بايد بدانيم که همزمان با گسترش فعاليت هاي اكتشافي و افزايش ذخاير نفت و گاز كشور در سال هاي پس از انقلاب اسلامي، تلاشي چشمگير در توسعه ميادين نفت و گاز همراه با توجه ويژه به توسعه ميادين مشترك با كشورهاي همسايه، از طريق عقد قراردادهاي بيع متقابل و فاينانس و همچنين از محل منابع داخلي شركت ملي نفت ايران به عمل آمد. با انجام پروژه هاي نگهداشت توان توليد، اجراي طرح هاي توسعه ميادين نفتي، احداث كارخانجات نمكزدايي و نيز انجام طرح هاي توليد صيانتي از مخازن شامل برنامه هاي تزريق گاز و آب به ميادين نفتي، علاوه بر جبران افت طبيعي توليد مخازن، تلاش فراوان در زمينه توليد نفت خام انجام شد. توسعه ميادين گازي با هدف افزايش جايگزيني گاز طبيعي با سوخت هاي مايع و همچنين تزريق گاز در ميادين نفتي به منظور افزايش بازيافت نهايي، از ديگر اولويت ها و دستاوردهاي عمده وزارت نفت در سال هاي پس از پيروزي انقلاب اسلامي بوده است.
بررسي هاي انجام شده نشان مي دهد كه توليد نفت خام غيرصيانتي، قبل از انقلاب اسلامي با هدف افزايش سود شركت ها، كارتل هاي نفتي و تأمين سوخت ارزان براي كشورهاي صنعتي صورت مي گرفت که اين حجم بالاي توليد كاملا مغاير با اصول توليد صيانتي بوده و دليلي بر توان توليد براساس اصل بهينه سازي و ظرفيت پايدار توليد نبوده است. صنعت نفت ايران تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي در اختيار شركت هاي خارجي قرار داشت، به طوري كه بدون توجه به نوع مخازن نفتي ايران، عدم استفاده از روش هاي صحيح توليد و اجراي پروژه هاي صيانت از مخازن، سعي در استخراج و چپاول هرچه بيشتر و سريع تر از اين مخازن داشتند، به طوري كه مخازن نفتي ايران روز به روز فرسوده تر شدند.
پارس جنوبی؛ نماد اقتدارتولید وثروت ملی
اگر بخواهیم به دستاورد حاصل شده در پارس جنوبی جزئی تر بپردازیم، وقتی نام این مخزن مشترک به میان می آید، بی هیچ توضیحی می توان در یک جمله نوشت: نماد اقتدارتولید وثروت ملی.
امروز در سال 1398 ما روایتگر توسعه مراحل پایانی پرونده پارس جنوبي هستیم. از سال 67 که وجود گاز با حفر نخستین چاه اکتشافی در منطقه پارس جنوبی تایید شد، روند توسعه آن فراز و نشیب های زیادی را پشت سر گذاشت؛ از روزگار سال 76 که ساخت و ساز در آن آغاز شد و بیابانی بایر بود و در این ایام می رود تا دفتر آن بسته شود. با امضای اولین قراردادهای توسعه ای این میدان گازی برای فاز 2و 3 پارس جنوبی و اندکی پس از آن فاز یک پارس جنوبی و شروع فعالیت ایران در این حوزه مشترک، نخستین برداشت به میزان روزانه 50 میلیون مترمکعب آغاز شد و با سرعت گرفتن فعالیت توسعه ای در آن طی سال های اخیر از سال 1392 به این سو شاهد افتتاح فازهای 12، 15 و 16، فازهای 20 و 21، فاز 19، فاز 13 و فازهای 22 تا 24 بودیم. اکنون ۸۰ درصد تولید گاز کشور از پارس جنوبی تامین می شود.
میزان برداشت از این مخزن، تقريبا به 630 ميليون مترمکعب رسيده است. به این عملکرد باید راه اندازی تاسيسات متحرك فرآورش توليد نفت در خليج فارس و آغاز توليد از لايه نفتی ميدان پارس جنوبی از فروردين سال 1396 را هم اضافه کرد.
برابری با عراق در میادین غرب کارون
یکی از سیاستهای عمده وزارت نفت در مسیر اجرای سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، تمرکز بر توسعه میدان های مشترک بویژه میدان های نفتی غرب کارون بوده که برداشت از آن پس از انقلاب آغاز شد و امروز در نقطه مناسبی ایستاده ایم. اکنون ظرفیت تولید روزانه نفت در میدان های مشترک غرب کارون حدود ۳۵۰ هزار بشکه است. در این میان باید به افزایش تولید در میدان مشترک آزادگان جنوبی با راهاندازی دستگاه فراورش سیار (skid mounted) در میدان مشترک آزادگان جنوبی، افزایش تولید نفت در میدان نفتی یاران شمالی با نصب پمپ درون چاهی، حفر نخستین چاه جهت دار در میدان مشترک آزادگان جنوبی و افزایش ضریب اطمینان تولید این میدان مشترک با فعالیت دستگاه فراورش سیار هم اشاره کرد. با این حال فعالیت های جدید برای صنعت نفت در مخازن مشترک ادامه دارد.
کشف دومین مخزن بزرگ تاریخ ایران
فعاليت هاي توسعه اي طرح نگهداشت و افزايش توان توليد در حال انجام است که از جمله بايد به قرارداد توسعه ميدان مشترک گازي بلال با شرکت ايراني پتروپارس اشاره کرد که در سال جاري به امضا رسيد.
