گفت وگوي «مشعل» با مدير عامل شرکت بهينه سازي مصرف سوخت:
تحقق بخشی از طرح های ماده 12
سميه راهپيما وقتي به آمارهايي مانند مصرف روزانه بيش از 600 ميليون متر مکعب گازخانگي در اوج سرما، 396 ميليون معادل بشکه نفت خام در مصارف خانگي، 79 ميليون معادل بشکه نفت خام در بخش تجاري و خدمات عمومي، مصرف 331 ميليون معادل بشکه نفت خام در صنعت و ... نگاه مي کنيم، به اهميت و ضرورت شکل گيري فرهنگ سازي و نهادينه کردن بهينه سازي مصرف سوخت در کشور پي مي بريم. همسو با اين رويکرد، شرکت بهينه سازي مصرف سوخت مديريت تقاضا و اجراي سياست هاي مرتبط با بهينه سازي مصرف سوخت در بخش هاي مختلف مصرف، كمك به توسعه كاربرد انواع فناوري هاي نوين تبديل انرژي در بخش هاي مختلف مصرف، كاهش هزينه هاي درازمدت ناشي از تقاضاي انرژي، تدوين معيارها، ضوابط و دستورعمل هاي مرتبط با بهينه سازي مصرف انرژي، جايگزيني اقتصادي حامل هاي انرژي همراه با توسعه بكارگيري ظرفيت هاي محلي انرژي و انرژي هاي تجديدپذير را سرلوحه کار خود قرار داده است . براي کسب اطلاعات بيشتر در اين باره با محسن دلاويز، مديرعامل شرکت بهينه سازي مصرف سوخت به گفت وگو نشسته ايم که در ادامه مي خوانيد:
با توجه به اينکه زمستان امسال در بيشتر مناطق کشور، شاهد سرماي شديد و بارندگي بوديم، آيا هموطنان ما در مسير مصرف صحيح و بهينه گاز، گام هاي موثري برداشته اند؟
با توجه به سرماي امسال، مصرف نادر گاز (600 ميليون متر مکعب) در سال جاري، ما را به فکر فرو برد تا تصميمي براي مصرف لجام گسيخته در کشور داشته باشيم. بيش از 20 فاز پارس جنوبي درگير تامين مصرف خانگي سوخت امسال بوده اند و در اين زمينه وزارت نفت و شرکت ملي گاز تلاش کرده اند تا مشکلي در تامين سوخت نداشته باشيم، اما اين دليل نمي شود که به مصرف بي رويه ادامه دهيم. براي رفع اين مشکل، به تغيير نگرش در قيمت و فرهنگ سازي مصرف نياز داريم تا بتوانيم براي آيندگان نيز اين سرمايه را به جا بگذاريم.
آيا مصرف بهينه همان کم مصرف کردن است؟
ما نمي گوييم مردم کم مصرف کنند؛ بلکه مي گوييم درست و بهينه مصرف کنند. اينکه در زمستان به جاي استفاده از لباس گرم در خانه ها از لباس تابستاني استفاده مي کنيم، يا دماي خانه را روي 27 و 28 درجه مي گذاريم و براي متعادل کردن دماي خانه در و پنجره را باز مي گذاريم، رفتار پسنديده اي نيست و بايد در اين زمينه فکري اساسي شود. امسال بيش از هر سال ديگري مصرف بهينه مهم است، زيرا مصرف بي رويه يک ابر چالش براي آينده توسعه کشور محسوب مي شود، اگر فکري در اين زمينه نشود، دچار مشکل خواهيم شد.
آيا در حوزه مصرف، سياستگذاري هاي واحدي داريم؟
متاسفانه در حوزه مصرف سياستگذاري واحدي وجود ندارد و دستگاه هاي متولي در حوزه مصرف متفاوت هستند. براي رفع اين مشکل، به تشکيل وزارت انرژي نياز داريم. بهتر است سازمان متولي موضوع مصرف انرژي در کشور تشکيل شود و وظايف آن فراتر از شرکت بهينه سازي مصرف سوخت باشد تا بتواند سياست هاي واحدي را اتخاذ کند.
با وجود داشتن شوراي عالي انرژي، نياز به وزارت انرژي داريم؟
شوراي عالي انرژي سالي، يک يا دوبار تشکيل مي شود و تا کنون نتيجه مطلوبي نداشته است. اطمينان دارم بهينه سازي مصرف سوخت در آينده، اهميت بيشتري پيدا خواهد کرد و مسوولان امر متوجه اهميت اين موضوع خواهند شد و متولي واحدي شکل خواهد گرفت. براي تحقق اين امر، بايد فرهنگ سازي و آموزش را پيگيري کنيم و در اين زمينه شرکت بهينه سازي مصرف سوخت گام هايي برداشته است. مصداق اين امر حساس کردن برخي گروه هاي مرجع مانند مدارس، دانشگاه ها و مربيان دانش آموزان به موضوع مصرف بهينه است تا آنها نيز بتوانند نسل هاي آينده را به مصرف بهينه حساس کنند.
