گفت وگوي« مشعل» با مدير عامل شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران

پرتلاش اما گمنام

درميان بي شمار مجموعه خرد وکلاني که درصنعت نفت کشور فعاليت مي کنند تا برپايه آنها چرخ هاي اقتصاد درهمه بخش هاي توليدي و خدماتي، تندتر و روان تر بچرخند، برخي مجموعه ها مانند شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران به واسطه ماهيت و مسؤوليتي که دارند، کمتر از آنها نامي برسر زبان هاست و تقريبا گمنام هستند. اين شرکت با تلاش کارکنان گمنام خود، روزانه با انتقال ميليون ها و سالانه ميلياردها ليتر انواع فراورده نفتي با بهره گيري از بيش از 14 هزارکيلومترخط لوله مدفون در زير زمين و مراکز انتقال نفت (تلمبه خانه) احداث شده درمسير، تامين خوراک پالايشگاه ها براي توليد محصول (بنزين، نفت، گازوئيل، نفت سفيد و...) و  تحويل آن به انبارهاي نفت شرکت ملي پخش فراورده هاي نفتي براي توزيع درسراسرکشور را به عهده دارد. نوشته پيش رو، اشاره اي است به شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران به عنوان مجموعه اي پرتلاش درصنعت نفت کشوراز زبان قاسم عرب يارمحمدي، مديرعامل اين شرکت، مجموعه اي که به واسطه فعاليت هاي آن، زنجيره پالايش نفت و توزيع فراورده هاي نفتي شکل مي گيرد

با ورود ويروس کرونا به کشورازاوايل اسفند سال گذشته و پيرو آن لغو نشست هاي خبري ومصاحبه ها، البته براساس پروتکل هاي تکليفي وزارت بهداشت ودرمان، دسترسي به مديران و مسؤولان نيزبراي اطلاع از آخرين رخدادهاي حوزه هاي کاري آنها، سخت وتقريبا غيرممکن شد؛ اما با گذشت بيش ازدوماه ازمبارزه بي امان باکرونا ومقابله با شيوع اين ويروس ناميمون درکشور و ادامه اين روند، فرصتي پيش آمد تا برپايه دستورعمل هاي بهداشتي مانند رعايت فاصله اجتماعي، استفاده از ماسک، دستکش وضد عفوني سازي محيط، با عرب يارمحمدي گفت وگو شود؛ گفت وگو درباره شرکتي که عمليات آن زيرزميني است و روي زمين نمود چنداني ندارد. شايد به همين دليل باشد که اين بخش ازصنعت نفت، درمقايسه با ديگر بخش هاي آن، گمنام مانده است.

فعاليت ها و ماموريت ها

مديرعامل شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران که پس از بازنشسته شدن عباسعلي جعفري نسب، سکان اين شرکت را دردست گرفته و 5 ارديبهشت امسال، پا به سن50سالگي گذاشته است، درحالي که احتياط ها ي لازم (استفاده از ماسک، دستکش و لحاظ فاصله اجتماعي) را براي جلوگيري ازابتلا به کرونا انجام داده، مي گويد: همانطور که از نام اين شرکت پيداست، فعاليت شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران داراي دو وجه خطوط لوله ومخابرات است و هريک ازآنها به عنوان مکمل ديگري، از اهميت ويژه اي برخوردارند.

عرب يارمحمدي، حمل نفت خام وتامين خوراک پالايشگاه هاي نفت کشور را وجه نخست مسؤوليتي شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران برمي شمارد و ادامه مي دهد: نفت خام دريافتي ازشرکت ملي نفت ايران يا مناطق نفت خيز از طريق تاسيسات انتقالي (خطوط لوله وتلمبه خانه هاي مسير) به عنوان خوراک، به پالايشگاه هاي کشور حمل مي شود و در گام بعد محصولات پالايشي اين پالايشگاه ها اعم ازبنزين، نفت گاز، نفت کوره، نفت سفيد و...از طريق خطوط لوله و تاسيسات جانبي آنها (تلمبه خانه ها) به انبارهاي نفت شرکت ملي پخش فراورده هاي نفتي ايران انتقال مي يابد تا از اين طريق توزيع شود.  مخابرات نيزکه وجه دوم شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران و تکميل کننده بخش نخست است، درحوزه انتقال سيالات نفتي بسياراهميت دارد. به همين دليل، شبکه ماکرو ويو، بي سيم وفيبرنوري شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران مستقل ازمخابرات کشوري است. هم اکنون ضريب اطمينان اين بخش درشرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران99.99درصد است و اين يعني کمترين ميزان قطع ارتباط در سامانه مخابراتي اين شرکت. مديرعامل شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران باتاکيد براين که در سطح کلان، انتقال نفت خام و فراورده هاي نفتي منحصربه شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران است، ادامه مي دهد: حساسيت فعاليت هاي اين شرکت، آنقدربالاست که بنابرفرمايش مقام معظم رهبري درحاکميت باقي مانده و تاکنون به بخش خصوصي واگذار نشده است. وي با بيان اينکه اين شرکت مشتمل بر12منطقه است واين مناطق 14هزارکيلومترخط انتقال نفت خام و فراورده نفتي و شمار زيادي تلمبه خانه احداث شده درمسير را رصد و راهبري مي کنند، مي گويد: مديريت هر منطقه، به گستره عملياتي همان منطقه محدود مي شود و جز در سياستگذاري هاي کلان مانند برخي طرح هاي خاص که نيازمند تاييد وتصويب هيات مديره ستاد است، دربقيه موارد، اختيارعمل با مديران آنهاست. اين نکته راهم اضافه کنم که همه مناطق با برنامه اي واحد ومديريتي يکپارچه، تنها يک هدف رادنبال مي کنند وآن «انتقال پايدار» سيالات درون خطوط لوله است.

