معاونت شيميايي در حوزه بهره برداري صيانتي و توسعه مخازن چه نقشي دارد؟

اين معاونت در حوزه توليد اطلاعات پايه سنگ و سيال فعاليت مي کند. برحسب تقاضاي اداره مهندسي نفت، بخصوص اداره مخازن، ارزيابي سيال و آزمايش هاي مربوط به مغزه در دو آزمايشگاه PVT و مغزه در حال انجام است. علاوه بر آزمايش هاي روتين سنگ و سيال، تعدادي آزمايش هاي غير روتين نيز در اين حوزه وجود دارد که بر حسب تقاضاي اداره مخازن انجام مي شود. آزمايش هايي مانند انواع آزمايش آموت سل، آزمايش هاي ترشوندگي و آزمايش هاي کشش بين سطحي نيز در اين دو آزمايشگاه صورت مي گيرد که سعي مي کنيم آزمايش هايي را که جنبه تحقيقاتي دارند، به آزمايشگاه EOR منتقل کرده و آن حوزه را برحسب اين تقاضاها فعال تر کنيم. همچنين اين معاونت برحسب وظيفه ذاتي که دارد، مي تواند مطالعه تحقيقاتي در رابطه با ازدياد برداشت تا حد پلاگ را تعريف کند که اميدوارم در آينده در اين زمينه فعال تر باشيم. حضور در کميته هاي تخصصي اداره پژوهش و همچنين حضور کارشناسان اين معاونت در جلسات طرح شش ميدان که زير نظر اداره پژوهش و همکاري مديريت فني در حال انجام است، از ديگر فعاليت هاي اين معاونت در حوزه EOR است.

به آزمايشگاه ازدياد برداشت اشاره کرديد. برنامه شما براي راه اندازي آزمايشگاه ازدياد برداشت چگونه پيگيري شده و اين پروژه در چه مرحله اي است؟

آزمايشگاه ازدياد برداشت تحت پروژه شماره 91223-53، تهيه و تصويب شرح نياز تجهيزات اين آزمايشگاه در شركت ملي مناطق نفت خيز جنوب در دو بخش ساختمان و تجهيزات در حال پيگيري است. متاسفانه در سال هاي اخير، به دليل محدوديت بودجه اي نتوانستيم گام مثبتي براي اجرايي شدن پروژه برداريم؛ اما خبر خوب اين است که با همکاري فوق العاده کارکنان آزمايشگاه مرکزي توانستيم يک سالن کامل آزمايشگاهي براي ازدياد برداشت خالي کنيم و قسمتي از تجهيزات و دستگاه هايي را که سال ها در جعبه مانده بود، باز کرده و در اين سالن مستقر کنيم. ما در آزمايشگاه مرکزي با بازآرايي تجهيزات چهار آزمايشگاه و از خود گذشتگي همکاران در بخش تجزيه و ارزيابي مواد، اين سالن را خالي کرديم. براي من جاي تاسف بود که با سابقه يکصد ساله در حوزه نفت در مناطق نفت خيز جنوب، هنوز مکاني براي انجام آزمايش هاي غربالگري پايه EOR حتي در حد يک اتاق يا سالن آزمايشگاهي نداشتيم. با وجود تلاش بسيار زياد معاونان قبلي در تهيه و خريد تجهيزات EOR؛ اما کمبود بودجه و توقف پروژه 91223 اين تجهيزات بر زمين مانده بود. در سال 1397 به همکاران گفتم پولي نداريم؛ اما با ابتکار شخصي خودتان راهکاري ارائه کنيد تا آزمايشگاه EOR حداقل از نظر فيزيکي راه بيفتد. همكاران در آزمايشگاه مرکزي روي اين موضوع فکر کردند تا اينکه با ايده بازآرايي ساير آزمايشگا ه ها در بخش تجزيه و ارزيابي مواد توانستند فضاي فيزيکي را خالي و امكان استقرار دستگاه ها در سالن را ميسر كنند. 

