آرامش در سايه اميدواري به خدا
در سلسله مطالب پيشين با شما از آرامش سخن گفتيم و 9 نکته را با شما در ميان گذاشتيم؛ نکاتي که هر کدام از منظر آموزه هاي ديني انسان را به آرامش و پرهيز از اضطراب دعوت مي کردند. در دهمين بخش از اين سلسله مطالب، نگاهي داريم به آموزه ديني ديگر که موجب آرامش انسان مي شود. «اميد به خدا» نکته اي است ديني که زير سايه آن به آرامش خواهيم رسيد.
در ادبيات ديني مفاهيمي وجود دارد که اميدواري به مبدأ عالم را تشويق مي کند. يکي از اين مفاهيم، «رجا» است. رجا، نقطه مقابل «خوف» است، اين دو حالت، انفعالي محسوب مي شوند که نسبت به آينده شکل مي گيرند. رجا يا اميدواري زماني رخ مي دهد که انسان پديد آمدن حالت خوشايندي را انتظار داشته باشد. هر چه احتمال وقوع امر خوشايند بيشتر باشد، طبعاً اشتياق انسان و انگيزه تلاش براي دستيابي به آن فزوني مي يابد. خوشايندترين موضوعي که فرد مؤمن آن را انتظار مي کشد، نيل به رحمت و معرفت خداوند است. اميد به رضايت و گشايش، فرد مؤمن را شاد و خرسند مي کند.
مذمت نااميدي
در قرآن، يأس و نااميدي از رحمت و بخشش خدا در حد کفر دانسته شده و به افراد توصيه مي شود هرگز از رحمت بيکران او نااميد نباشند، در آيه 78 از سوره «يوسف» مي خوانيم:
وَلَا تَيْأَسُواْ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْکافِرُونَ؛ و از رحمت خدا نوميد مباشيد، زيرا جز گروه کافران کسي از رحمت خدا نوميد نمي شود.
خداوند در آيه 53 سوره «زمر» مي فرمايد:
يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَي أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً؛ اي بندگان من که بر خويشتن زياده روي روا داشته ايد، از رحمت خدا نوميد مشويد در حقيقت خدا همه گناهان را مي آمرزد.
خداوند در آيه 70 از سوره «فرقان» وعده داده است که «سيئات» را به «حسنات» تبديل مي کند:إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلاً صَالِحاً فَأُوْلَئِک يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ؛ مگر کسي که توبه کند و ايمان آورد و کار شايسته کند پس خداوند بدي هايشان را به نيکي ها تبديل مي کند.
در روايات آمده است که رحمت خداوند آن قدر گسترده است که حتي ابليس به آن طمع مي ورزد. امام صادق(ع) مي فرمايد:إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَشَرَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى رَحْمَتَهُ حَتَّى يَطْمَعَ إِبْلِيسُ فِي رَحْمَتِه؛ چون روز قيامت برپا شود، خداوند ـ تبارک و تعالي ـ رحمتش را مي گستراند، تا آنجا که ابليس هم به رحمت او طمع مي ورزد.در حديثي وارد شده که پيامبر(ص) خبر داد از مردي که بر صراط مي لرزد، اما به دليل خوش گماني به خدا آرام گرفت و طبعاً اهل بهشت شد: رَأَيْتُ رَجُلًا مِنْ أُمَّتِي عَلَى الصِّرَاطِ يَرْتَعِدُ كَمَا تَرْتَعِدُ السَّعَفَةُ فِي يَوْمِ رِيحٍ عَاصِفٍ فَجَاءَهُ حُسْنُ ظَنِّهِ بِاللَّهِ فَمَسَكَتْ رَعْدَتُهُ؛ يکي از مردان امت خود را ديدم که بر صراط، مانند شاخه خشکيده درخت خرما در يک روز طوفاني مي لرزد. در اين هنگام، خوش گمانيِ او به خداوند، لرزش او را آرام بخشيد.
دين، با دستورعملي که براي تقويت حس اميدواري و خوش بيني به افراد مي آموزد، راهي براي سلامت رواني و آرامش افرادِ معتقد باز مي کند. حس خوشبيني مي تواند بسياري از مشکلات عاطفي و رواني انسان ها را در دنياي امروز درمان کند. مضامين مربوط به رجا، رحمت، مغفرت و شفاعت بنيادهاي مثبت انديشي را در آدمي زنده مي کند و اميد را پرورش مي دهد. مفاهيمي بس دلگرم کننده و خوش بينانه در ادبيات ديني وجود دارد که شور و شعف فراوان در جان آدمي پديد مي آورد.
