گفت وگوي «مشعل» با مدير موزه هاي نفت آبادان
ملاقات با نفت در میدان فرهنگ
علي بهرامي- همه شواهد نشان مي دهد که استقبال از موزه هاي نفت آبادان، جدي است. جدي تر از آنچه فکرش را مي کردم. در بازديد از موزه کارآموزان آبادان با دنياي جديدي آشنا شدم که کاملا نفتي است. اين بار صنعت نفت از زاويه اي ديگر ديده مي شود. زاويه اي مردم شناسانه، تاريخي، اجتماعي و فرهنگي و در نهايت لذت بخش که تا از آن جهت، به صنعت نفت نگاه نکنيم و براي بازديد از موزه کارآموزان آبادان وارد آن نشويم، تقريبا غير ممکن است که درکش کنيم. براي تبيين و توصيف وضعيت و شرايط موزه هاي نفت آبادان، بخصوص موزه کارآموزان با لادن عليپور، مدير موزهاي نفت آبادان در محل موزه کارآموزان به گفت وگو نشسته ايم؛ گفت و گويي که با استقبال مدير موزه هاي نفت آبادان و در دو نوبت چند ساعته انجام شد. آنچه مي خوانيد تنها خلاصه اي است از اين گفت وگو و دنياي موزه هاي نفت آبادان، بخصوص موزه کارآموزان.
فعاليت موزه هاي نفت آبادان از چه زماني آغاز شد؟
مجموعه موزه هاي نفت آبادان، تا کنون دو موزه افتتاح شده و دائر دارد؛ موزه بنزين خانه که از دي سال 95 شروع به کار کرد و موزه کارآموزان، يعني جايي که با هم گفت وگو مي کنيم، از بهمن سال 97. اين دو مجموعه، مشترک هستند و تلاش داريم تا برنامه هاي مشترکي با يکديگر بگذاريم.
با توجه به جايگاه نفت در آبادان، فکر مي کنيد که اين دو مجموعه موزه اي، چه تصوير و تصور اجتماعي براي آباداني ها ايجاد کرده اند؟
مجموعه موزه هاي نفت آبادان نه تنها از ميان مردم آبادان و خوزستان، بلکه از سوي کل مردم ايران بازديد کننده دارند و حتي گردشگران خارجي زيادي به اين دو موزه مي آيند. موزه هاي نفت آبادان تصور و تصوير اجتماعي بسيار موثري در شهر داشته و همين حالا، قديمي هايي در آبادان هستند که نفت و تاريخ آن را در اين شهر ديده اند و به ياد دارند؛ اما بايد توجه کرد که نسل جديد آباداني ها خيلي با آن گذشته فرهنگي - اجتماعي آشنايي ندارند و چه بسا همين وضعيت در شهرهاي ديگر و نسل هاي جديد آنها بارزتر باشد.
وقتي بازديد کننده ها از خارج و داخل استان به موزه ها وارد مي شوند و فضاي اين موزه ها را مي بينند، تازه متوجه مي شوند که نفت در آبادان چه تاثيري دارد؛ تاثيرات اجتماعي و فرهنگي که ماندگاري بسيار زيادي دارد .
براي نمونه با کشف نفت و ايجاد پالايشگاه در آبادان، رونق صنعت نفت باعث شده که نوع تخصص ها از کشاورزي به تخصص هاي فناورانه در حوز نفت تغيير کند.
همين موزه کارآموزان، يکي از مصاديق بارز اين تغييرات فرهنگي و اجتماعي است؛ مکاني که با محوريت آموزش پيش از استخدام تاسيس شد و بنا بر اين بود که نيروهايي بومي از سن کم آموزش ببينند و با کسب مهارت هاي مختلف، جذب پالايشگاه آبادان شوند.
اين بچه هاي بومي الان کجا هستند؟ خبردارند که آموزشگاه شان هنوز وجود دارد و با تبديل شدن به موزه، براي هميشه ماندگار شده است؟
با کمک شبکه هاي اجتماعي و شيوه هاي مختلف ارتباطي جديد، فراخوان زديم که کارآموزان قديم را که حالا متخصص ها و پيشکسوتان صنعت نفت هستند، پيدا کنيم. کساني که سال هايي در اين مکان زحمت کشيدند و به قول خودشان پنج سال در اينجا «زندگي» کردند. سالي يک بار دورهمي براي کارآموزان قديم اين موزه داريم. کارآموزاني که حالا براي بازيابي خاطرات گذشته اين موزه، از خارج کشور و شهرهاي ايران مانند کرج، شاهين شهر، شيراز و... با هم ديدار دارند. 3 مهر امسال بود که اين برنامه را برگزار کرديم و چون تعدادي از کارآموزان نتوانستند بيايند، بنا شد تا در ايام نوروز هم دوباره دورهمي داشته باشيم تا کساني که از خارج کشور مي آيند، بتوانند در اين دورهمي حضور داشته باشند.