دستاوردهاي شاخص معاونت شيميايي طي يك سال اخير چيست و چگونه اين دستاوردها منجر به افزايش كارايي و كاهش هزينه هاي سازمان شده است؟

سه دستاورد بسيار مهم معاونت شيميايي در سال  1397 تا 1398 شامل راه اندازي فرايند تقطير(در تمامي مراحل آب زدايي/ دي بوتانايزر/ تقطير اتمسفريك و تحت شرايط خلأ)، - راه اندازي و تجهيز آزمايشگاه هاي  PVT و رکوردشکني اين آزمايشگاه در انجام آزمايش هاي کامل و انجام 5 آزمايش کامل در سال 1397،  آزمايشگاه مغزه که با راه اندازي دستگاه هاي CAPRY، XRP و سانتريفيوژ، امكان انجام آزمايش هاي ويژه را مقدور كرد.

شايد برايتان جالب باشد که بدانيد ما از سال 1371 به دنبال نصب يک دستگاه تقطير در آزمايشگاه مرکزي بوديم تا بتواند مانند تقطير پالايشگاهي، نفت خام توليدي مناطق را ارزيابي کند. پس از خريد دستگاه تقطير pilodist از يک شرکت آلماني كه بنا به دلايلي راه اندازي نشده بود، با همکاري دانشگاه تهران در بخش قراردادي و تعامل با پيمانکار و از همه مهمتر تلاش و پيگيري خود همکاران در بخش نفت، بعد از يک سال، برج تقطير راه اندازي شد و اين اقدام  که به عقيده بسياري از افراد، بايد با يک قرارداد تکميلي و پرداخت هزينه انجام مي شد، بدون هيچ گونه هزينه جديدي صورت گرفت. در اين ميان تلاش و پيگيري همکارانم در بخش نفت از همه مهمتر بود.

اقدام هايي که به آنها اشاره کرديد، چه تاثيري بر کيفيت فعاليت اين بخش و ساير مجموعه هاي شرکت داشته است؟

همانطور که گفتم، راه اندازي برج تقطير، نياز اساسي يک شرکت بالادستي است. نفت خام خروجي از چاه ها پس از استخراج بايد در کارخانه هاي بهره برداري، از گاز همراه خود جدا شده تا قابليت ارسال به مبادي صادراتي و پالايشگاهي را داشته باشد. اين کار در کارخانه هاي مناطق نفت خيز معمولا در چهار مرحله و در دماها و فشارهاي معيني انجام مي شود. اداره فراورش در مهندسي نفت مسووليت پايش و طراحي اين کارخانه ها را به عهده دارد. به همين دليل ارزيابي نفت خام توليدي مناطق به لحاظ کيفيت پالايشگاهي حائز اهميت است. به همين منظور نياز است  نفت خام در هر نقطه مدنظر، در برج آزمايشگاهي شبيه برج تقطير پالايشگاه، مورد ارزيابي قرار گيرد.

سال هاست که اين امر براساس درخواست اداره مهندسي نفت، صرفا در پژوهشگاه صنعت نفت انجام مي شود. راه اندازي اين برج تقطير در آزمايشگاه مرکزي اين امکان را مي دهد تا اين آزمايش ها در حوزه مناطق انجام شده، ظرفيت اين آزمايش ها را در سال بالا برده و امکان انجام هرگونه مقايسه اي را فراهم سازد. نياز مناطق در طول سال به 80 تا 100 مورد نمونه نفت براي ارزيابي است که تاکنون به طور 100 در صد در پژوهشگاه صنعت نفت تهران انجام شده است؛ اما با راه اندازي اين دستگاه مي توان تعداد ارزيابي هاي درخواستي را افزايش داد يا بخشي از اين نياز را در مناطق مرتفع کرد. حجم مالي اين آزمايش ها نيز در حدود سالي يک ميليارد تومان تخمين زده مي شود که اکنون قابليت انجام در آزمايشگاه مرکزي را دارد.