امام باقر(ع) نيز از رسول خدا(ص) نقل مي کند که خداوند متعال فرمود: « بندگان من، بايد به رحمت من تکيه کنند و به فضل من اميدوار باشند و به حسن ظن به من اطمينان يابند. در آن صورت، رحمت من آنان را در برمي گيرد و رضوان و مغفرت من به آنان مي رسد و عفو من، شامل حال آنان مي شود، زيرا من خداي بخشنده مهربانم و به اين اسم ناميده شده ام.»در اين احاديث گفت وگوي خدا با بنده، سخن گفتن مخلوق با خالق و رابطه عاشقانه ميان دو طرف بيان شده تا آموزه هايي نظير اميدواري و رحمت به زيبايي کامل به تصوير کشيده شود و بندگان بياموزند که چگونه درباره خدا و آينده بينديشند و اميدوار باشند.
نمونه بارز اميدواري و آرامش
به نمونه اي از اميدواري و توکل نگاه کنيم: خداوند به ابراهيم(ع) در سن پيري از همسرش هاجر، فرزندي عطا کرد که نام وي را «اسماعيل» گذارد. همسر اول او «ساره» نتوانست تحمل کند که ابراهيم(ع) از غير او فرزندي داشته باشد؛ ازاين رو خداوند به ابراهيم(ع) دستور داد تا مادر و فرزند را به مکه ـ که در آن زمان بياباني بي آب و علف بود ـ ببرد و سکنا دهد. ابراهيم(ع) فرمان خدا را امتثال کرد و آنها را به سرزمين مکه برد. ابراهيم(ع) هنگام وداع دست به دعا برداشت و گفت: خداوندا! من به فرمان تو همسر و کودکم را در اين بيابان سوزان و بدون آب و گياه تنها مي گذارم تا نام تو بلند و خانه تو آباد شود. طولي نکشيد غذا و آب ذخيره مادر تمام شد و شير او خشکيد. بي تابي کودک شيرخوار، مادر را چنان مضطرب ساخت که تشنگي خود را فراموش کرد و براي به دست آوردن آب به تلاش و کوشش برخاست.نخست به کنار کوه صفا آمد، اثري از آب آنجا نديد. سرابي از طرف کوه مروه نظر او را جلب کرد و به گمان آب به سوي آن شتافت و در آنجا نيز به آب دست نيافت. از همان جا سرابي نيز در کوه صفا ديد، دوباره به سوي آن بازگشت و هفت بار اين تلاش و سعي را براي دستيابي به آب انجام داد. در آخرين لحظات ناگهان از نزديک جاي کودک چشمه زمزم جوشيدن گرفت و مادر و کودک از آن نوشيدند.
نگاهي به سيره امام حسن عسکري(ع) (بخش سوم)
از آنجا که امامان معصوم (عليهم السلام) برترين نمونه و اسوه کامل صفات عاليه انساني بودند، رفتار آنان در همه ابعاد مي تواند براي پيروانشان درس آموز باشد. در دو شماره پيشين به ذکر دو نمونه از سيره امام يازدهم شيعيان پرداختيم و اکنون بخش سوم را با هم مي خوانيم: حمايت ائمه اطهار (عليهم السلام) از دانشمندان راستين و متفکران متعهد، در گسترش فرهنگ غني و مترقي اهل بيت (عليهم السلام) نقش مهمي داشت.امام حسن عسکري (ع) با قدرداني از چهره هاي فرهنگي شيعه، جرقه اميد را در دل دانشوران و دانش دوستان پديد مي آورد و آنان را براي تلاش هرچه بيشتر در راه گسترش فرهنگ شيعه اميدوارتر مي ساخت.ابوهاشم جعفري از ياران راستين امام حسن عسکري(ع)و از نوادگان جعفر طيار مي گويد: روزي کتاب «يوم و ليله » از تاليفات يونس بن عبدالرحمن را به حضرت امام حسن عسکري (ع) عرضه کردم. حضرت آن را مطالعه کرد و پرسيد: اين کتاب تاليف کيست؟گفتم: اين از آثار يونس بن عبدالرحمن از منتسبين به آل يقطين است. امام (ع) فرمود: «اعطاه الله بکل حرف نورا يوم القيامة؛ خداوند در مقابل هر حرف [که در اين کتاب نوشته] نوري براي او در قيامت عطا فرمايد.»