در آموزشگاه حرفه اي، کارآموزان چه کارهايي را مي آموختند و چه وظايفي به آنها محول مي شده است؟
طبق گفته اين کارآموزان، علاوه بر مسائل تخصصي و فني در حوزه هاي برق، مکانيک و... ما تربيت هم مي شديم، مقررات را مي آموختيم، نحوه سخن گفتن را ياد مي گرفتيم، نوع کار کردن را مي آموختيم و طوري با ما کار مي کردند و آموزش مي دادند تا علاوه بر کسب مهارت ها و تخصص هاي کاري، به عنوان يک انسان بالغ، با رفتاري پخته وارد جامعه شويم.
نسل جديدو بازديد کنندگان، چه نگاهي به موزه هاي نفت آبادان دارند؟
نسل گذشته اين ارتباط را با تاريخ و فرهنگ صنعت نفت دارد؛ اما نسل جديد اينطور نيست. وقتي مي آيند و بازديد مي کنند و متوجه مي شوند که گذشته نفت و آبادان چه بوده و با مسائل مختلف آشنا مي شوند و بخصوص وسايل قديمي نفتي را از نزديک مي بينند، وسايلي که حالا هيچ کدامشان ديگر موردي براي استفاده ندارند، خيلي لذت مي برند. نسل جديد با ورود به دنياي ديجيتال و فناورانه امروز آن زمان ها را تجربه نکرده است و قطعا با اين تاريخ آشنايي ندارد، به طبع موزه کارآموزان با تاريخچه اي که دارد و با محوريت آموزش براي اين نسل خيلي جالب است. مردم آبادان به موزه کارآموزان و بنزين خانه، به چشم سرمايه فرهنگي آبادان نگاه مي کنند و بابت اين کار از وزارت نفت سپاسگزارند. مردم مي دانند که وجود اين موزه ها و فعاليت متنوع در آنها به نوعي موجب جذب گردشگر به آبادان مي شود. مسؤولان شهر آبادان و مناطق آزاد بارها و بارها از فعاليت هاي موزه هاي نفت تقدير کرده اند. چون در شهر آبادان مکان گردشگري و فضاي آموزشي کمي وجود دارد، مردم از اين موزه ها و کارهاي فرهنگي استقبال بسيار زيادي مي کنند. مدير مدرسه اي که ديروز براي بازديد به کارآموزان آمده بود، مي گفت که تا به الان بچه ها را براي اردو به پارک مي برديم و حالا دلمان مي خواهد و دوست داريم هر ساله دانش آموزان سال هاي مختلف را به موزه هاي نفت آبادان بياوريم؛ فضايي که هم تفريحي است و هم آموزشي و در کنار آن اطلاعات بسيار زيادي به دانش آموزان داده مي شود؛ البته در آبادان موزه هاي قديمي داريم؛ اما واقعيت اين است که در اين شهر، فرهنگ موزه رفتن و بازديد از ميراث فرهنگي کم کم رو به فراموشي مي رفت تا اينکه با فعاليت و حضور موثر موزه هاي نفت، رونقي دوباره گرفت. حالا شرايط طوري شده که وقتي بچه هاي مدرسه اي با مربيان خود به اينجا مي آيند، روزهاي بعد مي بينيم با والدين شان باز مي گردند. يعني کودکان عامل و مشوقي براي بازديد خانواده خود از موزه هاي نفت شده اند. با اين شيوه و شيوه هاي ديگر، موزه هاي صنعت نفت کم کم در آبادان جا افتادند.
برنامه هاي ويژه اي داشتيد و آيا آماري از بازديدکننده ها در اختيار داريد؟
ما آمار بازديدهاي ماهانه، فصل به فصل و سالانه مان را داريم. اينها در قالب گزارش هايي آماده شده و به تهران ارسال مي شوند. موزه کارآموزان از زمان افتتاح در بهمن 97 تا کنون ده هزار و 466 بازديد کننده داشته و در ماه مهر نيز هزار و 180 نفر. موزه بنزين خانه نيز از زمان افتتاح در دي سال 95 حدود 18 هزا و 367بازديد کننده داشته و در مهر امسال 353 نفر. اين آمار در حالي است که هنوز هم خيلي ها مي گويند از افتتاح موزه هاي نفت اطلاعي نداشتيم. بخصوص درباره موزه کارآموزان که کمتر از يک سال از افتتاح آن مي گذرد.