در حوزه شناخت سنگ و شبيه سازي مخازن نيز مهمترين و در عين حال گرانترين آزمايش ها ، آزمايش هاي موسوم به آزمايش هاي ويژه مغزه است. پيش از اين به دليل عدم اندازه گيري آزمايش هاي تراوايي نمي توانستيم اين آزمايش ها را روي مغزه هاي اخذ شده از چاه ها انجام دهيم؛ اما با راه اندازي دستگاه  XRP و  CAPRY امکان اندازه گيري آزمايش هاي تراوايي، بويژه در بخش آب - نفت و آزمايش هاي فشار مويينگي فراهم شد. با راه اندازي دستگاه سانتريفيوژ در سال هاي قبل، اکنون مي توانيم فشار مويينگي را علاوه بر روش پيش گفته از روش  سانتريفيوژ نيز محاسبه کنيم. قيمت هريک از اين آزمايش هاي ويژه، بر حسب موارد تخصصي درخواستي، مي تواند از 350 ميليون تومان تا يک ميليارد تومان باشد. تا قبل از سال 1397 همه اين آزمايش ها در خارج از مناطق نفت خيز جنوب انجام شده است؛ اما براي اولين بار در اين دوره توانستيم روي مغزه هاي ميدان گلخاري و با همکاري و تعامل بي دريغ همکاران اداره مطالعات مخازن، اولين سري اين آزمايش ها را انجام دهيم. نياز مناطق به آزمايش هاي ويژه برحسب تقاضاي اداره مطالعات مخازن مي تواند بين 5 تا 20 مورد در سال باشد که ما براي شروع شايد بتوانيم در حدود 10 درصد اين نياز را مرتفع سازيم.

در مورد رکورد آزمايشگاه PVT نيز بايد بگويم که براي اولين بار به رکوردي معادل پژوهشگاه دست يافتيم که بي سابقه بود. بايد اشاره کنم که هر آزمايش PVT کامل نيز قيمتي در حدود 100 تا 300 ميليون تومان را مي تواند داشته باشد که خوشبختانه با ظرفيت ايجاد شده در اين آزمايشگاه، بخش قابل توجهي از نياز همکاران اداره مطالعات مخازن قابل رفع است.

به روساي قبلي آزمايشگاه ها اشاره کرديد. بفرماييد رابطه دستاوردهايي را که اکنون اعلام کرديد، با گذشته چگونه است؟

بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، در آزمايشگاه هاي شيميايي آقايان سينايي، اولي پور، عذاري و مياحي مسووليت داشتند. آقايان سينايي و اولي پور به مدت طولاني و عذاري و مياحي در حدود 3 تا 3.5 سال در اين حوزه فعال بوده اند. هريک از اين عزيزان بر اساس اولويت هايي که سازمان براي آنها تعيين کرده، ماموريت خود را انجام داد اند. به عنوان مثال در دوره آقايان سينايي و اولي پور توسعه فضاي فيزيکي آزمايشگاه و بحث فعال تر شدن آزمايشگاه هاي تخصصي دنبال شده است. در دوره آقاي عذاري، دوباره بخش شيميايي سازماندهي شد و صاحب ساختار جديدي شد. همچنين اهتمام براي راه اندازي پروژه ازدياد برداشت در اين دوره صورت گرفت. در دوره آقاي مياحي نيز راه اندازي برخي از دستگاه هاي آزمايشگاه مغزه انجام شد. همچنين بحث راه اندازي يک تقطير آزمايشگاهي که بتواند تمامي بازه هاي دمايي و فشاري را پوشش دهد، از سال 1371 مطرح بود که متاسفانه راه اندازي نشد. راه اندازي تقطير يک آرزوي 28 ساله در اين معاونت بود که از زمان روساي قبلي دنبال مي شد و خوشبختانه در سال گذشته تحقق يافت. بدون شک تلاش روساي قبلي آزمايشگاه ها و همچنين همکاران مجربي که در اين معاونت فعاليت داشته و دارند، در ارتقاي اين معاونت سهم بسزايي داشته است. معتقدم که کار در صنعت، همچون آجرهايي است که هرکسي به فراخور حال و توانمندي خود مي گذارد و ديگران بايد اين بنا را تکميل کنند. در حال حاضر، مهمترين اولويت بنده راه اندازي دستگاه هاي مستقر نشده و فعال کردن آزمايشگاه هاي مرتبط با EOR است. در کنار اين مهم، توجه به بازآرايي ساختاري شيميايي از نظر پرسنلي و افزايش پوشش کنترل کيفيت در همه پهنه مناطق، از ديگر اولويت هاي بنده است.

