هنر بخوانيم و شعر بدانيم
علي بهرامي- جهان امروز ما درگير ويروسي است که همه چيز و همه کس را به خود مشغول کرده است. هر جا را که ببيني، صحبت از کروناست؛ مهمان ناخوانده جهان. در ميان اين همه خبر و حرف و سخني که درباره اين ويروس مي زنند، بد نيست کمي هم خودمان را از فضاي پرتنش و پراضطراب آن دور کنيم و دل به درياي کلمات و واژه ها بسپاريم. ما در «مشعل» فکر مي کنيم که با ورود به دنياي شعر و کتاب، مي توان حتي به اندازه اندکي هم که شده، با رعايت همه نکات بهداشتي، به کرونا فکر نکرد. ذهن را آرام کرد و در واژه ها غرق شد. پس اين بار و در دومين مطلب از سلسله مطالب «گشتي در دنياي کتاب و ادبيات» با ما همراه شويد.
ايرانيان با شعر و شاعري عجين هستند و هيچ چيز نزد آنها، زيباتر از شعر نيست. اين روزها بد نيست سري به ديوان شعر شاعران معاصرمان بزنيم. در اين وضعيت که برخي ها دچار خستگي روحي شده اند، شايد خواندن اشعار بتواند آنها را حسابي متحول کند. در ادامه نگاهي داريم به آثار چند شاعر و سعي مي کنيم نمايي کلي از شعر آنها ارائه کنيم؛ شاعراني که معجزه کلماتشان، جهاني از معنا را خلق کرده است.
عماد خراساني
خراسان، مهد شاعران و نظم پردازان بسيار مشهوري است که از قرن هاي دور تا کنون به شعر ايراني و فارسي جلا و صفاي بسياري داده اند. از جمله شاعران معاصر خراساني که ريشه در انديشه ها و روش هاي شاعرانگي خراسانيان دارد، عماد خراساني است. او متولد سال 1330 خورشيدي در مشهد مقدس است و سال 1382 خورشيدي در همان شهر از دنيا رفت و در مقبره الشعراي آرامگاه فردوسي دفن شد. بيشترين قالب شعري که عماد خراساني در آنها شعر سروده، دو قالب غزل و قصيده است. اشعار عماد خراساني عاشقانه و حکمت آموزند. سادگي و صلابت در اشعار او موج مي زند و نمي توان او را در زمره شاعران برتر معاصر ايران قرار نداد. مجموعه اشعار عماد خراساني در قالب يک ديوان شعر با مقدمه اخوان ثالث در دسترس علاقه مندان به شعر و شاعري است.
دوستت دارم و دانم كه تويي دشـمن جـانم از چه با دشـمن جانم شده ام دوسـت ندانم
غمم اين است كه چون ماه نو انگشـت نمايي ورنه غم نيست كه در عشق تو رسواي جهانم
کريم اميري فيروز کوهي
اگرچه اميري فيروزکوهي به عنوان يکي از شاعران بزرگ ايران معاصر اندکي گمنام است؛ اما قوت شعر او مثل و مانند ندارد. کريم اميري فيروزکوهي سال 1289 خورشيدي در فيروزکوه متولد شد و در سال 1363 در تهران با زندگي وداع کرد. اميري فيروزکوهي تخصص بسيار بالايي در ترکيب سبک عراقي و هندي در شعر فارسي دارد و بسياري از غزل هايش داراي نوآوري هاي زيادي در سبک هندي است. او بيش از هر شاعر ديگري متاثر از صائب تبريزي است، چنانکه ديوان شعر او را تصحيح کرده و مقدمه اي بر آن نگاشته است. تسلط اميري فيروزکوهي بر سبک شعر هندي به حدي است که کتاب «احقاق الحق» را در حمايت از شعراي صفوي و دفاع از سبک هندي به نگارش در آورده که از مهمترين متون در اين زمينه محسوب مي شود.
