آینده پتروشیمی با ادامه کرونا
مشعل- از ماه هاي پاياني سال گذشته تاکنون شيوع ويروس کرونا به عنوان پديده اي با عنوان همه گيري جهاني (پاندميک) ازسوي سازمان بهداشت جهاني (WHO) اعلام شد، بسياري از بازارهاي مالي در دنيا متحول شدند و با اما و اگرهايي جدي رو به رو هستند. بازارهاي پتروشيمي آسيا و کل دنيا نيز به عنوان يکي از بازارهاي فعال و با مشتري جهاني، تاثيرپذيري خود را داشته و در بخش هاي مختلفي دچار تحولات مثبت و منفي زيادي شده اند. در جريان اين همه گيري جهاني که بسياري از کشورها، درهاي خود را به روي کشورها و مردمان ديگر بسته و همه راه هاي تبادلات تجاري و ارتباطات انساني را محدود و منفي کرده اند، بسياري از مصارف صنعتي و شيميايي محدود شده است.
در اين مدت بسياري از صنايع که بخشي از چرخه مصرف کنندگان محصولات پتروشيمي بودند، تعطيل يا تعديل شده يا مصرفشان را محدود و محدودتر کرده اند و به اين ترتيب تعادل عرضه و تقاضا در بازارهاي پتروشيمي هم مثل بسياري از صنايع ديگر برهم خورده است. در يک برآورد اوليه و محدود اعلام شد که به دليل کاهش ترددهاي انساني و کاهش تقاضا براي بنزين، اين شرايط بر توليد مواد ترکيبي با بنزين مانند زايلين مخلوط، تولوئن و ام تي بي يي نيز اثر گذاشته است. همچنين با کاهش شديد سفرهاي جاده اي و هوايي، مصرف تاير و به تبع آن مشتقات چهارکربن مانند بوتادين، لاستيک و ABS با کاهش شديدي مواجه شده است. از سوي ديگر، توليد خودروهاي سبک در جهان کاهش يافته و به حد توليد در سال 2014 رسيده که کاهش تقاضا در مواد اوليه پتروشيمي مثل پلي يورتان به کار رفته در اين وسايل نقليه را به دنبال داشته است. از آنجا که بسياري از محصولات توليدي پتروشيمي در چرخه نهايي به محصولاتي مصرفي براي مردم، همچون انواع لباس و لوازم مصرفي در خانه، خودرو شخصي و... منتهي مي شود، ادامه قرنطينه و زندگي محدود اجتماعي براي شهروندان مي تواند مساوي با محدوديت در مصرف اين اقلام و کاهش تقاضا باشد.
در بررسي هاي اوليه گمان بر اين بود که اين ويروس و همه گيري آن تا زماني کوتاه ادامه دارد و خيلي زود بازارهاي مالي به شرايط قبلي خود بازمي گردند؛ اما حالا و نزديک به حدود 6 ماه از شروع اين همه گيري جهاني، پيش بيني ها حاکي از ادامه اين وضعيت براي حداقل يک سال آينده دارد. بسياري از تحليلگران بر اين باورند که احتمال مي رود صنايع پتروشيمي جهان با رکودي طولاني تر از حد انتظار روبه رو باشند. آنها معتقدند که صنايع شيميايي جهان بايد خود را براي يک دوره رکود طولاني تر از حد انتظار آماده کنند و بدانند که اين شرايط تاثيري بسزا بر سودآوري و سرمايه گذاري ها در اين بخش خواهد داشت. تحليل ها بر اين نکته تاکيد دارند که پتروشيمي ها افزون بر شرايط قيمت هاي جهاني نفت خام بايد فشار کند شدن روند رشد اقتصادي جهان و رکود ناشي از شيوع ويروس کرونا و اعمال قرنطينه در بسياري از کشورهاي جهان را هم تحمل کنند. از سوي ديگر يکي از اتفاقات ضربه زننده در اين شرايط، حجم گسترده اي از تعديل نيروهاي متخصص از شرکت ها و صنايع فعال در شرکت هاي مرتبط با صنايع پتروشيميايي، خودروسازي و... است که همزمان خسارتي جبران ناپذير را به اين صنايع، افراد و شرايط اقتصادي و اجتماعي جوامع وارد کرده است.
در عين حال اين شرايط در قاره سبز نيز اثرات گسترده اي داشته و آثار منفي ناشي از شيوع ويروس کرونا آنجا را هم متحول کرده است. در صنايع پتروشيميايي کشورهاي اروپايي نيز توليد پلي وينيل کلرايد (پي وي سي)، پلي کربنات با کاهش جدي رو به رو بوده است. افزون بر کاهش شديد تقاضاي داخلي، تقاضا از سوي بازارهاي اصلي صادرات مانند ترکيه و هند نيز به دليل محدوديت هاي ناشي از مقابله با شيوع ويروس کرونا با کاهش تقاضاي قابل ملاحظه اي روبه رو بوده است.