انتقال بيش از 128 ميليارد ليتر سيال نفتي در يک سال

عرب يارمحمدي با اين توضيحات زمينه اي، گريزي هم به فعاليت هاي سال گذشته اين شرکت مي زند و مي گويد: درسال گذشته توانستيم 128 ميليارد و590 ميليون ليتر نفت خام و انواع فراورده نفتي را باخط لوله انتقال دهيم. دراين بازه زماني، بيش از68ميليارد و615 ميليون ليترنفت خام (معادل 431 ميليون و579هزاربشکه) به پالايشگاه هاي نفت، بيش از49 ميليارد و 422 ميليون ليترانواع فراورده نفتي نيز براي توزيع درنقاط مختلف به انبارهاي نفت شرکت ملي پخش فراورده هاي نفتي و افزون بر10ميليارد و 552 ميليون ليتر نيزبراي صادرات به بنادرجنوبي کشورحمل شد.

پايداري انتقال با تعميرات پيشگيرانه

مديرعامل شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران، نگهداشت خطوط و تاسيسات جانبي احداث شده در مسير آنها را نکته اي مهم درفرايند انتقال برمي شمارد و مي افزايد: پايداري انتقال نفت خام وفراورده هاي نفتي و اينکه در گرو انجام تعميرات اساسي به موقع، تعميرات پيشگيرانه، رفع اشکالات و رسيدگي هاي فني است، به آن معناست که بدون توجه به موارد پيش گفته، پايداري انتقال درخطوط لوله نيزتحقق نخواهد يافت. پيگ راني هاي معمولي وهوشمند، ابزارها و شيوه هاي پايشي هستند که انجام هريک درانتقال پايدار وايمن سيالات درون خطوط لوله نقشي بسزا دارند. درپيگ راني هاي معمولي که درطول سال ممکن است چند بارانجام شود، درون خطوط لوله، از مواد زائد ونخاله، تخليه مي شوند. درپيگ راني هوشمند نيزکه ابزاري براي تشخيص عيوبي مانند خوردگي است، بررسي هاي مختلفي ازجمله ميزان خوردگي درون لوله مورد بررسي قرارمي گيرد. عرب يارمحمدي با اشاره به اينکه درسال 1383 خطوط لوله از سوي يک شرکت اروپايي پيگ راني هوشمند شده اند، اين فعاليت راشبيه به آنژيو گرافي قلب که با انجام آن تمام ضعف ها بررسي نمايان مي شود، مي داند. وي بابيان اينکه دراين نوع پيگ راني، اطلاعات بسيار دقيقي در وضع درون لوله دريافت مي شود، تصريح کرد: براساس اين اطلاعات و نتايج حاصل از پيگ راني هوشمند، مي توان به ايرادهايي که ممکن است انتقال پايدار سيالات درون خطوط لوله را مختل سازند، پي برد و به رفع آنها اقدام کرد. مديرعامل شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران همچنين باتاکيد بر اين که بااين پايش هاي کنترلي (پيگ راني معمولي و پيگ راني هوشمند) تلاش شده است جابه جايي سيالات درون خطوط لوله بدون وقفه وبه گونه اي پايدار انجام شود، به عقدقراردادهايي در زمينه پيگ راني هوشمند خطوط لوله اشاره وتصريح کرد: با توجه به اهميت اين موضوع، عقد دو قرارداد در دست پيگيري وانجام است.يکي براي پيگ راني هوشمند2100 کيلومترخط لوله و ديگري براي پيگ راني2800 کيلومتر خط لوله. وي با بيان اينکه يکي ازاين قراردادها که با يک شرکت دانش بنيان ايراني است، امسال بسته مي شود، تصريح کرد: اين شرکت دانش بنيان قراراست پيگ هوشمند رابسازد و2100کيلومترخطوط لوله راپيگ راني هوشمند کند.  عقدقرارداد با اين شرکت دانش بنيان، هم نوعي حمايت ازشرکت هاي ايراني است وهم بومي سازي اين فناوري پرهزينه راکه غالبا در انحصار شرکت هاي خارجي است، به همراه دارد. به گفته عرب يارمحمدي، امسال همچنين قراراست پيگ راني هوشمند نزديک به سه هزارکيلومترخط لوله باشرکت هايي که توان انجام اين کار را داشته باشند، به پيمان برود. بنابراين، با عقد اين دو قرارداد، پيگ راني نزديک به پنج هزارکيلومتر خط لوله دردستورکار قرارگرفته است.

