گزارش «مشعل» از روند فعاليت هاي پژوهش و فناوري و مديريت انرژي پالايشگاه بندرعباس

صرفه جویی 150 میلیون دلاری

سميه راهپيما       زندگي در دنياي امروز بدون فراورده هاي نفتي تقريبا غيرممکن شده است. محققان سعي دارند فرايندهايي را که به توليد برش هاي نفتي منجر مي شود، بهبود بخشند. از اين رو اهميت و جايگاه پژوهش بر کسي پوشيده نيست و صنعت پالايش نفت کشور در اين زمينه گام هاي مهمي برداشته تا ضمن رفع نيازهاي فناورانه صنعت پالايش، زمينه هاي مناسب براي صدور تکنولوژي به کشورهاي ديگر را فراهم کند. شرکت پالايش نفت بندرعباس، يکي از پالايشگاه هايي است که در حوزه پژوهش و مديريت انرژي گام هاي موثري برداشته است. در گزارش پيشرو برخي اقدام هاي مهم در اين زمينه را از نظر مي گذرانيد.

پالايشگاه بندرعباس طي چند سال گذشته، 21 عنوان پروژه پژوهشي را برون سپاري کرده تا از  اين طريق، مشکلات و معضلات شناسايي و راهکارهايي براي رفع آنها ارائه شود. در اين زمينه شهرام غني زاده، رئيس پژوهش و فناوري شرکت پالايش نفت بندرعباس مي گويد: «پژوهش هاي زيادي با مراکز تحقيقاتي و دانشگاه هاي معتبر کشور انجام داده ايم تا برخي مسائل پالايشگاه را بررسي و براي بهبود فرايند آن، راهکارهايي ارائه کنند. بيشتر اين پروژه ها به دانش فني تبديل شده است، مانند سيستم الکترولايزرهايي که از واحدهاي دريا هيپوکلريت توليد مي کند که براي نخستين بار در کشور به دانش فني آن دست پيدا کرده ايم و براي گندزدايي آب از  سيستم خنک کننده مبدل ها استفاده مي کنيم. از ديگر پروژه ها مي توان به پايش آب هاي زيرزميني اشاره کرد. با اين رويکرد مي توان در کوتاه ترين زمان از ورود مواد نفتي به آب هاي زيرزميني آگاه شد و طي پايش هاي مستمر آن را کنترل کرد.»

بررسی 20 عنوان پروژه

پروژه هاي درون سپاري از ديگر فعاليت هاي پژوهشي شرکت پالايش نفت بندرعباس است، تاکنون 20 عنوان در کارگروه هاي داخلي پالايشگاه (متشکل از متخصصان داخل سازمان) مورد بررسي قرار گرفته است. مديريت اين کارگروه ها به عهده مديريت پژوهش و فناوري است. به گفته غني زاده، «بيشتر مطالعات زماني است که واحدي احداث يا تغييري در يک واحد ايجاد شود. از جمله اين پروژه ها مي توان به دستيابي دانش فني پايش وضعيت در زمينه نگهداري و تعميرات کمپرسورهاي رفت و آمدي با رويکردي بر کمپرسورهاي C2501A/B/C، ارزيابي و اصلاح ارگونوميکي در اتاق هاي کنترل پالايشگاه، مطالعه جامع پساب صنعتي پالايشگاه بندرعباس و اثرات بالقوه زيست محيطي آن بر اکوسيستم ساحلي منطقه و... اشاره کرد.»

حمایت ها بیشتر شود

«برنامه هاي کوتاه مدت پژوهش و فناوري پالايشگاه بندرعباس به پژوهش هايي بازمي گردد تا تنگناهاي موجود شرکت را رفع کند. گاهي اوقات به دليل احداث واحدهاي جديد ممکن است مشکلاتي به وجود آيد که در قالب پروژه هاي عملياتي براي رفع محدوديت هاي واحدهاي عملياتي برنامه ريزي مي شود.» اين بخشي از صحبت هاي رئيس پژوهش و فناوري شرکت پالايش نفت بندرعباس است.  به گفته او «برنامه هاي بلندمدت پالايشگاه به اصلاح سبد محصولات اختصاص دارد تا بتوانيم در توسعه سبد محصولات جديدي که پالايشگاه ظرفيت آن را دارد، گام برداريم، بخصوص محصولاتي که وارداتي است، بتوانيم آن را در داخل کشور توليد کنيم و از ورود آن به کشور بي نياز شويم.» غني زاده خاطرنشان مي کند: «متاسفانه دانشگاه ها، پارک هاي علم و فناوري و شرکت هاي دانش بنيان استان هرمزگان در حوزه هاي پژوهشي مورد نياز پالايشگاه بسيار ضعيف هستند و اميدواريم مسوولان کشور در اين زمينه اقدام هايي انجام دهند تا بر اساس نياز  شرکت هاي دانشگاهي رشته هايي ايجاد شود که خروجي آن متخصصاني باشند که مشکلات شرکت هاي نفتي را حل مي کنند؛ ضمن آنکه شرکت هاي دانش بنيان و پارک هاي علم و فناوري استان، تخصص هاي لازم را براي رفع مشکلات ما ندارند، اميدواريم به اين زمينه بيشتر پرداخته شود و مسوولان استان بيشتر حمايت کنند تا مجريان پژوهشي توانمندتر شوند و بتوانند مشکلات شرکت هاي صنعت نفت اين منطقه را حل کنند.»