فرصت هاي جديد در دوران سخت کرونايي
در عين حال با توجه به شيوع ويروس کرونا در جهان، تقاضا براي بعضي محصولات مورد نياز در صنايع پزشکي، بهداشتي و مراقبتي افزايش يافته است. در اين مدت بسياري از زيرمجموعه هاي پتروشيمي براي توليد ملزومات پزشکي، درماني و بهداشتي در بيمارستان ها و مراکز بهداشتي و نيازهاي عامه مردم در سراسر جهان رشدي قابل توجه داشته است. اين همراهي و هماهنگي در توليد نياز مربوط به تحولات کرونايي و سلامت مردم باعث شد که بسياري از کشورها مجموعه هايي اختصاصي از صنايع پتروشيميايي خود را براي تامين نيازهاي مراکز بهداشتي، پزشکي و درماني اختصاص دهند. در ايران هم اگرچه صنايع پتروشيمي با توجه به روند رو به توسعه اي خود اثرات منفي محدودي داشته؛ اما از تحولات جهاني بازار فروش محصولات خود بي تاثير نبوده است. در واقع کرونا بسياري از معادلات بازارهاي جهاني، بخصوص بازارهاي پتروشيمي را برهم زده و تغيير داده است. در دوره اي محدود در ايران و همه کشورها روند تقاضا براي انواع وينده ها، محلول هاي ضدعفوني کننده، کيسه هاي نايلوني و ظروف بسته بندي مواد غذايي يکبار مصرف، ملزومات پزشکي، بهداشتي و حفاظتي که بخشي از صنايع پايين دستي صنعت پتروشيمي محسوب مي شوند، افزايش يافت و تا امروز هم اين روند ادامه دارد. چند ماهي است که سبک زندگي مردم در کل دنيا تغيير کرده و اين موارد مصرفي تبديل به اصلي ترين موارد در زندگي مردم در سراسر دنيا شده و گويا قرار است تا ماه ها و سال ها ادامه داشته باشد. به اين ترتيب نايلون و نايلکس که مصارف مختلفي در صنايع پزشکي، بهداشتي، غذايي و صنعتي دارد، بيشترين کاربرد را در مقايسه با ساير گروه هاي کالايي پليمري در مبارزه با کرونا داشته و رونق بازار آن کماکان ادامه دارد.
تامين نيازهاي کرونايي و تعادل بازار داخلي محصولات پتروشيمي
يکي از اتفاقات مهم در دوران شيوع کرونا تا امروز حفظ تعامل در روند توليد مجتمع هاي پتروشيمي و برنامه فروش و صادرات و تامين نيازهاي داخلي بوده است. صنعت پتروشيمي ايران بخوبي توانسته اين بحران کرونايي را تا امروز با حفظ جان نيروي انساني و حفظ جريان توليد به طور همزمان از سر بگذراند. اختصاص تدابير ايمني و سلامت براي کارکنان و رعايت پروتکل هاي بهداشتي در مجتمع هاي توليدي و پروژه هاي در حال اجرا باعث شده اين بيماري خساراتي جبران ناپذير نداشته باشد. در عين حال چند مجتمع از شرکت هاي پتروشيمي همچون پتروشيمي کارون به طور اختصاصي کار خود را با تامين نيازهاي کرونايي مانند تامين مواد شوينده، الکل، مواد اوليه لازم براي توليد ماسک، گان و ساير لوازم بهداشتي و پزشکي آغاز کردند و اين روند تا به امروز ادامه دارد. از سوي ديگر از آنجا که محدوديت هاي کرونايي زمينه ساز محدوديت هاي حمل و نقل براي کشورهاي هاي مختلف شده، بسياري از کشورهاي همسايه که پيش از اين نياز خود را از ساير کشورهاي دنيا تامين مي کردند، اکنون استراتژي وارداتي خود را تغيير داده و نياز خود را از ايران تامين مي کنند. اين بازارهاي صادراتي جديد که در اين دوران کرونايي فعال شده اند، مي توانند در بازار صادراتي از سهم بيشتري برخوردار و ارزآوري بيشتري را نيز به همراه داشته باشند.
به هر روي، همه تحليل ها در بازارهاي جهاني حکايت از ادامه اين روند کرونايي در ماه هاي آينده و حتي سال آينده دارد، بنابراين لازم است کشورها و شرکت هاي مختلف در صنايع از جمله صنعت پتروشيمي، خود را براي شرايط جديد که همان ادامه جريان زندگي با کروناست، آماده کنند و با چالش هاي پيش رو مواجه شوند. سازگاري شرکت ها با چالش هاي فوق و درک آنها از حقايق تازه کسب و کار در دوران پساکروناست که نيازمند اصلاحاتي در روند اجرايي کار است. بسياري از کارشناسان تاکيد دارند که لازم است بازسازي فضاي کسب و کار شرکت ها از طريق ادغام و يکي شدن آنها صورت گيرد، فضاي کسب و کار براساس ايجاد بستر مناسب ديجيتالي توسعه يابد، مجتمع هاي يکپارچه توليدي بيشتر شوند و همزمان به منافع ذي نفعان توجه جدي صورت گيرد.
همچنين تاکيد شده، در ادامه دوران کرونايي لازم است به مديريت خطرات و عدم قطعيت ها از طريق انعطاف پذيري مدل هاي مالکيت کسب و کارها توجه بيشتري شود و همزمان وضعيت تقاضاي محصولات شيميايي در سال هاي 2021-2020 مورد ارزيابي جديد و اساسي قرار گيرد. در اين وضعيت شرکت ها به منظور مقابله با شرايط پيش رو چاره اي ندارند، جز اينکه دست همکاري به سوي يکديگر دراز کنند و بايد هزينه هاي لجستيک و تدارکات خود را به اشتراک بگذارند.