در مورد اقدام هاي انجام شده در زمينه فرهنگ سازي بيشتر توضيح دهيد؟
از سوي شرکت بهينه سازي مصرف سوخت، گام هاي بلندي در زمينه فرهنگ سازي برداشته شده که مي توان به برگزاري جشنواره دانش آموزي بهسو براي بيش از 5 ميليون دانش آموز مقطع متوسطه در سطح 40 هزار مدرسه در سراسر کشور با هدف توسعه فرهنگ بهينه سازي اشاره کرد. استفاده از فضاي تبليغاتي مترو و تخصيص 10 درصد از کل فضاي تبليغات در متروي تهران و 8 کلانشهر به موضوع بهينه سازي مصرف سوخت از ديگر اقدام هاي انجام شده در مسير نهادينه کردن فرهنگ بهينه سازي مصرف سوخت است.
ايران در سطح جهاني ، رتبه چندم را در شدت مصرف انرژي به خود اختصاص داده است؟
ايران به لحاظ شاخص شدت مصرف انرژي رتبه 125 را در بين 141 کشور داشته است. 426 ميليارد دلار يارانه انرژي جهاني در سال 2018 ثبت شده که ايران با سهم 69 ميليارد دلار از اين ميزان رتبه نخست را دارد. سال 1397 ميزان يارانه انرژي حدود 987 هزار ميليارد تومان بوده که 43 درصد آن گاز، 35 درصد بنزين، 15 درصد گازوييل و 7 درصد نيز به برق اختصاص داشته است. سال 1395 بر اساس ترازنامه وزارت نيرو در شاخه هاي مختلف وضعيت مصرف در بخش هاي مختلف مشخص شد. در اين ميان حوزه خانگي 396 ميليون بشکه معادل نفت خام ،در صنعت 331 ميليون بشکه معادل نفت خام، در حمل و نقل 319 ميليون بشکه معادل نفت خام و 53 ميليون معادل بشکه نفت خام نيز در بخش کشاورزي استفاده شده است. بهينه سازي موضوعي ملي است و به يک شرکت يا وزارتخانه مرتبط نيست و چند وجه دارد و شاخص هاي مختلفي در آن اثر دارند. تک تک ما ايراني ها بايد در موضوع بهينه سازي نقش داشته باشيم، زيرا به مسائل زيست محيطي و مباحث مصرف و آينده فرزندانمان منجر مي شود. اين مسووليت به قدري سنگين است که يک شرکت با تعداد محدود کارمند نمي تواند رسالت خود را در حوزه مصرف ايفا کند. ما دو بال در کشور داريم که يکي توسعه و ديگري مصرف است. در بال توسعه خدشه وارد شده؛ اما در بال مصرف مي توانيم کارهاي بزرگي انجام دهيم.
شرکت بهينه سازي مصرف سوخت طرح هاي مصوب شوراي اقتصاد را در دستور کار خود دارد. در اين زمينه توضيح دهيد که شامل چند طرح مي شود و در چه مرحله اي قرار دارند؟
شرکت بهينه سازي مصرف سوخت، طرح هاي مصوب شوراي اقتصاد را در دستور کار دارد که شامل 5 طرح حمل و نقل، 2 طرح ساختمان و يک طرح صنعت مي شود که با اجراي اين طرح ها، صرفه جويي قابل ملاحظه اي، بويژه در فراورده هاي نفتي و کاهش انتشار آلاينده هاي زيست محيطي ايجاد خواهد شد.
طرح نوسازي 65 هزار دستگاه کاميون و کشنده فرسوده بالاي 10 تن داراي سن بالاتر از 35 سال در چه مرحله اي قرار دارد؟
در اين طرح تا کنون 5 قرارداد با شرکت هاي ماموت، سايپا ديزل، آريا ديزل، آذهايتکس و زامياد بسته شده که تا کنون 3569 دستگاه اسقاط و 3239دستگاه کاميون جايگزين شده اند. صرفه جويي محقق شده با اجراي اين طرح 144.5 ميليون ليتر گازوييل (معادل 892 هزار بشکه نفت خام) است و کاهش انتشار 389 هزار تن کربن داشته ايم. سقف بازپرداخت اين طرح 2 هزار و 762 ميليون دلار در نظر گرفته شده است که از اين ميزان 19.8 ميليون دلار به شرکت ماموت پرداخت شده و در حال بازپرداخت 23.5 ميليون دلار به شرکت هاي ماموت، سايپا ديزل و آريا ديزل هستيم.
