صنعت پتروشیمی سال گذشته در خط مقدم جنگ اقتصادی بود
در انتظار روبان قرمز
مشعل چند سالي است که صنعت پتروشيمي را صنعتي ارزآور معرفي مي کنند و اهميت و ارزش همکاري و فراهم آوردن زمينه براي توسعه اين صنعت بخوبي شناخته شده است. در چند دهه گذشته اين صنعت با فراز و نشيب و سختي هاي زياد، از شرايط تهديد کننده عبور کرده و خود را به اين برهه از زمان رسانده است. زماني که نه تنها براي تامين نياز داخلي صنعت، بلکه در صادرات و حفظ موقعيت ايران در بازار منطقه و بازارهاي جهاني پيشرو بودند. اين صنعت با وجود تغييرات گسترده، مديريت هاي متعدد و برنامه ريزي هاي بالاسري که گاه موجبات مشقت بيشتر را فراهم کردند، توانست شرايط توسعه در دوران تحريم را از سر بگذراند و امروز همچنان در حالي که تحريم ها گسترده تر و پيچيده تر شده، در خط مقدم اين جنگ اقتصادي بايستد.
بسياري از پروژه هايي که در اين سال ها به عنوان تعهدات صنعت پتروشيمي تعيين شدند، به دليل تغييرات مديريتي، نبود سرمايه و حمايت دولتي حضور نداشتن سرمايه گذار خارجي و يا ساير عوامل متوقف يا نيمه کاره ماندند و يا با کندي ادامه داشتند. در دولت يازدهم تلاش شد تا تعيين تکليف شوند و از اين زمان بود که مديران با تدبير اين صنعت براي پتروشيمي سه دوره توسعه يا سه جهش را پيش بيني کردند. سه دوره يا سه جهشي که بخشي از آنها محقق شده و بايد با خيزي بلند و مستمر براي ادامه آن حرکت کرد. بر اين اساس، آنچه در دهه هاي 70 و 80 صنعت پتروشيمي رخ داد و باعث معرفي اين صنعت به عرصه هاي داخلي و خارجي صنعت نفت شد، به عنوان جهش اول معرفي شد. در جهش دوم که بين سال هاي 1392 تا 1400 پيش بيني شده 42 طرح قرار دارد که 27 طرح آن در حال اجراست و مابقي به بهره برداري رسيده اند. براي تحقق اهداف جهش دوم طبق پيش بيني ها 17 ميليارد دلار سرمايه گذاري نياز است. اما بخش قابل توجهي از پروژه هاي مهم صنعت پتروشيمي، براي جهش سوم يعني در سال هاي 1396 تا 1404 پيش بيني شده اند. براي اين دوره 28 طرح در نظر گرفته شده که همه آنها در دست اجرا هستند و با تکميل آنها ظرفيت توليد صنعت پتروشيمي به 133 ميليون تن خواهد رسيد؛ البته اعلام شده که براي تکميل اين طرح ها و تحقق اهداف جهش سوم به 23 ميليارد دلار سرمايه گذاري نياز داريم و همه تلاش مجموعه صنعت پتروشيمي و وزارت نفت اين است که بتواند اين سرمايه گذاري را در جهش سوم با وجود شرايط سخت تحريمي محقق کند. جهش دوم و سوم بخش هايي از برنامه هاي پنجم و ششم توسعه اقتصادي کشورمان بوده و هستند و صنعت پتروشيمي و اقتصاد کشور با بهره گيري از شرايط اقتصادي توانسته اند به طور همزمان ارزش افزوده متقابلي براي يکديگر داشته باشند.