از ديگر دستاوردهاي بخش بالادستي نفت و گاز مي توان به اكتشاف ميدان نام آوران به عنوان دومين مخزن بزرگ نفتي كشف شده در كشور اشاره کرد. مخزني که 22 ميليارد بشکه بر حجم ذخاير نفت درجا و 2.2 ميليارد بشکه (با احتساب ضريب بازيافت 10درصد) بر حجم ذخاير نفت قابل استحصال کشور افزوده و به عنوان دومين مخزن بزرگ نفتي تاريخ ايران معرفي شده است.
طرح نگهداشت و افزايش توان توليد ميدان هاي نفتي در دست بهره برداري کشور با پيشبيني بيش از 6 ميليارد دلار سرمايه گذاري، براي اجرا طي سه سال تعريف شده است. اين طرح ملي که با هدف بهرهمندي از توان شرکتهاي ايراني و اشتغالزايي در دستور کار قرار گرفته، مشتمل بر 33 پروژه است که 29 پروژه در بخش خشکي و چهار پروژه در بخش فراساحل را شامل ميشود. اين پروژهها با ميانگين سرمايه گذاري حدود 220 ميليون دلار و در محدوده جغرافيايي هفت استان نفت خيز کشور (خوزستان، بوشهر، فارس، هرمزگان، کرمانشاه، ايلام و کهگيلويه و بوير احمد) اجرا خواهند شد و پيشبيني مي شود با اجراي آنها، ظرفيت توليد نفت خام کشور به طور ميانگين حدود 300 هزار بشکه در روز افزايش يابد.
در اين ميان بايد به انعقاد قرارداد طرح بهبود ضريب بازيافت، افزايش توليد و بهره برداري از ميادين نفتي پايدار غرب و آبان با كنسرسيومي متشكل از شركت هاي زاروبژنفت روسيه و دانا انرژي، انعقاد قرارداد طرح توسعه و بهره برداري از ميادين نفتي سپهر و جفير با شركت گسترش انرژي پاسارگاد ايران، انعقاد قرارداد توسعه و بهره برداري ميادين چشمه خوش، پايدار شرق و دالپري با كنسرسيوم شركت هاي روسي و ايراني اشاره کرد. در اين مسير وزارت نفت با حمايت از ساخت کالاهاي صنعت نفت در داخل کشور را به شکل ويژه در برنامه قرار داده است، به طوري كه پيمانکاران طرف قرارداد ملزم شده اند اقلام پرمصرف پروژه هاي خود را از سازندگان ايراني خريداري کنند.
به فهرست دستاوردهاي وزارت نفت بايد انعقاد دو قرارداد احداث تاسيسات جمع آوري گازهاي مشعل با هلدينگ صنايع پتروشيمي خليج فارس و پتروشيمي مارون با هدف جلوگيري از سوزانده شدن حدود 17 ميليون مترمكعب گاز در روز در استان هاي خوزستان و كهگيلويه و بويراحمد و بهسازي تاسيسات موجود، افزايش توليد محصولات با ارزش افزوده بالاي پتروشيمي با توليد خوراک ناشي از اجراي اين قرارداد، افزايش توليد گاز سبك شركت ملي نفت ايران با اجراي اين دو قرارداد، نقش بسيار پر رنگ پيمانكاران داخلي در اجراي اين قراردادها و نقش پررنگ در اشتغال و فعاليت هاي سطح الارضي نفت در استان هاي خوزستان و كهگيلويه و بويراحمد، نهايي سازي قرارداد با برنده مزايده جمع آوري گازهاي مشعل ميادين نفت شهر و سومار و انجام مزايده مجدد براي ميادين دهلران، چشمه خوش، سركان و ماله كوه، سروستان و سعادت آباد و دانان در حوزه شركت نفت مناطق مركزي، واگذاري گازهاي همراه منطقه جفير به پيمانكار منتخب در اسفند سال 1397 در حوزه شركت نفت و گاز اروندان اشاره کرد. ضمن اينکه مي توان آغاز اجراي طرح بازسازي و نوسازي تاسيسات سطح الارضي ميادين نفتي و تدوين و ابلاغ خط مشي و راهبرد توسعه و بهره برداري صيانتي از مخزن هاي نفت و گاز با هدف شناخت پتانسيل توسعه و توليد از منابع هيدروكربوري كشور در سال 1396 را نيز به اين فهرست افزود.
طرح انتقال خط لوله گوره-جاسک
طرح انتقال نفت خام از گوره به جاسک که از مهمترين طرح هاي صنعت نفت به عنوان طرح اولويت دار وزارت نفت به شمار می رود، فرايندهاي اجرايي آن به شکل موازي در حال پيگيري و انجام است. هدف گذاري وزارت نفت در طرح انتقال نفت خام گوره – جاسک، استفاده حداکثري از توان پيمانکاران و سازندگان داخلي است. اين طرح شامل بخش هاي اجراي خط و ساخت حدود هزار کيلومتر خط لوله 42 اينچ، پنج ايستگاه پمپاژ، تجهيزات اندازه گيري و پايش، ساخت مخازن ذخيره سازي و ساخت اسکله صادراتي می شود که با اجراي آن، امکان انتقال روزانه يک ميليون بشکه نفت خام از گوره در استان بوشهر به منطقه جاسک در ساحل درياي عمان فراهم می شود و جاسک به عنوان دومين پايانه صادراتي نفت خام کشور، اهميت راهبردي می يابد. اين طرح به ارزش 2 ميليارد دلار از محل اعتبارات مصوب وزارت نفت و سرمايه گذاريهاي پيش بيني شده در حال اجراست و پيشبيني ميشود، به يکي از بالاترين رکوردهاي سهم ساخت داخل در ميان طرحهاي عمده صنعت نفت دست يابد.
موارد بسیار دیگری در دستاوردهای 40 ساله به چشم می خورد که در این مجال نمی گنجد و به موارد فوق بسنده می کنیم.