همانطور که مي دانيد، حمل و نقل يکي از مباحث زيست محيطي به شمار مي رود که مصرف بي رويه آن به چند عامل اختصاص دارد؛ يکي از آنها ناوگان فرسوده است. حدود 15 تا 20 ميليون خودروي سبک سواري و وانت داريم که از اين تعداد حدود يک ميليون دستگاه فرسوده است و تا 5 سال آينده همين حدود دستگاه فرسوده ديگر نيز به اين تعداد افزوده خواهد شد. همچنين از يک ميليون خودروي سنگين نيز بيش از 300 هزار دستگاه فرسوده بوده است، ضمن آنکه متوسط مصرف بنزين در سال 1396 حدود 87 ميليون ليتر بوده که اين مصرف در سال 1397 به 92 ميليون ليتر رسيده است. اين آمارها نشان مي دهد که بايد فکري براي بهبود ناوگان حمل و نقل کشور شود.
در زمينه طرح توسعه حمل و نقل بار مسافر با راه آهن توضيح دهيد؟
براي پيشبرد اين طرح 8 قرارداد بين شرکت راه آهن و سرمايه گذاران عامل صرفه جويي منعقد و تاکنون 982 واگن باري به ناوگان حمل و نقل ريلي کشور اضافه شده است. ميزان صرفه جويي تحقق يافته نيز 37.6 ميليون ليتر گازوييل معادل 892 هزار بشکه نفت خام برآورد شده است، ضمن آنکه کاهش انتشار 101 هزار تن کربن را با اجراي اين طرح داشتيم. سقف بازپرداخت براي اين طرح 7 هزار و 532 ميليون دلار در نظر گرفته شده که از اين ميزان 195.7 ميليارد ريال به شرکت راه آهن باز پرداخت شده و 3.4 ميليون دلار نيز در حال بازپرداخت است.
طرح توسعه حمل و نقل مسافر با قطار شهري در تهران و 8 کلانشهر به کجا رسيده است؟
5 قرارداد با شهرداري هاي تهران، مشهد، تبريز، شيراز و اصفهان بسته شده است. بر اساس اين طرح 586 واگن اضافه خواهد شد، از اين تعداد 288 واگن به سيستم حمل و نقل مترو اضافه شده که از اين تعداد 133 واگن به تهران، 65 واگن به مشهد، 20 واگن به تبريز، 25 واگن به شيراز و 45 واگن به اصفهان اختصاص دارد. تا کنون نيز 97.7 هزار بشکه معادل نفت خام محقق شده و کاهش انتشار 37.4 هزار تن کربن را داريم. از سقف بازپرداخت 2 هزار و 604 ميليون دلار نيز مبلغ 1.9 ميليون دلار در حال بازپرداخت است. طرح برق دار کردن 100 هزار چاه کشاورزي ديزلي نيز از ديگر طرح هاي شرکت بهينه سازي مصرف سوخت است، در اين زمينه 2 قرارداد با شرکت هاي توانير و جهاد نصر براي برق دار کردن 76 حلقه چاه منعقد شده که شرکت جهاد نصر تا کنون 56 حلقه چاه را برق دار کرده است، ضمن آنکه در مصرف 322 هزار ليتر گازوييل و کاهش انتشار 0.8 هزار تن کربن صرفه جويي شده است، سقف بازپرداخت براي اين طرح يک هزار و 650 ميليون دلار در نظر گرفته شده است که در حال بازپرداخت 61.3 هزار دلار به شرکت جهاد نصر هستيم.
طرح جايگزيني 140 هزار تاکسي فرسوده با تاکسي پايه گاز سوز با پيمايش بالا چطور؟
براي پيشبرد اين طرح، يک قرارداد با شرکت پاکرو تاکسي منعقد و تا کنون از 61 دستگاه تاکسي دوگانه سوز رونمايي شده است. 9 قرارداد ديگر نيز براي 32 هزار و 600 دستگاه ون در دست انعقاد است.
