بازار نفت مشکل زمانبندی دارد
مترجم: امير دشتي - بيش از يک قرن است که نفت در زمره کالاهاي بسيار حياتي جهان بوده است، در 20 آوريل سال 2020 ميلادي (دوشنبه، يکم ارديبهشت ماه 1399) قيمت اين کالاي حياتي به مرحله اي پايين تر از «بي ارزش» رسيد تا جايي که قيمت نفت خام شاخص وست تگزاس اينترمديت (دبليو تي آي) براي تحويل در ماه مه در بازار بورس نيويورک (نايمکس) به سطح بي سابقه منفي 40 دلار براي هر بشکه رسيد.
قيمت نفت خام شاخص برنت درياي شمال، يکي از شاخص هاي بين المللي براي مبناي قيمت گذاري ديگر انواع نفت خام نيز روندي کاهشي را تجربه کرد، اين در حالي است که دو روز بعد يعني 22 آوريل (چهارشنبه، سوم ارديبهشت ) قيمت نفت خام شاخص دبليو تي آي که از آن به عنوان شاخص نفت خام آمريکا تعبير مي شود، براي تحويل در ماه ژوئن در بازار نايمکس به رقم 13 دلار و 78 سنت به ازاي هر بشکه رسيد و قيمت نفت خام برنت نيز در بازار بورس لندن (آي سي يي، ICE) 20 دلار و 37 سنت براي هر بشکه داد وستد شد، با اين حال بازارهاي جهاني نفت خام همچنان با مشکل زمانبندي روبه روست.
در حالي که دولت ها در سراسر جهان در تلاش براي جلوگيري از سرعت شيوع ويروس کوويد-19 و اعمال محدوديت و قرنطينه براي مقابله با بيماري کرونا هستند، شرايط تقاضاي جهاني نفت خام با سرعت هر چه تمام تر در حال تضعيف و رسيدن به سطوحي بي سابقه در تاريخ صنعت نفت جهان است.
آهنگ تقاضاي نفت خام به کندترين سطح ممکن رسيده و ذخيره سازي هاي جهاني نفت خام در خشکي و دريا در سراسر جهان با سرعتي قابل ملاحظه در حال پر شدن است. سازمان کشورهاي صادرکننده نفت (اوپک) و هم پيمانانش در ماه جاري ميلاي (آوريل) براي کاهش عرضه نفت در سه مرحله و به مدت دو سال به منظور احياي بازار و قيمت هاي جهاني نفت خام تصميم تاريخي گرفتند.
دونالد ترامپ، رئيس جمهوري آمريکا يکم ارديبهشت ماه اعلام کرد که ممکن است 75 ميليون بشکه به ظرفيت ذخيره سازي هاي راهبردي نفت خام آمريکا بيفزايد، اما بعيد به نظر مي رسد توليد نفت خام با سرعت کافي و موردنظر براي برقراري توازن در بازارهاي جهاني طي ماه هاي مه و ژوئن يا حتي تابستان سال جاري ميلادي کاهش يابد. بالا رفتن سطح ذخيره سازي هاي نفت خام در سراسر جهان سبب تشديد فشارها بر اوضاع بازارهاي جهاني اين کالاي راهبردي شده است. قراردادهاي آتي نفت خام شاخص دبليو تي آي براي تحويل در ماه مه اگر چه از بعضي از جهات ويژه و بي نظير به نظرمي آيد، اما حکايت از سناريويي فاجعه بار دارد، مهلت قراردادهاي آتي نفت خام شاخص دبليو تي آي روز 21 آوريل (سه شنبه، دوم ارديبهشت 1399) بود يعني خريداران در صورت خريد اين محموله ها ملزم به تحويل فيزيکي محموله ها در موعد مقرر بودند. در شرايطي که معامله گران مي دانستند محموله هاي نفت خام تحويلي در ماه مه را بايد روانه تاسيسات ذخيره سازي کاشينگ در ايالت اوکلاهاما آمريکا کنند و بي شک ظرفيت ذخيره سازي نفت در آنجا هم روبه تکميل شدن است، قيمت شاخص نفت خام آمريکا در روز 20 آوريل (يکم ارديبهشت ماه) سقوطي بي سابقه را تجربه کرد.
فشارها بر بازارهاي جهاني بسيار زياد است، اما تفاوتي آشکار هم با يکديگر ندارند. در 12 آوريل امسال (يکشنبه، 24 فروردين) توليدکنندگان عضو و غيرعضو اوپک موسوم به اوپک پلاس در نشستي فوق العاده که از طريق وبينار برگزار شد، تصميم گرفتند روزانه 9 ميليون و 700 هزار بشکه در ماه هاي مه و ژوئن سال جاري ميلادي از توليد خود بکاهند که بيشترين مقدار کاهش توليد در تاريخ همکاري اوپک و ائتلاف اوپک پلاس به شمار مي آيد.
هر چند که توافق اوپک پلاس براي کاهش عرضه نفت و کمک به بهبود شرايط بازارهاي جهاني نفت خام و جبران تضعيف شديد تقاضاي ماه آوريل، قدري دير رخ داد.
آژانس بين المللي انرژي (آي يي اي) در برآوردهاي اخير خود آورده است که تقاضاي جهاني براي نفت خام در ماه جاري ميلادي نسبت به دوره مشابه سال 2019 ميلادي روزانه با 29 ميليون بشکه کاهش همراه بوده و اين رقم معادل يک سوم عرضه جهاني نفت خام است.