اتکا به ساخت داخل؛ تلاشي که جواب داد

مديرعامل شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران از تلاش هايي که براي بومي سازي فناوري ساخت پيگ هوشمند درکشورمي شود هم سخن گفت و اظهار کرد: با توجه به ظرفيت هايي که دراين حوزه وجوددارد، همچنين تلاش هاي زيادي که براي ساخت پيگ هوشمند مي شود، دستيابي به اين فناوري و بومي سازي چندان دور از دسترس نيست. عرب يارمحمدي درباره اتکا به ساخت داخل و توفيق هاي اين بخش نيز گفت: يک زماني در شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران که شايد خيلي هم دور نيست، هيچ چيزي که مربوط به خودمان باشد، نداشتيم. وابستگي به کشورهاي خارجي بسيار زياد بود و خيلي از ابزارها و تجهيزات با برند خارجي وارد کشور و استفاده مي شدند. عرب يارمحمدي که عمر نسبتا طولاني را درخطوط لوله و مخابرات نفت سپري کرده است، افزود: پايه واساس بيشتر تعميراتي که دراين حوزه انجام مي شد، خارجي بود؛ اما امروزشرايط بسيارمتفاوت شده وبه نقطه اي رسيده ايم که توربين به عنوان قلب خطوط لوله، در داخل کشورساخته مي شود که حرکتي بزرگ و اميدوار کننده است. وي با بيان اينکه اين کاهش ياقطع وابستگي، دربسياري از بخش هاي صنعت نفت ازجمله خطوط لوله و مخابرات اتفاق افتاده است، ادامه داد: هم اکنون الکتروموتورباقدرت دومگاوات، پمپ، انواع تابلوي برق و لوله درکشورساخته مي شود.  تحريم ها اگر چه آزاردهنده هستند؛ اماتبعاتي هم داشته اند و منشاء خير بسياري شده اند. فشارناشي از تحريم ها موجب شد تا توجه به داشته هاي داخلي و ظرفيت هاي موجود در کشورنيز براي ساخت داخل بيشترشود. تا آنجا که امروزساخت داخل به يک دستورعمل بدل و موجب شده است گام هاي موثر و سازنده اي درعرصه ساخت داخل برداشته شود. با توجه به اين رويکرد مهم، هم اکنون80 درصد نيازهاي شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران، به ساخت داخل متکي باشد.

شرکت هاي دانش بنيان و همکاري با مراکز علمي

دراين ميان توجه به شرکت هاي دانش بنيان را نبايد ناديده گرفت.اين شرکت ها، مجموعه هايي با ظرفيت علمي و گاه تجربي بالايي هستند که توانسته اند درعرصه توليد علم و فناوري گام هاي موثري بردارند، تا آنجا که سال گذشته به دستور وزيرنفت، بخشي ازمجموعه پژوهشگاه قديمي ري براي پاسخ به نيازهاي صنعت نفت به فعاليت آنها اختصاص يافت. شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت نيز تعامل و همکاري با شرکت هاي دانش بنيان را درچارچوب کاري خود قرارداده وهمان گونه که پيش تر اشاره شد، قراراست براي ساخت پيگ وپيگ راني هوشمند نزديک به دو هزار کيلومترخط لوله قراردادي با اين بخش امضا شود. الان ديگرمثل گذشته نيست و سازنده و توليد کننده ايراني در بسياري از زمينه ها حرف هاي زيادي براي گفتن دارند؛ حرف هايي که به بارعمل نشسته اند. اين عملگرايي در زمان کنوني هم که کوويد -19 ياهمان ويروس کرونا کشورمان را تحت تاثير قرارداده، بخوبي خود رانشان داده وتوليد کيت آزمايشگاهي، ماسک، گان، مواد ضد عفوني کننده و...، نمونه هايي از اين توانمندي هاست. هرچه پيش تر مي رويم، مديرعامل شرکت خطوط لوله ايران بيشتر راغب به سخن گفتن مي شود. وي درباره استفاده ازظرفيت هاي علمي کشوربراي پيشبرد اهداف شرکت خطوط لوله ومخابرات نيز گفت: دراين مجموعه، واحدي به نام پژوهش و فناوري فعال است که با بهره گيري ازظرفيت علمي ودانشگاهي کشور، تلاش مي کند چالش هاي شناسايي شده مرتبط با شرکت خطوط لوله و مخابرات نفت ايران را مرتفع سازد. دراين واحد، با بهره مندي ازتوان علمي دانشگاه هاي کشور، فعاليت هاي پژوهشي متنوعي در زمينه هاي مختلف ازجمله محيط زيست با اين هدف که هيچ آسييي متوجه محيط زيست نباشد، انجام مي شود. پژوهش وفناوري شرکت خطوط لوله ومخابرات نفت ايران، همچنين با حمايت ازپايان نامه هاي دانشجويان مقاطع کارشناسي، کارشناسي ارشد و دکتري، تلاش مي کند با همکاري و تعامل دوسويه، ازاين نيروي بالقوه علمي درجهت بالفعل کردن اهداف پژوهشي مجموعه خطوط لوله و مخابرات نفت بهره گيرد.