نگاهي به فعاليت هاي اداره پژوهش و فناوري شرکت پالايش نفت تهران
بومی سازی گامی در مسیر خودکفایی
سميه راهپيما- بومي سازي قطعات پالايشگاهي، يکي از جلوه هاي مقاوم سازي اقتصادي است که با خودباوري و اعتماد به دانش ايراني در سال هاي اخير روي ريل توليد قرار گرفته است، صرفه جويي اقتصادي، جلوگيري از خروج ارز و پيشرفت سازندگان داخلي در تامين قطعات نفت و گاز کشور، از مزاياي بومي سازي است که دانش و توانمندي متخصصان داخلي در اين زمينه راهگشا بوده و گام هاي بسياري خوبي در اين زمينه برداشته شده است.
حركت به سمت بومي سازي دانش فني تبديل برش هاي سنگين به تركيبات سبك با ارزش، طراحي فرايند جداسازي مواد نفتي از آب زيرزميني برمبناي فناوري توسعه يافته و تنظيم اسيدي و بازي بودن آب مجتمع هاي صنعتي، از جمله پژوهش ها و دستاوردهاي شرکت پالايش نفت تهران است که در اين زمينه با بهره مندي از دانش فني متخصصان داخلي توانسته اين پالايشگاه را در تامين نيازهاي فناورانه خود اميدوار و ثابت قدم کند.
در زمينه بومي سازي دانش فني تبديل برش هاي سنگين به تركيبات سبك با ارزش بايد گفت؛ رشد توليد ته ماندهاي نفتي در سراسر کشور و نبود فناوري بومي سازي جهت تبديل اين ترکيبات به محصولات با ارزش تر، بخش عمده اي از اين ترکيبات تبديل به نفت کوره شده که سوزانده يا به کشورهاي همسايه براي استفاده از نفت کوره يا براي سوخت کشتي ها صادر مي شود. به گفته محمود نيکبخت، رئيس اداره پژوهش و فناوري شرکت پالايش نفت تهران، «اين پروژه با مشاركت متخصصان برجسته پژوهشگاه پليمر و پتروشيمي ايران و پالايشگاه تهران در قالب ساخت پايلوت در مقياس نيمه صنعتي با ظرفيت 10 بشكه در روز در حال عقد قرارداد است و اميد داريم با انجام آن گامي بلند در دستيابي به اين فناوري با ارزش و پيشرفته، برداشته شود.» بر اساس قانون سازمان بين المللي دريانوردي از سال 2020 ميلادي استفاده از نفت کوره با گوگرد بالاي 1درصد درکشتي ها ممنوع شده، ضمن آنکه سنگين تر شدن نفت خام ورودي به پالايشگاه ها باعث افزايش چشمگير توليد ته ماند ها در پالايشگاه ها شده است که اين موضوع هم از لحاظ زيست محيطي و هم از لحاظ راهبري، پالايشگاه ها را دچار مشکلات جدي و حتي خطر تعطيل شدن کرده است. از طرفي وضعيت سياسي - اقتصادي باعث شده تا کشورهاي صنعتي صاحب اين فناوري ها از ارائه و انتقال اين فناوري به شکل منسجم سرباز زده و تمامي پروژه هاي توسعه اي پالايشگاه هاي کشور را ترك کرده اند. يكي از روش هاي عبور از اين معضل دست يابي به دانش فني فرايند واحد HSFCC (واحد توليد محصولات سبک با ارزش از ته ماند سنگين برج هاي تقطير است) در اين فرايند ته ماندهاي سنگين نفتي به تركيبات با ارزش تر مانند: بنزين و ديزل تبديل مي شوند.»