آزرده را جـفـاي فلـک، بيـش مي رسـد اول بـلا به عاقـبـت انديـش مـي رســد
از هـيـچ آفريـده نـدارم شــکـايـتـي بر من هر آنچه مي رسد از خويش مـي رسد
محمد علي مجاهدي
اين شاعر برجسته و آييني کشورمان در سال 1322 خورشيدي در شهر قم متولد شد. بيشتر اشعار اين شاعر معاصر ايراني، درون مايه اي مذهبي و آييني دارد و از اين زاويه مي توان او را يکي از برترين شاعران معاصر دانست. مجاهدي، تا کنون خدمات بسيار زيادي به شعر مذهبي و شيعي در ايران داشته و مجموعه هاي زيادي از اشعار او در دسترس علاقه مندان به شعر آييني قرار دارد. از جمله آثار اين شاعر پارسي گوي معاصر مي توان به «فغان دل»، «تذکره سخنوران قم»، «محفل روحانيان»، «گنجينه اسرار عمال ساماني»، «شکوه شعر عاشورا»، «سيماي مهدي موعود(عج) درآيينه شعر فارسي» و «تذکره شعراي مرثيه سرا» اشاره کرد. محمدعلي مجاهدي، تحصيلاتي در حوزه علوم قضايي و حوزوي دارد و اکنون به عنوان يکي از استادان برجسته شعر آييني فعاليت مي کند.
گاه گاهي به نگاهـي دل ما را دريـاب جان به لب آمده از درد، خدا را، درياب
اگر از دولت وصل تو مرا نيست نصيب گاه گاهي به نگاهي دل ما را دريـاب...
خيلي وقت ها پيش آمده که همت مان را بلند و عزم مان را هم جزم کرده ايم که مطالعه را شروع کنيم؛ اما از شانس بد، به پست يک کتاب ضعيف خورده ايم و همان هم باعث شده از مطالعه دست بکشيم و دلسرد شويم. اگر کتاب هايي را که ما به شما معرفي مي کنيم، دست بگيريد و خواندن آن را شروع کنيد، مطمئن باشيد که از مطالعه آن لذت وافري خواهيد برد؛ پس امتحان کنيد. اين بار به سراغ کتاب هاي تاريخي رفته ايم. کتاب هايي بسيار جذاب که با اسلوب علمي و اطلاعات دقيق نوشته شده اند و در سطح بين المللي و دانشگاهي بسيار معتبر هستند.
تاريخ خوشنويسي
به احتمال خيلي زياد شما هم از همان کودکان و نوجواناني بودند که سال هايي نه چندان دور، به خوشنويسي گرايش پيدا کرديد؛ البته شايد چند جلسه يا چند ماهي را هم به کلاس خوشنويسي رفته باشيد. شايد از آن دسته آدم هايي باشيد که با ديدن يک تابلوي خوشنويسي، لحظه اي درنگ مي کنند و از ديدن آن لذت مي برند و سعي مي کنند شعر و نوشته آن را بخوانند.به هر حال هر طور و هر شکلي که فکرش را بکنيد، يک ايراني در همين قرن بيست و يکم، بالاخره با هنر خوشنويسي ارتباط خواهد داشت، حتي اگر علاقه اي به آن نداشته باشد. مي خواهيم يک کتاب به شما معرفي کنيم که اگر به هنر خوشنويسي علاقه داريد، علاقه تان چند برابر شود و اگر علاقه اي به اين هنر نداريد يا تا کنون نسبت به آن بي تفاوت بوده ايد، علاقه مند شويد و به اين هنر زيبا که سال هايي نه چندان دور شحصيت انسان ها را به نمايش مي گذاشت، توجه کنيد. «تاريخ فشرده خط و خوشنويسي» نوشته مجتبي قاسملو، يکي از بهترين کتاب هايي است که شما را به دنياي پر رمز و راز و پر پيچ و تاب خوشنويسي مي برد. انواع خط، سرآمد خوشنويسي و خطوط ويژه اي که ايرانيان آن را ابداع کرده اند از مهمترين بخش هايي است که اين کتاب هنري – تاريخي به آنها پرداخته است. با خواندن اين کتاب، مي توانيد چنان به دانش تان در خط شناسي اضافه کنيد که احتمالا خودتان خط و خوشنويسي را شروع کنيد و اگر فکر مي کنيد وقت آن را نداريد، حتما فرزندان تان را به کلاس هاي خوشنويسي بفرستيد. با خوشنويسي انسان آرام مي شود، گويي پا به دنيايي مي گذارد که عرصه تمرکز و تفکر است. پيشنهاد ما را جدي بگيريد و اندکي به هنر خوشنويسي فکر کنيد، احتمال بالايي دارد که چيزهاي خوبي نصيبتان شود.
