سه سال از تحريم صنعت پتروشيمي ايران از سوي دولت امريکا گذشت
چراغ روشن افتتاح در دوران کرونا و تحریم
مشعل تحريم ها در صنعت نفت و يکي از زيرمجموعه هاي مهم آن يعني پتروشيمي، مقوله جديدي نيست و بخش قابل توجهي از تحريم ها از حدود 1379به بعد تاکنون شروع شده و ادامه داشته است. تحريم هايي که از سال 91 ابعاد بيشتري به خود گرفتند و اگرچه اين اميدواري وجود داشت که پس از امضاي برجام و قطعنامه سازمان ملل متناسب با قول هاي داده شده ، بسياري از اين محدوديت ها برداشته شود، اما تحولي رخ نداد و در ادامه امريکا پس از خروج از برجام از مرداد سال 97 تصميم به تحريم هاي جديدي از جمله براي صنعت پتروشيمي ايران گرفت. حالا نزديک به سه سال از شروع اين تحريم ها مي گذرد و آنچه در ظاهر و باطن صنعت پتروشيمي مي گذرد حکايت از بي حاصلي اين نمايش يک طرفه دارد.
حکايت تحريم هاي بي اثر
صنعت پتروشيمي در ميانه آنچه در فاصله چند ماه در نيمه اول سال 97 و بعد آبان 97 و تا امروز به عنوان بازگشت تحريم يا دور جديد تحريم ها از سوي امريکا اعمال شده، تغييرات چنداني نداشته و توانسته با همان توليد و صادرات و بازارهاي هدف قبلي به کار خود ادامه دهد و در عمل نشان دهد آنچه به عنوان تحريم صنعت پتروشيمي ايران از سوي آمريکا مطرح شده ادعايي پوچ بوده است. بيژن زنگنه، وزير نفت چندي بعد از تحريم هاي پتروشيمي در گفت وگويي اظهار کرد: در ظاهر اين مسئله بيشتر براي تبليغات است و اينکه نشان دهند ايران را تحت فشار قرار مي دهند، در صورتي که اين تحريم بر صنعت پتروشيمي ايران تأثيري نداشت. بهزاد محمدي، معاون وزير و مديرعامل شرکت ملي صنايع پتروشيمي هم در توضيحي اعلام کرد که صادرات محصولات پتروشيمي ايران مانند حوزه نفت خام نيست و با حداقل 350 نوع محصول، صدها خريدار در ده ها نقاط دنيا و شيوه هاي فروش متفاوت انعطاف پذيري بالايي دارد. او در عين حال در حاشيه ايران پلاست سال 97 اعلام کرده بود که کارگروهي را براي شيوه هاي مقابله با تحريم و مشکلات احتمالي تشکيل داده ايم. محمدي همان زمان آمارهايي از صنعت پتروشيمي و افتتاح هاي پيش رو اعلام کرد که حاکي از همين حال خوب بود و اين گزارش ها تا امروز ادامه دارد.
پتروشيمي ضد ضربه است
معاون وزير نفت در امور پتروشيمي اين صنعت را تحريم پذير ندانست و گفت: اين صنعت تاب آوري بالايي دارد؛ به عبارتي صنعت پتروشيمي شرايط مختلفي در حمل و نقل زميني و دريايي دارد و تنوع محصول و مشتري اين صنعت را انعطاف پذير مي کند. در همين دوراني که تحريم هاي پتروشيمي به شکل اختصاصي از سوي امريکا اعمال شده است تعداد قابل توجهي از مجتمع هاي پتروشيمي جديد آماده و به چرخه توليد رسيده اند و برنامه ريزي براي طرهاي جديدي آغاز شده است. حجت الاسلام دکتر حسن روحاني، رييس جمهوري 13 شهريور ماه 97 در آيين افتتاح طرح هاي پتروشيمي در عسلويه گفت: «آغاز به کار اين طرح ها نشان دهنده حرکت صحيح ما در مسير تلاش و ايثار است و ضمن ايجاد اشتغال و افزايش توليد نياز داخل هم تامين خواهد شد. در صنعت پتروشيمي سرمايه گذاري ميليارد دلاري انجام شده و اميدواريم سود ميليارد دلاري نيز پيش روي ايران باشد. هر پروژه اي که امروز کلنگ زده شود، به معناي انقلابي گري و تلاش براي عزت ايران و افتتاح پروژه به معني تداوم تلاش ملت به سمت توسعه است. در شرايطي که فشار و تحريم غير قانوني وجود خواهد داشت، ما سه طرح مهم پتروشيمي افتتاح مي کنيم، يعني ملت ايران در برابر دشمن پيروز شده است. طرح هاي امروز در دوران تحريم آغاز شده است و در دوراني که دشمن به دنبال اجراي تحريم جديد است، افتتاح شده است و دشمن به دنبال قطع اميد و تلاش و حرکت ما و هدف آن جلوگيري از ايران عزت مند و مستقل است؛ اين در حالي است که در دولت دوازدهم 14 طرح بهره برداري شده و اين روند تا پايان دولت نيز ادامه خواهد داشت. سيدعباس موسوي،سخنگوي وزارت امور خارجه هم نسبت به تحريم هاي جديدي که وزارت خزانه داري آمريکا از 17 خردادماه عليه بخش پتروشيمي ايران و به خصوص بزرگ ترين هلدينگ پتروشيمي يعني خليج فارس اعمال کرده است، واکنش نشان داد و تحريم شرکت هاي پتروشيمي ايران از سوي آمريکا را محکوم کرد و آن را مصداق تروريسم اقتصادي دانست.