ساخت تجهيزات كاربردي جهت واحد آب برق بخار
واحد آب بخار قلب تپنده پالايشگاه است و حفظ و نگهداري از تجهيزات گرانبهاي پالايشگاه از راهبردهاي اصلي شرکت پالايش نفت تهران است. آب سيستم خنک کننده واحد هاي آب بخار همواره به دليل بازي بودن نيازمند افزودن اسيد به سيستم جهت خنثي سازي آب بوده است. از اين رو تنظيم pH آب قليايي سيستم خنک کننده جهت جلوگيري از رسوب مواد بازي يا ايجاد خورندگي در سيستم از اهميت بالايي در واحد برخوردار است ، به همين دليل تنظيم اسيدي يا بازي بودن (PH ) آب مجتمع هاي صنعتي، از مهم ترين پارامترهايي است که بايد کنترل شود و بر اساس نياز روي عدد خاصي تنظيم مي شود. عدم تنظيم دقيق ميزان PH باعث ايجاد خوردگي يا ايجاد رسوب در تجهيزات شده و علاوه بر ايجاد خسارات زيان بار باعث اختلال در پايداري توليد مي شود. همچنين عدم تنظيم PH آب، باعث عدم انحلال مواد شيميايي مورد نياز مي شود و کار سيستم را با اختلال جدي روبه رو مي سازد. رئيس اداره پژوهش و فناوري شرکت پالايش نفت تهران با اشاره به اينکه دستگاه كنترل PH آب تجهيزات پالايشگاهي براي اولين بار در بين شركت هاي پالايشي كشور در شركت پالايش نفت تهران طراحي، ساخت و نصب شد، مي گويد: «هدف از ساخت اين دستگاه ها علاوه بر نمايش آنلاين PH آب، تنظيم مقدار PH آب صنعتي در سيستم است. با استفاده از سامانه كنترلي هوشمند، سيستم تنظيم PH آب به صورت مكانيزه عمل خواهد کرد. با مكانيزه كردن سيستم ياد شده خطاي انساني به صفر رسيده و ميزان قليايي و اسيدي بودن آب صنعتي همواره در حالت ايده ال قرار مي گيرد كه از لحاظ اقتصادي در عمر بهينه تجهيزات پالايشگاهي تاثير بسزايي دارد.» نيکبخت با اشاره به «انتقال دانش فني و طراحي فرايند جداسازي مواد نفتي از آب زيرزميني برمبناي فناوري توسعه يافته» مي افزايد: «اداره پژوهش و فناوري شرکت پالايش نفت تهران براي تحقق شعار جهش توليد در نظر دارد با همکاري دانشگاه ها و موسسات عالي ضمن تحقق چشم انداز شرکت، بزرگترين مجموعه نفتي پايتخت را در مسير سرآمدي قرار دهد. اين طرح با هدف جداسازي مواد نفتي از آب و رساندن کيفيت آب چاه نفتي به استاندارد زيست محيطي جهت مصرف فضاي سبز انجام مي شود؛ همچنين ساخت نازل EJECTOR واحد آب و بخار همسو با تامين اجکتورهاي مورد نياز واحدهاي آب و برق و بخار، از مهم ترين فعاليت هاي اجرايي اداره پژوهش و فناوري است.»
دستيابي به دانش فني ساخت ضد يخ سوخت جت
شرکت پالايش نفت تهران علاوه بر مواردي که به آن اشاره شد، دستاوردهاي پژوهشي بومي ديگري را نيز ثبت کرده است، يکي از آنها احداث پايلوت ساخت ضد يخ سوخت جت با هدف توليد ضد يخ سوخت جت و قطع وابستگي از خريد خارجي است. از ديگر پژوهش ها مي توان به بوزدايي و تصفيه Spent caustic توليدي واحدهاي عملياتي اشاره کرد. در اين پژوهش روش هاي مختلف تصفيه پساب كاستيك ارزيابي و روش مناسب جهت تصفيه پساب كاستيك انتخاب و پيشنهاد مي شود.
رئيس اداره پژوهش و فناوري شرکت پالايش نفت تهران در پايان بررسي و مطالعات جهت استفاده از محصول گوگرد جامد براي توليد کود شيميايي و امکان سنجي ساخت ماده شيميايي تتراکلرواتيلن کاتاليست گريد مربوط به واحد ايزومريزاسيون را از پروژه هاي اجرايي سال جاري عنوان کرد.