همچنين امام حسن عسکري(ع) در نامه اي به علي بن بابويه قمي - از دانشمندان برجسته شيعه در قم - به نحو شايسته اي او را مي ستايد. در بخشي از آن نامه آمده است: اي بزرگ مرد و مورد اعتماد و فقيه شيعيان من، ابوالحسن علي بن حسين قمي! خداوند متعال تو را بر اموري که مورد رضاي اوست، موفق بگرداند و براي تو فرزندان صالح و شايسته عطا فرمايد. اي مرد دانشمند و مورد اطمينان من، ابالحسن! صبرکن و شيعه مرا به صبر فرمان ده، همانا زمين از آن خداست که بندگانش را وارث آن مي سازد و سرانجام نيکو براي پرهيزگاران است و سلام و رحمت خدا و برکات او بر تو و بر همه شيعيانم باد»
برگزاري دوره دوم آموزش و آزمون مجازي براي روحانيون صنعت نفت
حجت الاسلام سيد علي حسيني، مسئول امور آموزش دفتر ارتباطات حوزوي ستاد اقامه نماز وزارت نفت با تشريح برنامه هاي اين دفتر، از برگزاري دوره دوم آموزش و آزمون مجازي براي روحانيون صنعت نفت خبر داد.حجت الاسلام حسيني گفت: در مجموعه صنعت نفت حدود 800 روحاني به اقامه نماز مشغولند و سطوح علمي اين افراد متفاوت است ضمن آنکه سوابق آموزشي و پژوهشي مختلفي نيز دارند. وي افزود: با آن که برخي امامان جماعت صنعت نفت، سطح علمي بالايي دارند و اهل تاليف و تحقيق اند، اما همزمان افراد ديگري هم وجود دارند که نيازمند دانش افزايي هستند، به همين منظور در دفتر ارتباطات حوزوي وزارت نفت که متکفل ساماندهي و صدور احکام روحانيون است، بخشي به نام «آموزش روحانيون نفت» ايجاد شد که وظيفه اصلي آن برگزاري دوره ها و کارگاه هاي دانش افزايي براي روحانيون است. حجت الاسلام حسيني ادامه داد: بسياري از اين دوره ها و کارگاه ها به صورت منطقه اي و از سوي رابطين دفتر ارتباطات در مناطق ده گانه کشور برگزار مي شود و به موازات اين دوره هاي منطقه اي، نياز داريم دوره هاي کشوري نيز برگزار کنيم. مسئول امور آموزش دفتر ارتباطات حوزوي ستاد اقامه نماز وزارت نفت افزود: ابتدا تصميم گرفتيم در طول سال، دوره هاي آموزش حضوري در شهر قم و با استفاده از اساتيد خبره حوزه علميه قم برگزار شود، اما به دليل تنگناهاي مالي و صدور بخشنامه هايي مبني بر کاهش هزينه در بخش هاي مختلف از جمله آموزش، برگزاري دوره هاي حضوري انجام نشد.به دليل ضرورت و اهميت بحث دانش افزايي، تصميم گرفته شد تا دوره هاي مجازي با کمک نهادهاي تبليغي و آموزشي مانند دفتر تبليغات اسلامي، براي روحانيون در نظر گرفته شود؛ اين دوره ها هيچ بار مالي براي وزارت نفت ندارد. ضمن آنکه دوره اول اين آموزش با استفاده از سيستم lms دفتر تبليغات اسلامي قم برگزار شد. حضور در اين کلاس آموزش مجازي از طريق اينترنت و صرفا با داشتن يک گوشي با استفاده از سيستم اندرويد امکان پذير بود. حجت الاسلام حسيني گفت : عنوان نخستين دوره آموزش مجازي «برقراري ارتباط موثر با مخاطب» بود که از سوي يکي از استادان با سابقه حوزه و دانشگاه تدريس شد. با اعلام قبلي از طريق پيامک، روحانيون صنعت نفت در روز و ساعت مقرر در کلاس مجازي حضور يافته و نکات مورد نظر را يادداشت کرده و مانند کلاس هاي حضوري امکان طرح سوال و نظر را نيز داشتند. پس از اتمام دوره، مجددا با اطلاع رساني قبلي، روحانيون در آزمون آنلاين اين درس شرکت کرده و به محض اتمام آزمون از نمره کسب شده خود نيز مطلع شدند. مسئول امور آموزش دفتر ارتباطات حوزوي ستاد اقامه نماز وزارت نفت در ادامه اظهار کرد: با آن که اين دوره، نخستين دوره اي بود