ادامه توسعه پتروشيمي با وجود تحريم و کرونا
اما يقينا آنچه به عنوان برنامه هاي توسعه اي و توليدي و صادراتي در صنعت پتروشيمي طرح ريزي و اجرا و در ادامه افتتاح مي شود خاري در چشم دشمنان است و اين مقاومت در اين حدود سه سال همچنان ادامه دارد. برنامه هاي پيش بيني و دنبال شده در اين مدت در قالب جهش دوم و سوم و صنعت پتروشيمي همان نقطه اتکايي است که مي توان براي مقاومت در مقابل دشمن به آن چنگ زد. برنامه ريزي کلان کشور براي صنعت راهبردي پتروشيمي، به سمتي است که قرار است رتبه نخست توليد خاورميانه را کسب کند و اين هدف گذاري با توجه به مسير طي شده در سال هاي اخير، ديگر دور از دسترس نيست، هر چند دست اندازي جهاني اين هدف را درنظر داشته است.
اگرچه در ماه هاي اخير شيوع و همه گيري ويروس کرونا در سراسر جهان براي صنايع مختلف و از جمله صنعت پتروشيمي محدوديتهايي را به همراه داشته است اما برنامه هاي توسعه و توليدي و صادراتي اين صنعت پيشرو همچنان ادامه دارد. چندي قبل بهزاد محمدي در نشستي اعلام کرد که 27 طرح باقيمانده از جهش دوم صنعت پتروشيمي تا پايان سال 1400 به بهره برداري مي رسند و به اين ترتيب ظرفيت صنعت از 66 ميليون تن به 100 ميليون تن خواهد رسيد که براساس تعهد برنامه ششم توسعه کشور بايد به اين رقم مي رسيد. محمدي با اشاره به اينکه ويروس کرونا اقتصاد جهاني را تحت تأثير قرار داده است، ادامه داد: براساس آمار صندوق بين المللي پول، نرخ رشد اقتصاد جهاني در سال 2020 حدود 3 درصد کاهش خواهد يافت. او با تاکيد بر اينکه صادرات محصولات پتروشيمي باوجود همه مشکلات در حال انجام است، افزود: تنها نوسان هايي در ابتداي سال 99 ناشي از شيوع ويروس کرونا وجود داشت که به مرور شرايط پايدار شد، به طوري که در ارديبهشت ماه امسال معاملات محصولات پتروشيمي در بورس کالا نسبت به دوره زماني پارسال 11 درصد افزايش يافته است. وي با اشاره به اينکه پارسال 23 ميليون تن محصول پتروشيمي به ارزش 10 ميليار دلار صادر و 8 ميليون تن در داخل کشور به ارزش 5 ميليارد دلار مصرف شده است، افزود: مجموع درآمد صنعت پتروشيمي کشور در سال 98، 15 ميليارد دلار بوده است. صنعت پتروشيمي سال گذشته بيش از تعهد خود به سامانه نيما عرضه داشت، به طوري که حدود 85 درصد ارز صادراتي اين صنعت به نيما واريز شد.معاون وزير نفت درباره برنامه هاي توسعه اي صنعت پتروشيمي ادامه داد: با بهره برداري از 27 طرح در جهش دوم صنعت پتروشيمي تا پايان سال 1400، ظرفيت اين صنعت از 66 ميليون تن فعلي به 100 ميليون تن افزايش خواهد يافت که نکته بسيار جالبي است. در برنامه ششم توسعه کشور تحقق افزايش ظرفيت 100 ميليون تني هدف گذاري شده که خوشبختانه در پايان سال 1400 هم زمان با اتمام برنامه ششم، اين هدف به طور 100 درصدي محقق خواهد شد.معاون وزير نفت با اعلام اينکه درآمد صنعت پتروشيمي از 15 ميليارد دلار کنوني به 25 ميليارد دلار در سال 1400 مي رسد، گفت: سال 99 سال طلايي صنعت پتروشيمي است و تا پايان امسال 16 طرح پتروشيمي به بهره برداري مي رسد که با توجه به تأثير ويروس کرونا بر پيشرفت طرح ها، ممکن است شاهد اختلال در سرعت چهار طرح شويم، اما بي شک 12 طرح امسال افتتاح مي شود.اما يکي از موضوعات مهم که مي توان بعد از حدود سه سال از شروع تحريمهاي پتروشيمي مجددا يادآوري کرد برنامه هاي افتتاح و طرح هاي توسعه اي است. طبق اعلام صنعت پتروشيمي طرح هاي متانول کاوه، متانول بوشهر، متانول کيميا پارس خاورميانه، بيدبلند خليج فارس، الفين ايلام، اوره و آمونياک لردگان و مسجد سليمان، پتروپالايش کنگان، پلي اتيلن مياندوآب، پي وي سي هگمتانه، پتروکيمياي ابن سينا، پنتان و هگزان اکسير حلال به طور قطع امسال به بهره برداري مي رسند و طرح هاي متانول سبلان و پالايش پارسيان سپهر و آرتا انرژي و پلي پروپيلن خمين، چهار طرحي هستند که ممکن است در سه ماهه سوم امسال آماده افتتاح نباشند و اميدواريم بهار سال آينده به بهره برداري برسند.