حریق مخازن

صنعت نفت از صنايع پيچيده و با ريسک بالاست که بروز حوادث در آن مي تواند خسارت هاي جاني و مالي جبران ناپذيري به همراه داشته باشد. در طول تاريخ، حوادث زيادي در اين صنعت رخ داده که پيامدهاي فراواني در بر داشته است؛ از اين رو اهميت درس آموزي از حوادث و سوانح در اين صنعت، براي شناسايي مناطق پر ريسک چند برابر مي شود. همانطور که مي دانيد، دانش به دست آمده در مورد علل حادثه، مي تواند اجازه استقرار اقدام هاي پيشگيرانه و کاهش دهنده حوادث در محل را صادر کند، ضمن آنکه بازخورد ناشي از آن مي تواند باعث بهبود رفتار ايمني در افراد مستقر در فضاي صنعت نفت شود. با بهره مندي از نکات «درس آموزي از حوادث»، مي توان از نوع وقايع ناخواسته تشديدکننده و بازدارنده آن، عواقب احتمالي وقايع ناخواسته و... به اقدام هاي کنترلي که مي تواند عواقب ناشي از حوادث را محدود کند، دست يافت. به دليل اهميت اين موضوع، هفته نامه «مشعل» قصد دارد با چاپ برخي «درس آموزي از حوادث صنعت نفت ايران و جهان»، گامي در مسير کاهش حوادث بر دارد. در ادامه، درس آموزي از حادثه حريق مخازن ذخيره نفت در يکي از مناطق عملياتي را مي خوانيد:

بر اساس تحقيقات گسترده کميته فني انستيتو نفت آمريکا (API)، از ميان 480 آتش سوزي گزارش شده از مخازن ذخيره نفت، حدود يک سوم آن ناشي از صاعقه است که تمامي اين مخازن از نوع سقف متحرک خارجي (External Floating Roof) هستند. بر اساس همين مطالعات، رعد و برق از شايع ترين علل حريق در مخازن ذخيره است. هنگام اصابت صاعقه به مخازن ذخيره نفت در صورت عدم اتصال کامل به زمين و هم پتانسيل نبودن سقف و بدنه در محل تماس بين سقف شناور و بدنه مخزن، جرقه ايجاد مي شود که در صورت وجود بخارات قابل اشتعال، منجر به حريق مي شود.

شرح حادثه

در ساعات اولیه یکی از روزهای آبان ماه، با توجه به شرایط جوی نامساعد، در اثر اصابت صاعقه، تعدادی از مخازن ذخیره نفت در یکی از مناطق عملیاتی دچار حریق شد. عملیات اطفای حریق پیش از فعال شدن سیستم اعلام حریق، با تلاش تیم های آتش نشانی اعزامی به محل حادثه انجام شد.

تجزیه و تحلیل علل حادثه

علل مستقیم: وجود بخارات قابل اشتعال در ناحیه نشت بند سقف و بدنه مخازن (در محدوده بین LEL و UEL) و جرقه ناشی از تخلیه الکتریکی صاعقه از سقف به بدنه مخازن مذکور.

علل غیر مستقیم / سطحی

 نقص در اتصال کامل سقف به بدنه در محل برخی از شانت ها (عدم انتقال بارالکتریکی سقف به بدنه)

  فرسوده بودن قسمت هایی از سیل های مخازن به دلیل قدمت و تعمیر و نگهداری مناسب

  عدم اثر بخشی و توانایی سیستم اتصال به زمین (Earthing) در تخلیه کامل بار الکتریکی

  نامناسب بودن سیستم اطفای حریق مخازن (خوردگی مسیرهای کولینگ، حجم کم مخازن فوم، نبود سیستم کمکی برای پمپاز فوم و...)

علل      ریشه ای

  ضعف نظارتی در مراحل طراحی، ساخت و راه اندازی مخازن

  نبود ارتباط شفاف و تعریف شده بین واحد اچ اس ای و بازرسی فنی

  انجام نشدن مطالعات PSSR به منظور کنترل مجدد و حصول اطمینان از کفایت سیستم های اعلام و اطفای حریق/ سیستم اتصال به زمین/ کارآیی/ نشت بند مخازن

  ضعف در سیستم تعمیرات و نگهداری پیشگیرانه و نداشتن دستورعمل های جامع و مدون در خصوص بازرسی فنی مخازن

راهکارهای       پیشنهادی      برای      پیشگیری    از تکرار  حادثه:

  طراحي و نصب سيستم موثر اعلام حريق مخازن

    بازسازي و تکميل سيستم اطفاي حريق مخازن (اتوماتيک کردن شيرهاي ارتباطي، افزايش حجم مخازن فوم و سيستم کمکي پمپاژ پمپ)

    انجام مطالعات و ارزيابي ريسک براي مخازن، تعيين اقدام هاي کنترلي و اصلاحي لازم براي موارد داراي ريسک بالا

    تعريف و اجرايي کردن اقدام هاي اصلاحي تعيين شده در مطالعات و ارزيابي ريسک در قالب هاي پروژه هاي ترميم و بهسازي مخازن

    در نظر گرفتن سيستم هاي حفاظت در برابر صاعقه و پايش مستمر و مداوم مقاومت سيستم هاي اتصال به زمين (Earthing) مخازن

    ايجاد رايزر خشک موازي ارسال آب و فوم به بالاي مخزن و ايجاد هدر تزريق فوم در مسير رايزرهاي فوم تمام مخازن

    بازرسي از سيستم نشت بند سقف و بدنه مخازن و سيستم تخليه گاز به منظور حصول اطمينان از کارايي مناسب آن

    اندازه گيري بخارات قابل اشتعال در ناحيه نشت بند مخازن و حصول اطمينان از نبودن غلظت گازها و بخارات موجود در محدوده بين LEL و UEL

    اطمينان از فعال و در سرويس بودن سيستم تشخيص و اعلام حريق روي سقف مخازن و ارتباط آن با سيستم اطفاي حريق

    حصول اطمينان از آماده به کار بودن سيستم اطفاي حريق ثابت دور مخازن و سيستم خنک کننده آن هنگام حريق

    بازرسي از شانت هاي مخازن (اطمينان از اتصال موثر سقف با ديواره مخزني) بازديد و بازرسي ازWalk Way (اطمينان از Bounding مناسب و موثر با ديواره مخازن)

    بررسي و تعمير سيستم نشت بند مخازن به خصوص مخازني که دچار حريق شده اند طي برنامه زمان بندي با اولويت بالا

   آموزش کارکنان در خصوص چگونگي مقابله با حريق در قالب ERP و برگزاري مانور مطابق با ريسک هاي محتمل بر اساس برنامه زمان بندي