تاريخ نقاشي ايراني
متاسفانه وقتي مي گوييم نقاشي، تنها نام هاي پيکاسو، رامبراند، ونگوک و ... به ذهن متبادر مي شود، در حالي که هنر نقاشي خودمان در دنيا زبانزد است و نام هاي بسيار درخشاني در دنياي هنر نقاشي با مليت و مکتب هنر ايراني مي درخشند. از سلطان محمد تا رضا عباسي و از بهزاد تا آقا ميرک، هر قرن و هر دهه اي را که بگرديد، مي بينيد که نقاشان ايراني خوش درخشيده اند. کافي است سري به گالري ها، موزه ها و حراج هاي بين المللي آثار هنري بزنيد تا باور کنيد که نقاشي ايراني، چيزي کم از نقاشي اروپايي و مدرن ندارد. به هر حال مي خواهيم شما را با کتابي آشنا کنيم که روايتگر حضور و ظهور اين هنر در تاريخ ايران و حوزه فرهنگي آن است. اين کتاب «تاريخ نقاشي ايران از آغاز تا عصر حاضر» نام دارد و نوشته يکي از استادان برجسته حوزه پژوهش هنر به نام مرتضي گودرزي ديباج است. اين کتاب تمام تلاش خود را کرده تا مخاطب را از صفر تا 100 با نقاشي ايراني آشتي دهد. منابع دقيق و متقن، شيوه نگارشي بسيار روان و قابل استفاده براي خوانندگان غيرحرفه اي و ناآشنا با هنر ايراني، از مهمترين ويژگي هاي اين کتاب است. با خواندن اين کتاب پي مي بريد که چه مکاتبي در نقاشي ايراني وجود داشته و هر کدام از مکاتب چه ويژگي هايي دارد. زنده بودن هنر نقاشي در ايران و توان بسيار بالاي بصري اين هنر ايراني، از مهمترين نکاتي است که پس از خواندن کتاب« تاريخ نقاشي ايران از آغاز تا عصر حاضر» به آن پي خواهيد برد. اصلا تعجب نکنيد اگر پس از خواندن اين کتاب، خودتان يا احتمالا يکي از اعضاي خانواده تان وارد دنياي پر رنگ و لعاب نقاشي شود.
تاريخ تذهيب
حتما براي تان پيش آمده که با بازکردن کلام الله مجيد، حاشيه بسيار زيبايي را ديده باشيد. يا شايد در کتاب هايي که با چاپ نفيس منتشر شده اند، اين حاشيه ها را ديده ايد؛ حاشيه هايي تو در تو، رنگ در رنگ و پيچ در پيچ. وقتي با چنين حالتي مواجهه شديد، بدانيد که تذهيب مي بينيد. هنري والا و ارزشمند، به قدري که در مقدس ترين متن دين اسلام يعني قرآن کريم، افتخار حضور پيدا کرده است. تذهيب از آن دسته هنرهايي است که شما را به جهاني ديگر پرتاب مي کند. بسياري از کارشناسان هنرهاي تجسمي معتقدند که هنر تذهيب، ارتباط بسيار ويژه و خاصي با انديشه اصيل ايراني دارد. دکتر آزند، درباره تذهيب و مکاتب آن آورده است:« تذهيب، همچون نقاشي، داراي مکتب ها و دوره هاي خاصي است؛ چنانکه مي توان از مکاتب سلجوقي، بخارا، تيموري، صفوي، قاجار و شعب مختلف هر مکتب سخن گفت. براي مثال، در مکتب تيموري ، شعبه هاي شيراز، تبريز، خراسان و … را مي توان تميز داد و در واقع، تفاوت در رنگ ها، روش قرار گرفتن نقش ها در يک صفحه تذهيب و تنظيم نقش ها در مکتب هاي مختلف، عامل اين تفاوت است. براي نمونه، تذهيب در مکتب بخارا به آساني از تذهيب در ديگر مکتب ها بازشناخته مي شود؛ چون، در مکتب بخارا از رنگ هاي زنگار، شنگرف، سورنج و سياه استفاده شده است. در صورتي که در مکتب هاي ديگر، رنگ ها به اين ترتيب کاربرد نداشته اند. مي توان گفت تذهيب هاي دوره هاي مختلف، بيان کننده حالات و روحيات آن دوره ها هستند: تذهيب سده چهارم ه.ق ساده و بي پيرايه، سده هاي پنجم و ششم متين و منسجم، سده هشتم پرشکوه ونيرومند و سده هاي نهم و دهم ظريف و تجملي هستند.» اما کتابي که براي شناخت تذهيب خيلي مناسب است، «تذهيب در ايران: تاريخچه، نقوش و اصطلاحات» نوشته مريم کشميري نام دارد؛ کتابي که از هر جهت و به هر شکل ممکن با اطلاعات دقيق و علمي، شما را از رجوع به منابع ديگر بي نياز مي کند.