وقتي رئيس جمهور پتروشيمي را تحسين مي کند
اما در سال 1398 که سالي سخت و پر فراز و نشيب تا آخرين روزهايش بود، پتروشيمي ها توانستند نقش بي بديل خود را باز هم ايفا کنند و تحسين رئيس جمهور را به دست بياورند. حسن روحاني، رئيس جمهور در مراسم روز ملي صنعت پتروشيمي حضور سرداران و سربازان جبهه اقتصادي را گام دوم موفقيت در برابر توطئه دشمنان دانست و گفت: سرداران و سربازان جبهه اقتصاد به ميدان آمدند و اين بار را بر دوش گرفتند. دشمنان فکر کردند که اگر درآمدهاي نفتي کشور را کاهش دهند، درآمد ارزي کشور دچار اختلال مي شود و بر همين اساس روي نفت خام فشار آوردند؛ اما همه صنعتگران و کارآفرينان از جمله صنعتگران پتروشيمي کشور که در خط مقدم بودند، وارد ميدان شده و فعاليت کردند، به گونه اي که در ميان درآمدهاي صادرات غيرنفتي کشور، پتروشيمي مقدم است. رئيس جمهور با اشاره به گزارش رئيس کل بانک مرکزي گفت: بر اين اساس 20 درصد نيازهاي ارزي کشور و بيش از 50 درصد ارز سامانه نيما از سوي صنعت پتروشيمي تأمين مي شود و اين نشان مي دهد که امروز پتروشيمي در خط مقدم قرار دارد و وقتي صنعتي در خط مقدم باشد و بار مسؤوليت سنگين کشور را بر دوش داشته باشد، وظيفه همه ما حمايت است. مردم، افکار عمومي و همه از جمله دستگاه اجرايي، قوه قضاييه و مجلس بايد از کساني که اين افتخار بزرگ را نصيب کشور کردند، حمايت کنند. در واقع صنعت پتروشيمي براي اين خط مقدم بودن، تلاش هاي زيادي داشته و حرف ها و دلخوري هاي زيادي را تحمل کرده و حالا با هر افتتاح واحد جديد تلاش مي کند تا دل خانواده خود و دل صنعت نفت و کل کشور را شاد کند. در سال 1398 تعداد زيادي از پروژه ها در آستانه افتتاح قرار داشتند، اما تنها فرصت افتتاح به فاز دوم پتروشيمي تخت جمشيد رسيد و شروع به کار رسمي تعدادي از پتروشيمي ها براي سال 1399 ماند. فاز دوم پتروشيمي تخت جمشيد با هدف بي نيازي کشور از واردات مواد اوليه مورد نياز صنايع توليد لاستيک و تاير در منطقه ويژه اقتصادي پتروشيمي «ماهشهر» با حضور سورنا ستاري، معاون علمي و فناوري رئيس جمهوري و بهزاد محمدي، مديرعامل شرکت ملي صنايع پتروشيمي افتتاح شد. فاز دوم پتروشيمي تخت جمشيد ماهشهر بزرگ ترين مجتمع توليدکننده ماده اوليه لاستيک (پلي بوتادين رابر) کشور بوده که با افتتاح و بهره برداري از اين طرح با ظرفيت توليد سالانه 55 هزار تن محصول خاص پليمري (پي .بي. آر)، خوراک و مواد اوليه صنايع توليد تاير و لاستيک تامين مي شود و کشور از واردات برخي انواع (گريدهاي) خاص اين محصول پليمري بي نيازخواهد شد.
