نگاهی به سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر
سیمرغ داران را بشناسیم
علي بهرامي پس از ده روز رقابت هنري و سينمايي و در ميان هزاران حدس و گمان، بالاخره پرنده هاي افسانه اي ايران، در دستان برندگان سي و هشتمين جشنواره فيلم فجر آرام گرفتند. سيمرغ ها براي سي و هشتمين بار به خانه هايشان رفتند. شايد در اکران نوروزي، يا فطر و... بالاخره فيلم مورد علاقه مان که سيمرغي شده، اکران شد و توانستيم يک يا چند سيمرغ دار ديگر را با خيال راحت و بدون دغدغه در يک روز دل انگيز و در سالني تاريک، ببينيم. اين بار با هم مروري داريم براي سيمرغ داران و آثارشان در سي وهشتمين جشنواره فيلم فجر؛ آثاري که شايد برخي از آنها به رسم هر ساله، به همين زودي ها اکران شوند.
مثل هر سال ديگر، امسال هم جشنواره فيلم فجر، برترين و شاخص ترين جشن هنري در ايران بود. جشنواره اي که با سي و هشت دوره برگزاري و معرفي برترين آثار سينمايي، علاوه بر ارج نهادن به سينماي ايران، به عنوان يکي از عناصر جدي هويت ملي، ابزاري در ارتباطات بين المللي و ارائه کالاي فرهنگي ايراني – اسلامي، محفلي است براي اهالي سينما و هنر تصوير و محملي براي حضور آحاد سلايق مردمي در يک رويداد هنري داخلي. مردم ايران با فرصتي که درمراکز بسياري از شهرستان ها نيز پيش آمده، مي توانند در اين رويداد بزرگ هنري - فرهنگي کشور شرکت کنند، از اين رو جشنواره فيلم فجر به نمادي براي همبستگي اجتماعي نيز بدل شده است، به طوري که مردم با آراي خود، در کنار همه متخصصان و سابقه داران سينمايي، يکي از برترين و بهترين سيمرغ هاي جشنواره را (بهترين فيلم از نگاه مردم) به پرواز در مي آورند.
شنای پروانه: احتمال خیلی زیادی وجود دارد که در سال های آینده از کارگردان فیلم «شنای پروانه» کارهای بسیار خوبی ببینیم. محمد کارت با ساختن این فیلم که فیلم نخستش نیز محسوب می شد، نشان داد که آینده خیلی درخشانی در سینمای ایران دارد. فیلم«شنای پروانه» به طور جدی محتوای اجتماعی دارد و چند سیمرغ مهم سینمای ایران را هم از آن خود کرده است. داستان مردمی، همراه با فضایی واقعی و قصه ای آشنا و صد البته بازی های خاص، «شنای پروانه» را دیدنی کرده است. آنقدر دیدنی که سیمرغ بهترین فیلم از نگاه مردم هم به این فیلم رسید. از دیگر سیمرغ های «شنای پروانه» می توان به سیمرغ بلورین بهترین صدابرداری و صداگذاری، سیمرغ بلورین بهترین تدوین، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به طناز طباطبایی و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به امیر آقایی اشاره کرد. درباره داستان این فیلم آمده است: «فیلمی از زنی به نام پروانه در حین شنا در فضای مجازی منتشر می شود. حالا هاشم، شوهر پروانه و برادرش حجت، به دنبال انتقام گرفتن از کسی که این فیلم را منتشر کرده، هستند؛ اما ...».
خورشید: اگر چه آخرین ساخته مجید مجیدی کمی دیر به جشنواره فیلم فجر رسید؛ اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و منتقدان سینمای ایران، «خورشید» نشانه بازگشت کارگردانش به دوران اوج هنری اش بود. خیلی ها گفتند که با «خورشید» می توان «بچه های آسمان» را به یاد آورد. قصه گویی ساده و صحنه های لطیف با موضوعات انسانی از شاخصه های فیلمسازی مجید مجیدی است. دغدغه فیلم «خورشید» کودکان کار است و مجیدی خیلی استادانه از نابازیگران بهترین بازی ها را گرفته است. خورشید دست پر به خانه رفت و چند تا از درشت ترین سیمرغ ها را برد. سیمرغ بلورین بهترین طراحی صحنه، سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه و سیمرغ بلورین بهترین فیلم. این احتمال وجود دارد که فیلم «خورشید» در اکران عمومی بدون هیچ ستاره و بازیگر مشهوری خیلی پرفروش باشد.
