359 میلیون تن پلاستیک در نقاط مختلف جهان تولید شد
بقایای پلاستیک
صنعت نفت به اندازه کافي با انتقادهاي مستمر و خشم عمومي رو به روست و بيش از ميزان تقصير خود درباره تغيير آب و هوا و آلودگي زمين، ملامت مي شود. در واقع، حتي تلاش هاي صادقانه صنعت نفت براي بهبود آب و هوا و توليد پايدار، معمولا به عنوان يک تلاش غيرقابل قبول و مذبوحانه براي تظاهر به پاک بودن، مردود دانسته مي شوند. اين مساله در صنعت پلاستيک، بيش از زمينه هاي ديگر مشهود است و سوخت هاي فسيلي به طور مستمر به دليل بدتر کردن بحران جاري زيست محيطي، مورد ملامت قرار مي گيرند. دهها دولت، ممنوعيت هايي براي استفاده از پلاستيک هاي يکبار مصرف وضع کرده اند و بسياري از گروه ها و فعالان طرفدار محيط زيست نيز براي ممنوعيت کامل پلاستيک، تلاش مي کنند. اما بياييد اکنون نقش وکيل مدافع را بازي کنيم و کلاه مخالف خواني را بر سر بگذاريم؛ انداختن همه تقصيرها به گردن صنعت نفت، در واقع درگير شدن در نوعي از فرافکني پس از حادثه است. کسي در اينجا تلاش نمي کند طرفدار توجيه گر سوخت هاي فسيلي باشد؛ چراکه حقايق به خودي خود روشن است. پلاستيک و نفت خام به شکلي ذاتي به هم مرتبط هستند و 99 درصد از پلاستيک ها از مواد شيميايي ساخته مي شوند که از سوخت هاي فسيلي به دست آمده اند.
پلاستيک ها در بهترين حالت، تنها تا حدي قابل تجزيه در طبيعت هستند و تجزيه کامل آنها بين 10 تا هزار سال طول مي کشد. پلاستيک ها در حال اشباع آب و خاک زمين هستند و با زنجيره غذايي ما تداخل پيدا کرده اند. زباله دان بزرگ اقيانوس آرام با يک تريليون و 800 ميليارد قطعه پلاستيک، با مجموع وزن کمرشکن 80 هزار تن، پر شده است. هيچ کس نمي تواند انکار کند که آلودگي پلاستيک، مشکلي جدي با پيامدهايي هشداردهنده است. با اين همه، واقعيت ها معمولا با حقايق ناقص آميخته مي شوند.
در تولید پلاستیک دقیقا چقدر نفت به کار می رود؟
مؤسسه اورکتیو گزارش داده است که در سال 2018 میلادی 359 میلیون تن پلاستیک در نقاط مختلف جهان تولید شده و 30 تا 35 درصد این مصرف به بسته بندی با پلاستیک مربوط بوده است. در پاسخ به این پرسش که چه مقدار نفت در این زمینه مصرف شده، باید گفت که هیچ یا دست کم به طور مستقیم، از نفت استفاده ای نشده است؛ زیرا پلاستیک ها به طور مستقیم از نفت تولید نمی شوند؛ بلکه از فراورده های نفتی از جمله ال پی جی، ان جی ای و گاز طبیعی تولید می شوند. اینها، هم به عنوان خوراک و هم به عنوان سوخت لازم در فرایند تولید، به کار گرفته می شوند. ال پی جی، فراورده جانبی در فرایند پالایش نفت و گاز طبیعی تولید می شود و ان جی ال پیش از تزریق گاز به خطوط لوله انتقال، به دست می آید. سوال دیگری که مطرح است، اینکه در سال 2018 میلادی چقدر از این خوراک در تولید پلاستیک استفاده شد؟ که باید گفت اداره اطلاعات انرژی آمریکا که نهادی معتبر است، در اقدامی جالب(!) تصمیم گرفته این پرسش را نادیده بگیرد و در آخرین گزارش خود با اکراه این گونه اذعان کرده، «برای اداره اطلاعات انرژی ممکن نیست حجم واقعی و منشأ مواد مورد استفاده به عنوان خوراک صنعت برای تولید پلاستیک را مشخص کند» و عجیب اینکه به نظر می رسد این نهاد تا همین چندی پیش، این قدرت را در اختیار داشت.
در سال 2020 ميلادي، اداره اطلاعات انرژي آمريکا تخمين زده بود در آمريکا، حدود 191 ميليون بشکه ال پي جي و ان جي ال و همچنين 412 ميليارد فوت مکعب گاز براي توليد پلاستيک مورد استفاده قرار گرفته بود. اين مايعات در مجموع 7/2 درصد از مجموع مصرف نفت در آمريکا را به خود اختصاص داده و مصرف گاز در توليد پلاستيک، معادل 7/1 درصد از مجموع مصرف گاز آمريکا بود. براي سوخت هاي مايع، 190 ميليون بشکه به عنوان خوراک استفاده شده و تنها يک ميليون بشکه به عنوان سوخت براي فرايند توليد، مصرف شده بود؛ اما اين ميزان در گاز طبيعي تفاوت داشت و تنها 13 ميليارد فوت مکعب گاز به عنوان خوراک و 399 ميليارد فوت مکعب گاز به عنوان سوخت مورد استفاده قرار گرفته بود. اين نسبت ها در سطح جهاني متفاوت بودند و در توليد پلاستيک از 4 درصد نفت توليدي در جهان استفاده شده بود. با استفاده از ميانگين و در نظر گرفتن توليد کنوني 81 ميليون و 400 هزار بشکه نفت در جهان، صنعت پلاستيک اکنون روزانه 3 ميليون و 300 هزار بشکه نفت مصرف مي کند که اين رقم در واقع کمتر از ميزان نفتي است که براي توليد برق جهان در سال گذشته ميلادي مصرف شد (در حالي که نفت تنها براي توليد 3 درصد از برق جهان مصرف مي شود). اين رقم همچنين به شکلي قابل توجه، کمتر از ارقامي است که برخي از فعالان زيست محيطي نه چندان صادق، منتشر مي کنند.
آينده صنعت پلاستيک
اين مساله به آن معنا نيست که صنعت پلاستيک دوست خيلي خوب محيط زيست است. نکته مهم آن است که اگر مي خواهيم در جنگ پيروز شويم، بايد دشمن اصلي خود را بشناسيم.
در واقع، آژانس بين المللي انرژي در سال گذشته ميلادي، گزارشي ويژه منتشر کرد که هشدار مي داد، افزايش تقاضا براي مواد پتروشيمي تا سال 2040 ميلادي 5 ميليون بشکه از رشد تقاضاي روزانه نفت را به خود اختصاص مي دهد، در حالي که رشد مصرف نفت در خودروها هم اکنون در حال متوقف شدن است.
با اين همه بسيار روشن است که مزيت هاي پلاستيک نسبت به جايگزين هاي آن از نظر هزينه، انعطاف پذيري و دوام، همچنان موجب افزايش تقاضاي آن در آينده خواهد بود و تا زماني که جهان بتواند جايگزيني مطمئن و کم هزينه براي پلاستيک بيابد (که از هم اکنون مشخص است احتمال بسيار کمي دارد)، پلاستيک به بقاي خود ادامه خواهد داد.