احتمال دارد توافق اوپک پلاس براي مقابله با کاهش تقاضاي شديد در ماه مه ميلادي کافي نباشد، به ويژه اينکه اين امکان هم وجود دارد که کاهش واقعي کمتر از رقم اعلام شده باشد.
اين احتمال وجود دارد که هر 23 عضو ائتلاف اوپک پلاس پايبندي کامل به توافق کاهش عرضه نداشته باشند، افزون بر اين، عربستان سعودي، روسيه و ديگر توليدکنندگان حاضر در توافقنامه همکاري مبنا و خط پايه کاهش توليد خود را ماه فوريه تعيين نکردند بلکه مبنايي بالاتر را در نظر گرفتند. براساس برآورد موسسه تحقيقاتي برن اشتاين، کاهش توليد جمعي در مقايسه با ماه فوريه سال جاري ميلادي، به رقم روزانه 7 ميليون و 500 هزار بشکه نزديک است. هنوز مشخص نيست که آيا کاهش عميق تر رخ خواهد داد يا اينکه چه زماني اتفاق مي افتد. رئيس جمهوري ايالات متحده آمريکا براي حمايت از قيمت هاي جهاني نفت خام از کارگزاران توافق اوپک پلاس به شمار مي آيد و همچنان به تلاش هايش براي احياي بازار نفت با هدف رهايي صنعت نفت آمريکا از بحراني کم نظير ادامه دارد.
اما هر گونه خريد نفت خام براي ذخيره سازي هاي راهبردي آمريکا به مجوز کنگره نياز دارد، برنامه ريزان صنايع نفت و گاز در ايالت تگزاس آمريکا هم در حال بررسي گزينه اعمال کاهش توليد هستند، اما گردهمايي اعضا در 21 آوريل گذشته بدون حصول نتيجه و توافق پايان يافت.
کاهش توليد ناشي از شرايط بازارهاي جهاني نفت خام، به ويژه پس از کابوس تحولات قيمت نفت خام دبليو تي آي در معاملات روز يکم ارديبهشت ماه، نيز دور از انتظار نيست، اما تاکنون کاهش توليد اعلام شده ازسوي شرکت ها اندک بوده است، آنها به طور معمول در برابر کاهش توليد بسيار مقاومت مي کنند، زيرا ازسرگيري فعاليت چاه هاي متوقف شده بسيار هزينه بر است. موسسه برن اشتاين نيز پيش بيني مي کند عرضه جهاني نفت خام در سه ماه دوم سال جاري ميلادي روزانه 13 ميليون بشکه از تقاضا فراتر مي رود.
در عين حال، ذخيره سازي هاي نفت خام در سراسر ايالات متحده آمريکا به سرعت در حال پر شدن است و ادامه اين روند مي تواند به تکميل شدن ظرفيت اين ذخيره سازي ها بينجامد.
اداره اطلاعات انرژي آمريکا در گزارش اخير خود اعلام کرد که ذخيره سازي هاي نفت خام ايالات متحده به 519 ميليون بشکه رسيده و به رکورد 535 ميليون بشکه در سال 2017 ميلادي نزديک شده است.
نفت خام شاخص برنت درياي شمال در دريا برداشت مي شود؛ بنابراين در مقايسه با نفت خام شاخص دبليوتي آي که محصور به خشکي است براي حمل و نقل و ذخيره سازي با مشکلات کمتر، اما محدوديت هايي هم روبه روست.
براساس برآوردهاي موسسه فرانسوي کپلر، که داده هاي مربوط به شرايط بازار نفت را تجزيه و تحليل مي کند، مقدار نفت خام ذخيره شده روي دريا از اوايل ماه مارس سال جاري ميلادي با 70 درصد افزايش روبه رو بوده است.
در همين حال، محموله هاي نفت خام زيادي از دريا در حال انتقال به تاسيسات ذخيره سازي در خشکي است؛ ريد آي انسون از موسسه فرانسوي کپلر اعلام مي کند که شواهد نشان دهنده پرشدن 85 درصد از ظرفيت تاسيسات ذخيره سازي در خشکي است.
شرايط بي سابقه سبب رفتارهاي بي سابقه مي شوند. نفت خام به طور معمول در کشتي هاي نفتکش بزرگ از قبيل سوئزمکس يا نفتکش هاي غول پيکر (وي ال ال سي)، يا مخازن ذخيره سازي در خشکي و در نزديک بنادر بزرگ و مراکز پر جمعيت مانند روتردام و نيويورک نگهداري مي شوند. بن لاکاک از شرکت سوئيسي معامله گر نفت ترافيگورا اعلام کرد که اين شرکت هم اکنون در فکر استفاده از نفتکش هاي مخصوص حمل ريلي و کاميون هاي پارک شده براي ذخيره سازي نفت خام است.
قيمت نفت خام دبليو تي آي که به عنوان شاخصي براي معامله ديگر انواع نفت خام استفاده مي شود، ممکن است ديگر رقم منفي 40 دلار براي هر بشکه را تجربه نکند، اما با توجه به افزايش ذخيره سازي ها، بازارهاي جهاني نفت خام همچنان محدوده احتمالات را مي آزمايد.