درخت گردو: اولین چیزی که درباره فیلم «درخت گردو» گفتند، این بود که «فیلم تلخی است» و البته که باید گفته می شد، مگر می شود فیلمی درباره یکی از فاجعه بارترین اتفاقات تاریخ معاصر کشورمان و یکی از بزرگترین جنایات بین المللی جنگی، ساخت و تلخ از آب در نیاید. فیلمی چون «درخت گردو» سال ها بود که باید ساخته می شد، دنیا باید بداند که میهن ما و بخشی از مردم غرب کشورمان در سردشت، قربانی جنایت جانیانی چون صدام و حزب بعث عراق شدند و البته این جنایت پشتیبانان بسیار زیادی در دنیا داشته است.«درخت گردو» تلاش دیگری بود از محمد حسین مهدویان، که بخوبی به بار نشست و توانایی این کارگردان نیز دور از چشم داوران نماند و او را صاحب سیمرغ بهترین کارگردانی کرد؛ البته پیمان معادی هم سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای این فیلم به خانه برد.
روز صفر: حدود یک ماه پیش از آغاز جشنواره فیلم فجر، تنها عکس دو جفت چشم، از فیلم «روز صفر» منتشر شده بود و چیز درخوری درباره آن نمی دانستیم. به زحمت می شد فهمید این دو جفت چشم با آن حالت آفتاب سوخته، به چه بازیگرانی مربوط است، تا اینکه متوجه شدیم یکی از عکس ها چشم های ساعد سهیلی و دیگری چشم های امیر جدیدی است. می گفتند فیلم درباره یکی از رویدادهای مهم ملی - امنیتی کشور است و ... اما نخستین واکنش عجیب به این فیلم را مسعود فراستی، منتقد جنجالی سینمای ایران داشت. او در نشست خبری «روز صفر»روی سن رفت و ضمن تشکر از کارگردان و عوامل، آن را یکی از بهترین فیلم های سینمای ایران دانست. کم کم معلوم شد استقبال از «روزصفر» خیلی زیاد است و بسیاری از منتقدان دیگر نیز نخستین فیلم سعید ملکان را فیلم بسیار خوبی ارزیابی می کنند. فیلم «روزصفر» درباره نحوه و چگونگی دستگیری عبدالمالک ریگی از سوی وزارت اطلاعات ایران است. جمع بندی نظرها می گوید که فیلم ملکان بسیار خوش ساخت است و بازی های خیلی خوبی دارد. روز پرواز سیمرغ ها، سهم «روزصفر» چند جایزه بود که عبارتند از: سیمرغ بلورین بهترین فیلم در نگاه نو، سیمرغ بلورین جلوه های ویژه میدانی، ،سیمرغ بلورین بهترین طراحی لباس، جایزه ویژه هیات داوران و سیمرغ زرین بهترین فیلم با نگاه ملی.
خروج: درباره فيلم «خروج» در يک کلمه مي توان گفت که امضاي حاتمي کيا را دارد. عده اي معتقدند که اين فيلم، بهترين فيلم و عده اي ديگر مي گويند که بدترين فيلم حاتمي کياست. اما هر چه باشد، «خروج»، بازيگر بزرگي چون فرامرز قريبيان را دوباره وارد سينما کرده است. اين فيلم با درون مايه اعتراض مردمي، چند شاخصه اصلي نيز دارد که از مهمترين آنها مي توان به جلوه هاي ويژه آن اشاره کرد؛ البته برخي ها انتظار داشتند که فرامرز قريبيان جايزه بهترين بازيگر نقش اول مرد را بگيرد که اين طور نشد. در نهايت بايد گفت اگر به سينماي اعتراض به سبک حاتمي کيا علاقه مند باشيد، فيلم«خروج» حتما شما را راضي مي کند. در بخشي از داستان اين فيلم آمده است: «اين فيلم داستان گروهي از کشاورزان روستايي را روايت مي کند که شرکت سهامي آب، هنگام تخليه سد آب شور به اشتباه، آب را روانه زمين هاي کشاورزي آنها مي کند و باعث خرابي تمامي محصولات آنها مي شود». فيلم «خروج» دو سيمرغ را با خود به خانه برد؛ سيمرغ بلورين بهترين جلوه هاي بصري و سيمرغ بلورين بهترين چهره پردازي.