که به شکل مجازي برگزار شد، احيانا نارسايي هايي هم وجود داشته است و برخي از روحانيون صنعت نفت از برگزاري آن اطلاع نداشتند و يا به اينترنت دسترسي پيدا نکردند، با وجود اين بيش از 500 نفر از امامان جماعت صنعت نفت در اين درس و آزمون شرکت کردند و براي کساني هم که به هر دليل موفق به شرکت در آزمون نشده بودند، آزمون مجدد در نظر گرفته خواهد شد. دوره نخست در نيمه اول سال جاري برگزار شد و براي نيمه دوم سال 98 نيز دوره دوم آموزشي در نظر گرفته شده است که به زودي برگزار خواهد شد.حجت الاسلام حسيني ادامه داد: عنوان دوره دوم «روان شناسي تبليغ» است. اين دوره از 14 جلسه تدريس تشکيل شده است که فرد پس از مراجعه به سايت مي تواند به سه صورت تصويري، صوتي و متني به محتواي تدريس دسترسي داشته باشد. پيش بيني مي شود که در دوره دوم تدريس و آزمون، روحانيون بيشتري شرکت داشته باشند.وي در پايان افزود: اگرچه نظرسنجي دقيقي در خصوص برگزاري اين دوره هاي آموزشي مجازي صورت نگرفته است، اما نظرهايي که به صورت پراکنده دريافت شده است، نشان از رضايت بالاي روحانيون شاغل در صنعت نفت دارد.
مال و وظيفه
عَن اَبي قَتادَةَ عَن داوُدِ بنِ سِرحانَ قالَ: کُنّا عِندَ اَبي عَبدِ اللَّهِ عَلَيهِ السَّلامُ اِذ دَخَلَ عَلَيهِ سَديرٌ الصَّيرَفيُّ فَسَلَّمَ وَ جَلَسَ فَقالَ لَهُ: يا سَديرُ! ما کَثُرَ مالُ رَجُلٍ قَطُّ اِلَّا عَظُمَتِ الحُجَّةُ لِلَّهِ تَعالى عَلَيهِ، فَاِن قَدَرتُم اَن تَدفَعوها عَن اَنفُسِکُم فَافعَلوا؛ قالَ لَهُ: يَا بنَ رَسولِ اللَّهِ! بِماذا؟ قالَ: بِقَضاءِ حَوائِجِ اِخوانِکُم مِن اَموالِکُم.
عَن داوُدِ بنِ سِرحانَ قالَ: کُنّا عِندَ اَبي عَبدِ اللَّهِ عَلَيهِ السَّلامُ اِذ دَخَلَ عَلَيهِ سَديرٌ الصَّيرَفيُّ فَسَلَّمَ وَ جَلَس
سند اين روايت جزو سندهاي بسيار خوب است. البته سَدير صيرفي توثيق نشده است، اما اهميتي ندارد، چون او راوي نيست؛ راوي داوودبن سرحان است که داوود رِقي است که ثقه است، سند هم سند خوبي است. مي گويد خدمت حضرت بوديم، سَدير صيرفي وارد شد. سدير صيرفي اهل صرافي بوده - صيرفي يعني صراف و کسي که دينار و نقره و مانند اينها مي خرد و مي فروشد- و قاعدتاً آدم پولداري بوده. [سلام کرد و نشست.]
فَقالَ لَهُ يا سَديرُ ما کَثُرَ مالُ رَجُلٍ قَطُّ اِلَّا عَظُمَتِ الحُجَّةُ لِلَّهِ تَعالى عَلَيه
به مجردي که نشست، ظاهرش اين است که حضرت بي مقدمه، بدون اينکه او سؤالي کرده باشد و حرفي زده باشد، رو کردند به او و فرمودند که اي سدير! هر کسي که پولش زياد شد، مالش زياد شد، حجّت خدا بر او زياد خواهد شد؛ چون «اَخَذَ اللّهُ عَلَى العُلَماءِ اَلّا يُقارّوا عَلى کِظَّةِ ظالِمٍ وَ لا سَغَبِ مَظلوم»؛ خداي متعال عهد و پيمان گرفته از علما -علما هم فقط به معناي فقها نيست- از دانشمندان، دانايان، زبدگان، نخبگان جامعه که بر گرسنگيِ گرسنگان و سيري و پُريِ سيران و اغنيا صبر نکنند، اعتراض کنند. يک ظالمِ ثروتمندِ شکمِ پُري و مظلوم گرسنه اي را اگر ديدند [اعتراض کنند]. خب اين حجّت خدا است ديگر، اين عهد و پيمان الهي است. حضرت اينجا به سدير فرمود: اگر مال کسي زياد شد، حجت خدا بر او بزرگ خواهد شد، سنگين خواهد شد، خداي متعال بر او احتجاج خواهد کرد. حالا کسي که مال ندارد، يک جور است، کسي که مال دارد، طبعاً وضعش فرق مي کند؛ وظيفه دارد.