در نوبت افتتاح
وزير نفت از ابتداي سال 1398 اعلام کرده بود که پنج پتروشيمي در نوبت افتتاح هستند و در اين مدت مي توانند توليد آزمايشي خود را شروع کنند. بيژن زنگنه، وعده افتتاح فاز اول الفين پتروشيمي بوشهر، الفين ايلام، متانول سبلان، اوره و آمونياک لردگان، پتروشيمي مياندوآب و پالايشگاه گاز بيدبلند را داد و هم اکنون توليد آزمايش اين واحدها آغاز شده و در آستانه افتتاح و در نوبت مراسمي با حضور مسؤولان کشور هستند؛ اما از اين ميان شرکت ملي صنايع پتروشيمي اعلام کرده است که سه پتروشيمي متانول کاوه، بوشهر و الفين ايلام براي روزهاي پاياني امسال آماده افتتاح هستند و حالا بايد منتظر روزهاي جشن براي آنها باشيم. بر اين اساس، فاز اول پتروشيمي بوشهر با ظرفيت توليد سالانه 4 ميليون و 111 هزار تن محصول پايه در منطقه عسلويه با 99 درصد پيشرفت، آماده بهره برداري است. فاز يک مجتمع پتروشيمي بوشهر داراي بخش هاي شيرين سازي گاز، استحصال اتان، توليد متانول، آب و واحد توليد اکسيژن است. همچنين متانول کاوه به عنوان بزرگترين طرح توليد متانول جهان با ظرفيت توليد سالانه 2 ميليون و 310 هزار تن محصول سهمي قابل توجه در افزايش توليدات پتروشيمي خواهد داشت. اين پروژه به دليل نزديكي به دريا و داشتن اسكله اختصاصي، امتياز خوبي براي صادرات دارد. فاز دوم توسعه پتروشيمي ايلام هم با ظرفيت توليد سالانه 800 هزار تن اتيلن، بنزين پيروليز، پروپيلن در گريدهاي شيميايي و پليمري و سوخت مايع به بهره برداري خواهد رسيد. پتروشيمي ايلام از لحاظ وسعت، ظرفيت توليد و تعداد واحدهاي فرآيندي، بزرگترين پتروشيمي غرب كشور است و مي تواند سالانه 150 هزارتن اتيلن مازاد بر مصرف واحد پلي اتيلن خود را به خط لوله اتيلن غرب تزريق كند و اين روزها عموما حدود 90 درصد پيشرفت دارند.
99، سال افتتاح ها
اما قرار است نوبت افتتاح تعداد قابل توجهي از پتروشيمي ها به سال 99 برسد و دراين ميان متانول سبلان، پتروشيمي لردگان و پتروشيمي مسجد سليمان در نوبت شش ماهه ابتدايي سال جديد براي افتتاح هستند. طرح سبلان در زميني به مساحت 7 هکتار در فاز دوم منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس (عسلويه) براي توليد يک ميليون و 650 هزار تن ظرفيت، پيش بيني شده و در آستانه بهره برداري است. متانول سبلان از جمله طرح هايي بود که به دليل همکاري نکردن لايسنسور براي تامين کاتاليست با کمي تاخير رو به رو شد؛ اما در نهايت با کمک شرکت پژوهش و فناوري پتروشيمي نياز اين مجموعه تامين شده و در آستانه بهره برداري است. همچنين مجتمع پتروشيمي لردگان با ظرفيت توليد سالانه يك ميليون و 755 هزارتن محصول در استان چهارمحال و بختياري (منطقه فلارد) و محصولات توليدي آن اوره و آمونياك است كه بخش عمده اي از آمونياك براي توليد اوره در داخل مجتمع مصرف مي شود و بقيه براي عرضه مستقيم به بازار در نظر گرفته شده است. از سوي ديگر بيد بلند2، يکي از پروژه هاي مهم صنعت نفت و گاز کشور به شمار مي رود که با جمع آوري گازهاي همراه از محدوده جنوب شرقي کشور از اتلاف سرمايه ملي جلوگيري مي کند و همزمان از مقدار آلايندگي بيشتر مي کاهد. فراورده هاي اين مجموعه شامل متان، اتان، پروپان، بوتان، گاز اسيدي و ميعانات است. اين مجموعه که روزهاي پاياني عمليات اجرايي را مي گذراند، در نوبت برنامه هاي افتتاح است و بزودي به بهره برداري مي رسد. همچنين طرح اوره و آمونياک مسجدسليمان با هدف توليد سالانه 660 هزار تن آمونياک و 1073 هزار تن اوره با مصرف 861 ميليون مترمکعب گاز طبيعي در سال به عنوان خوراک، در زميني به مساحت 50 هکتار در منطقه هفت شهيدان مسجدسليمان استان خوزستان آغاز به کار کرده و جزو پروژه هاي تاخيري است که ديگر در روزهاي پاياني و منتهي به افتتاح قرار گرفته است.