابط اجرائي بودجه کل کشور پيش بيني و تأمين منابع مالي و امکانات و تجهيزات مورد نياز جهت اجراي هرکدام از برنامه ها در سال 1399 اقدام لازم صورت گيرد.