برنامه هاي هر دو موزه بسيار متنوع است که از جمله آنها مي توانم به برگزاري روزانه تورهاي گردشگري اشاره کنم. ويژه برنامه هايي هم داشته ايم و در آينده نيز خواهيم داشت که هر کدام با اهداف فرهنگي و اجتماعي خاصي تدارک ديده شده اند. همين برنامه ها به ديده شدن هر چه بيشتر موزه هاي نفت آبادان کمک کرد. براي نمونه 5 مهرماه در موزه کارآموزان، ويژه برنامه روز جهاني گردشگري داشتيم. در 3 مهر، دورهمي پيشکسوتاني را که پيش از اين درباره اش صحبت کرديم، برگزار کرديم و در روز 16 مهر نيز برنامه بسيار مفصلي به مناسبت روز جهاني کودک برگزار شد.
در موزه بنزين خانه نيز در ايام دهه فجر سال گذشته، همايش خودروهاي کلاسيک برگزار شد و از آنجا که موزه بنزين خانه، نخستين جايگاه سوخت کشور بوده، با برگزاري اين همايش باعث شد مردم به ديدن موزه بيايند و از نزديک با آن آشنا شوند. از اين رو با همکاري ارگان هاي مختلف توانستيم اين همايش را برگزار کنيم و صاحبان خودروها از آبادان و شهرهاي مختلف خوزستان آمدند و خودروي کلاسيک خود را در آن به نمايش گذاشتند. مردم استقبال بسيار زيادي داشتند و با نورافشاني و... جذابيت اين همايش دو چندان شد.
از آنجا که امسال شعار روز جهاني موزه ها «فراموشي سنت ها» بود، در همان موزه بنزين خانه در نيمه ماه رمضان، مراسم گرگعيان را که يکي از مراسم تاريخي و سنتي اعراب خوزستان محسوب مي شود، برگزار کرديم؛ مراسمي که به مناسب شب ولادت امام حسن مجتبي(ع) و با حضور کودکان برگزار مي شود، ضمن اينکه با احيا و توجه به اين آداب و رسوم قديمي، به رونق موزه هاي نفت نيز کمک کرديم. يک نشست تخصصي درباره حفاظت از آثار ميراث فرهنگي صنعتي به همراه کارگاه و سخنراني هم داشتيم و البته در کنار همين دو برنامه، مراسم «آداب قهوه خوري» نيز به عنوان يک سنتي قديمي در موزه بنزين خانه برگزار شد. همه اين مراسم ويژه و بزرگ فرهنگي - اجتماعي به زمينه هايي جذاب براي معرفي هر چه بيشتر مجموعه موزه هاي نفت آبادان تبديل شدند.
وسايل و اشياي تاريخي موزه را چگونه جمع آوري کرديد؟
در همين موزه کارآموزان، يکسري اسناد و وسايل زير خروارها خاک و مواد شيميايي وجود داشته و برخي اشياي ديگر نيز از بخش هايي از پالايشگاه آبادان به اينجا آورده شده که همگي مرمت شده اند. به عبارتي بايد گفت که عمده وسايل موزه کارآموزان در همين جا وجود داشته است و در مورد موزه بنزين خانه نيز فقط ساختمان اصلي آن باقي مانده بود که بر اساس عکس هاي به جا مانده از گذشته آن، مرمت ها انجام و عمده وسايل آن از شهرهاي مختلف منتقل شده اند. با اعتماد و احساس امنيتي که براي مردم در موزه بنزين خانه به وجود آمد، وسايلي اهدا شد که بخشي به همين عنوان در اين موزه وجود دارد؛ البته در موزه کارآموزان هم پيشکسوتان که همان کارآموزان سال هاي دور هستند نيز مدارک و برخي اشيا را براي بازديد به موزه کارآموزان تحويل دادند.
از همه شيوه هاي ارتباطي براي معرفي موزه هاي نفت آبادان بهره برده ايم. بخشي از تبليغات مان نيز ميداني بوده است. علاوه بر همه اينها با اداره آموزش و پرورش نيز نامه نگاري مي کنيم. استقبال اداره آموزش و پرورش به حدي است که براي بازديدهاي دانش آموزان، جا رزرو مي کند؛ چون گاهي پيش مي آيد که در يک روز دو يا سه مدرسه براي بازديد درخواست دارند و براي اينکه براي بازديدها تداخلي پيش نيايد، برنامه ريزي مي کنيم. بايد بگويم که هدف گذاري هاي ما در معرفي موزه هاي نفت، نه تنها آبادان بلکه اروندکنار، جزيره مينو و خرمشهر هم است و در نهايت هدف راهبردي و فرهنگي ما کل استان و همه ايران را شامل مي شود.