وضعيت فعلي معاونت شيميايي چگونه است و اولويت هايي را که نام برديد، چگونه دنبال مي کنيد؟

با توجه به وضعيت بودجه اي که هم اکنون در صنعت نفت حاکم است، بايد به سمتي پيش برويم که بدون هزينه زياد کار را به سرانجام برسانيم و اين يعني بايد قدرت خلاقيت و ابتکارات فردي را برانگيخته کنيم. اگر سري به کتابخانه بزنيد و قفسه کتاب هاي مديريتي را نگاه کنيد، عناويني مانند مديريت بحران، مديريت عمومي، مديريت سازمان و ارزيابي سازمان را مي بينيد؛ اما در هيچ جاي دانش مديريت نمي توانيد مديريت بدون پول را جست وجو کنيد. ما براي آنكه اولويت هايمان را دنبال کنيم، بايد ياد بگيريم که بدون نياز به بودجه خاصي، دستگاه ها را تعمير و نگهداري کنيم. بعضي وقت ها اين کار محال است؛ اما من فکر مي کنم در بيشتر مواقع مي توان اين کار را انجام داد. تنها سرمايه مان خلاقيت کارکنان در اين معاونت است؛ چراکه همکاران در آزمايشگاه مغزه توانستند با خلاقيت خود دستگاه CAPRY را راه اندازي کنند. در آزمايشگاه هاي عملياتي مانند مارون و گچساران نيز دستاوردهايي داشته ايم که درباره آن اطلاع رساني خواهيم کرد.

آيا فعاليت هاي اين مجموعه همسو با پيشبرد اهداف و تامين اطلاعات مورد نياز مگاپروژه 28 ميدان است؟

در حال حاضر معاونت مطالعات شيميايي و آزمايشگاه هاي كنترل كيفيت به عنوان متولي پايش نفت و گاز توليدي مناطق نفت خيز جنوب و برخي ديگر از شركت هاي تابعه وزارت نفت، وظيفه كنترل كيفي خود را در قالب قوانين و دستورعمل هاي حاكم بر روابط جاري بين شركت هاي دولتي به نحو احسن انجام مي دهد. در حالي كه با تصويب طرح توسعه 28 مخزن عملا شركت ملي مناطق نفت خيز جنوب به عنوان حلقه اتصال بخش دولتي و خصوصي، نقش نظارتي و حاكميتي خواهد يافت و ملزم به كنترل كيفيت نفت تحويلي به بخش خصوصي و نفت و گاز دريافتي از آن خواهد بود كه واگذاري اين مسووليت به معاونت شيميايي، به پيچيده تر شدن روابط و به تبع آن شرح وظايف اين معاونت منجر خواهد شد.

اگر توضيحي داريد، اشاره کنيد.

کار در صنعت، يک کار گروهي و فعاليتي دسته جمعي است. احياي کار گروهي همراه با خلاقيت مي تواند بن بست ها را بشکند. خوشبختانه نيروي خلاق و با ابتکار در اين معاونت فراوان است. اين نيروها که عمدتا جوان هم هستند، در کنار تجربه همکاران باسابقه تر، يک سرمايه ارزنده محسوب مي شوند که اميدوارم بتوان از آن استفاده بهينه را برد. حُسن بزرگ اين سرمايه، اين است که ذاتي بوده و نمي توان با تحريم يا کمبود بودجه آن را گرفت. من فکر مي کنم معاونت شيميايي با تکيه بر اين نيروي انساني، مي تواند مشکلات خود را پشت سر بگذارد و شاهد دستاوردهايي به صورت مداوم و هميشگي در اين حوزه باشيم.