چه طرح هاي ديگري در دستور کار خود داريد؟
طرح توليد قواي محرکه کم مصرف در 500 هزار خودروي داخلي و جايگزين با خودروهاي فرسوده نيز در مرحله انعقاد قرارداد جايگزيني 100 هزار دستگاه قواي محرکه کم مصرف با سرمايه گذار عامل صرفه جويي قرار دارد. ضمن آنکه در طرح کمک به جايگزيني و اسقاط يک ميليون دستگاه بخاري مرسوم با بخاري هاي گاز سوز راندمان بالاي هوشمند نيز تفاهم نامه جايگزين و اسقاط 50 هزار دستگاه بخاري بين شرکت بهينه سازي مصرف سوخت و سازمان نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس کشور منعقد شده و اقدام هاي لازم به منظور انعقاد قرارداد براي جايگزيني 200 هزار دستگاه بخاري با سرمايه گذار عامل صرفه جويي نيز در حال انجام است. طرح افزايش کارايي 600 هزار موتورخانه ساختمان هاي مسکوني، تجاري و اداري موجود نيز در دستور کار شرکت بهينه سازي مصرف سوخت قرار داشت. براي پيشبرد اين طرح 10 قرارداد براي 13 هزار واحد موتورخانه بسته شده است. با توجه به انتقال طرح به شرکت ملي گاز ايران، قراردادهاي منعقد شده در حال خاتمه است. همچنين اين طرح در مرحله ارسال اصلاحيه مصوبه شوراي اقتصاد به سازمان برنامه و بودجه براي تصويب خواهي قرار دارد.
آيا طرح هايي داريد که در مرحله تصويب شوراي اقتصاد قرار داشته باشد؟
بله. طرح هاي پيشنهادي ماده 12 که در مرحله تصويب شوراي اقتصاد قرار دارند، عبارتند از: سامانه پايش هوشمند تردد ناوگان(سپهتن)، جايگزيني 5 هزار دستگاه تراکتور فرسوده و 300 دستگاه کمباين فرسوده با جديد، احداث بخش بخار نيروگاه هاي گازي با هدف تبديل به نيروگاه سيکل ترکيبي و از رده خارج کردن نيروگاه هاي فرسوده و ارتقاي کارايي انرژي ساختمان با اجراي مبحث 19 مقررات ملي ساختمان.
در زمينه پژوهش و فناوري تاکنون چه اقدام هايي صورت گرفته است؟
اخذ مجوز و انجام مراحل انعقاد قرارداد سه پروژه جديد با عناوين طراحي و ساخت سر مشعل هاي ديگ هاي موتورخانه هاي مسکوني، طراحي و توسعه سامانه GHP بر پايه فناوري موتور گاز سوز، طراحي و ساخت ميکرو توربين گازي در محدوده تواني(30 تا 60) کيلووات از جمله اقدام هاي انجام شده در حوزه پژوهش و فناوري است. حمايت مالي از 12 مورد پايان نامه مقطع تحصيلات تکميلي و انعقاد 9 مورد توافقنامه جديد و دستيابي به دانش فني طراحي و توسعه سامانه بر پايه فناوري موتور گاز سوز Micro GHP و پيگيري مراحل تجاري سازي محصول از ديگر فعاليت هاي اين حوزه است.
نهادينه کردن بهينه سازي مصرف سوخت با چه موانع و مشکلاتي روبه روست؟
کاهش انگيزه سرمايه گذاران به دليل انجام نشدن تعهدات قراردادي، نياز به انجام فرهنگ سازي و تبليغات در سطح گسترده، نبود زير ساخت هاي لازم به دليل نو پا بودن اجراي قراردادهاي مبتني بر عملکرد در کشور از جمله موانع پيش روي بهينه سازي مصرف سوخت است، ضمن آنکه تحريم ها، نوسانات نرخ ارز، بي ثباتي شرايط اقتصادي و ريسک ناشي از باز پرداخت صرفه جويي انرژي از سوي دولت باعث شده بسياري از طرح هاي مصوب از توجيه خارج شوند و سرمايه گذاران، انگيزه اي براي ورود به طرح هاي بهينه سازي مصرف انرژي نداشته باشند.
چه راهکارهايي براي رفع موانع موجود پيشنهاد مي دهيد؟
از جمله راهکارهايي که مي توان ارائه کرد، مستثنا شدن نحوه بازپرداخت طرح هاي ماده 12 در تبصره 14 لايحه بودجه سال 1399، مشارکت دستگاه هاي اجرايي ذيربط (صدا و سيما) براي اجراي برنامه هاي فرهنگ سازي و تبليغات و پيش بيني اعتبار لازم در قوانين بودجه سنواتي و ايجاد ساز و کار مناسب براي استقرار بيمه صرفه جويي انرژي، اعطاي تسهيلات بانکي کم بهره با مدت بازپرداخت طولاني تر و نيز تامين اعتبار لازم براي پرداخت سود تسهيلات و کمک بلاعوض در چارچوب آيين نامه اجرايي ماده 17 قانون اصلاح الگوي مصرف انرژي است.