فَاِن قَدَرتُم اَن تَدفَعوها عَن اَنفُسِکُم فَافعَلوا
اگر مي توانيد اين مال زيادي را که داريد، از خودتان دور کنيد، دفع کنيد، بکنيد. خب، چه جوري دفع کنيم؟ مثلاً بريزيم پول ها را در آب، در دريا، در چاه؟ يا براي اينکه پول را از بين ببريم، خرج هاي مُسرفانه و بيجا کنيم، خرج بيخودي بکنيم؟ اينها مراد نيست.
قالَ لَهُ يَا ابنَ رَسولِ اللَّهِ بِماذا؟
[سدير گفت:] چه جوري اين پول را از خودمان دفع کنيم؟
قالَ بِقَضاءِ حَوائِجِ اِخوانِکُم مِن اَموالِکُم
[حضرت فرمود:] راهش اين است که نگاه کنيد، ببينيد برادران شما چه نيازي دارند به اموال شما، آن نياز را برآورده کنيد.
بعضي ها متمکن هم هستند، [اما] مي آيند پيش ما -چون پول بيت المال دست ما است، از ما مي خواهند- که مثلاً فرض کنيد فلان کس محتاج است، شما يک پولي بدهيد؛ خب بابا، خودت که پول داري، بده! اگر چنانچه نتوانستي، بعد بيا سراغ بيت المال. يعني بعضي ها سختشان است که از خودشان بکَنند و در راه خدا انفاق کنند. حضرت اينجا مي فرمايند که اين پول زياد را، اين مال زياد را هر جور که مي تواني، از خودت دور کن. البته هر جور که مي تواني، يعني به اين صورت که به برادران مؤمنت بدهي و قضاي حوائج آنها را بکني.
شهيدعبدالرضا حافظي
عبد الرضا حافظي 29 تير 1332 در شهر مسجدسليمان استان خوزستان متولد شد. شهيد حافظي داراي تحصيلات متوسط و متاهل بود. او اول دي ماه 1358 وارد شرکت ملي نفت ايران شد.
شهيد حافظي 29 بهمن 1376 در گچساران خوزستان به فيض شهادت نائل آمد. مهناز کريمي، همسر شهيد عبدالرضا حافظي درباره وي مي گويد: «همسرم در مبارزات قبل از انقلاب با بقيه جوانان در پخش اعلاميه عليه رژيم پهلوي فعاليت داشت و در تظاهرات پا به پاي مردم حضور پيدا مي کرد».
همسر شهيد حافظي درباره اخلاق و خصوصيات بارز مي گويد: شهيد اخلاقي پسنديده و بسيار نيکو داشت و فردي با ايمان، با گذشت، بسيار صبور و شکيبا بود و همواره در مقابل ديگران احساس مسؤوليت مي کرد». شهيد حافظي اوايل جنگ تحميلي نيز به اسارت رژيم بعث عراق درآمد.
ارتباط موثر با فرزندان
کتاب «ارتباط موثر با فرزندان» نوشته محمد صيامي است و سال 1396 توسط نشر تيماس منتشر شده است. در بخشي از معرفي اين کتاب آمده است: «فرزند حاصل زندگي مشترک و عمر ماست. آنها جداي از ما نيستند، بلکه در حقيقت خود ما هستند که در حال رشد و تکاملند. ما با فرزندان در کودکي رابطه خوبي داريم؛ ولي هر چه بزرگ تر مي شوند، اين رابطه کمتر و کمتر مي شود. رابطه با فرزندان را مي توان به شاخه گلي تشبيه کرد که نياز به آبياري و مراقبت دارد و اگر ما از آنها مراقبت نکنيم، ممکن است ديگران جاي ما را بگيرند. در عصر فناوري، انسان مي تواند به ماه پيام بفرستد يا فضاپيماهايي پژوهشي را به سطح مريخ بنشاند، اما برقراري رابطه با کساني که دوستشان دارد، دشوار است». کتاب «ارتباط موثر با فرزندان» براي والدين، مي تواند بسيار خواندني باشد.