پوست: نام بهمن ارک و بهرام ارک، چندی پیش به دلیل فیلم کوتاه «حیوان» که جوایز بسیار زیادی را هم از آن خود کرده بود، در محافل سینمایی شنیده شد تا اینکه فیلم «پوست» به کارگردانی این دو برادر آذری در بخش سودای سیمرغ و نگاه نو پذیرفته شد. برخی از کارشناسان، فیلم را دارای فضای ویژه و فرمالی می دانند که در بستر و نگاه استعدادهای نوینی چون برادران ارک، می تواند نویدبخش ظهور نوعی فیلمسازی خاص در بدنه سینمای ایران باشد. در بخشی از داستان فیلم«پوست» آمده است: «موضوع این فیلم عشق، جادو و خرافه پرستی است و درباره خانواده ای است که شامل یک مادر و پسر هستند و زندگی آنها به دلیلی دچار مشکل می شود.» همه چیز فیلم «پوست » در داستانش نیامده، بلکه باید قاب به قاب این فیلم را بدقت دید تا به «پوست» اصلی رسید. دو سیمرغ بهترین موسیقی متن، بهترین فیلم هنر و تجربه را هم برادران ارک به خانه بردند.
تومان: این فیلم نیز نخستین اثر کارگردان آن است؛ اثری به غایت اجتماعی که نشان می دهد چگونه برخی از افراد و گروه ها در جامعه می کوشند تا از طریق قمار وضعیت اقتصادی خود را بهبود بخشند. باید گفت که «تومان» به کارگردانی مرتضی فرش باف، به رابطه جامعه و اقتصاد نظر دارد و پول در آوردن در اشکالی دیگر را به نمایش می گذارد؛ اگر چه فیلم «تومان» می توانست خیلی بهتر از این که هست باشد؛ اما نباید از داستان خوب، بازی های روان و کارگردانی مناسب آن چشم پوشید؛ البته که فیلمبرداری فیلم«تومان» خیلی جذاب بوده و یک سیمرغ بلورین را هم در همین رشته، نصیب فیلم کرده است.
ابر بارانش گرفته: در داستان فیلم«ابر بارانش گرفته» آمده است: «سارا پرستار ۳۵ ساله و مجرب، به بیمارانش کمک می کند تا آرام شوند. حتی آنها که امیدی به زنده ماندنشان نیست...». فیلمی که مجید برزگر آن را کارگردانی کرده و تلاش می کند بین مرگ و زندگی و نیستی و هستی، راهی باز کند. فضای فیلم را هر کسی نمی پسندد؛ اما بازی نازنین احمدی به چشم داوران آمده و سیمرغ بلورین بهترین نقش اول زن را ازآن خودکرده است.
آبادان یازده شصت: کمتر کسی فکر می کرد کارگردانی که بیشتر در تلویزیون کارکرده، بتواند فیلم سینمایی خوبی از آب درآورد. وقتی فهمیدیم که کارگردان این اثر، یعنی مهرداد خوشبخت، خودش اهل آبادان است، چیزهایی دستگیرمان شد. مگر می شود آبادانی باشی و آبادان را نتوانی به تصویر بکشی. خوشبخت هم همین کار را کرد و تصویری دیگر از آبادان، شهر مقاومت و شهری که نامش با جنگ 8 ساله عراق علیه ایران رقم خورده است، از زاویه ای دیگر به تصویر درآمد. این فیلم دیدنی و لطیف، امسال توانست جایزه ویژه سردار سلیمانی را از آن خود کند؛ جایزه ای که به بهانه شهادت حاج قاسم سلیمانی در میان جوایز امسال سینمای ایران اهدا شد؛ البته فیلم «آبادان، یازده شصت» در میان آرای مردمی هم همیشه رای خوب و بالایی داشت.