استقرار سیستم مدیریت انرژی

با توجه به طراحي و فناوري هاي استفاده شده در پالايشگاه نفت بندرعباس، بهينه سازي مصرف انرژي در اين پالايشگاه با انجام کنترل هاي لازم در بهره برداري، پايش هاي روزانه، مراقبت از تجهيزات انرژي بر و شناسايي فرصت هاي بهبود اجرا مي شود. اين پالايشگاه با اشراف بر اهميت بهينه سازي مصرف انرژي، نخستين شرکت پالايشي است که موفق به اخذ استاندارد 50001 ISO در سال 1390 شد. محسن کارگربيده، مدير انرژي شرکت پالايش نفت بندرعباس مي گويد: « از سال 1378 تاکنون مديريت انرژي در دستور کار پالايشگاه بندرعباس قرار دارد و از سال 1390 موفق شديم تا به عنوان نخستين پالايشگاه گواهينامه 50001 ISO را دريافت کنيم و سيستم مديريت انرژي را بر مبناي آن مستقر کرده ايم. با توجه به تجربه اي که داشتيم، بدون استفاده از مشاوران و با تکيه بر توان داخلي پالايشگاه به سيستم مديريت انرژي دست پيدا کرديم. از زمان را ه ا ندازي پالايشگاه تا کنون پنج پروژه مديريت انرژي انجام شده که بيش از 150 ميليون دلار صرفه جويي بهينه سازي مصرف انرژي را به همراه دارد. مديريت انرژي بايد نهادينه و در قالب يک مديريت ساختار يافته و منسجم پيگيري شود.» کارگربيده ادامه مي دهد: «طي يک سال اخير از سوي شرکت ملي پالايش و پخش فراورده هاي نفتي ايران استفاده از انرژي هاي نو مطرح شده است، متاسفانه هنوز استفاده از انرژي هاي نو در بخش صنعتي جا نيفتاده و در بخش غيرصنعتي به عنوان اولين پالايشگاهي هستيم که پروژه نيروگاه خورشيدي دو مگاباتي را کليد زده ايم تا بخشي از برق مورد نياز شهرک مرواريد از اين طريق تامين شود، اکنون در مراحل اوليه قرارداد هستيم و با تخصيص بودجه مي توان آن را کليد زد.» به گفته او «از ديگر پروژه هاي مديريت انرژي مي توان به بازيافت آب پساب اشاره کرد تا از اين طريق رويکرد استفاده بهينه از آب مازاد را داشته باشيم، همچنين در زمينه توليد برق از واحد برق و بخار لازم است تا سيستم توليد برق را به سامانه سيکل ترکيبي مجهز کنيم. همکاري با شبکه برق سراسري را در فصل گرما داريم و طي 10 تا 12 سال اخير تعامل خوبي با شرکت برق منطقه اي استان هرمزگان داشته ايم تا مصرفمان را از دريافت انرژي شبکه مديريت کنيم. اگر بتوانيم بهينه سازي را در تمام بخش هاي پالايشگاه نهادينه کنيم، اثر آن به مصرف سوخت بازمي گردد و مي توان اثر هزينه آن را روي قبض گاز پالايشگاه ديد.»

ضرورت مدیریت هزینه های انرژی

از سال 1391 که پالايشگاه وارد بورس شده، تاثير هزينه هاي انرژي روي هزينه هاي توليد مشخص است و 60 تا 70 درصد هزينه هاي عملياتي پالايشگاه را هزينه هاي انرژي تشکيل مي دهند، بنابراين اگر روي مصرف انرژي پالايشگاه بهينه سازي انجام شود، مي توان هزينه هاي انرژي پالايشگاه را مديريت کرد. کارگربيده مي گويد: «با توجه به اينکه پالايشگاه بندرعباس خصوصي است و سهام آن در بورس معامله مي شود، کاهش هزينه مي تواند روي ارزش افزوده سهام اثر بگذارد. در مديريت انرژي، فردگرايي معنا ندارد و تمام بخش هاي يک مجموعه باعث رسيدن به اين امر مي

شود، در زمينه مديريت انرژي بايد تمام بخش هاي يک سازمان درگير شوند و آن را سرلوحه کار خود قرار دهند تا به نتايج مورد نظرمان برسيم.» مدير انرژي شرکت پالايش نفت بندرعباس ادامه مي دهد: «در زمينه مصرف انرژي نيز پروژه افزايش توليد و ارتقاي کيفيت محصولات بنزين و نفت گاز راه اندازي شده و پروژه مديريت گازهاي مشعل را نيز در دست داريم. براي اين دو پروژه موفق به اخذ جايزه بنياد جهاني انرژي در سال 2019 شده ايم و تنها شرکتي هستيم که در اين جايزه شرکت کرده ايم.»

کسب جایزه مدیریت انرژی

پالایشگاه بندرعباس، نخستین پالایشگاهی است که بازرسی انرژی را از سال 1392 آغاز کرده و گواهینامه های مرتبط با مدیریت انرژی را از سازمان ملی استاندارد دریافت کرده است، ضمن آنکه در دوره اول و دوم موفق به دریافت تندیس برنزین جایزه مدیریت انرژی شده است.

کارگربیده می گوید: «رویکردمان در پروژه ها پیشگیرانه است و پروژه مدیریت گاز مشعل با رویکرد مدیریتی انجام می شود ، ضمن آنکه استفاده بهینه از انرژی های بازیافتی را نیز در دستور کار داریم.»

پالایشگاه بندرعباس علاوه بر بخش صنعتی، بخش غیرصنعتی نیز دارد که ساختمان های اداری و مسکونی را شامل می شود، از این رو بحث مدیریت انرژی در این بخش ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد. به گفته او «در شهرک مروارید از لامپ های کم مصرف و استفاده از اسپیلت های با مصرف بهینه انرژی استفاده کرده ایم.»