گزارش «مشعل»  از تعمير و راه اندازي توربين  آمريکايي در سکوي مشترک نفتي سلمان

رهایی از وابستگی

مشعل   در نقطه صفر مرزي ايران، روي بزرگترين سازه دريايي خليج فارس- سکوي نفتي سلمان- ميدان مشترک نفت و گاز با اماراتي ها، صحبت از توربين سولار مارس آمريکايي است که بتازگي کارکنان سکوي نفتي سلمان موفق به تعمير و راه اندازي مجدد و همچنين نصب يک ژنراتور جديد روي آن شده اند. ابراهيم پاکسيما، معاون سکوي نفتي سلمان مي گويد: يک کوهنورد وقتي قله اي را فتح مي کند، چه حسي دارد؟ همان حس و حال را همکاران ما بعد از اين موفقيت داشتند. همين موضوع بهانه حضور در اين سکو مي شود. اين بار با کشتي روانه مجتمع دريايي مي شويم؛ خنکاي بهاري جنوب در پاييز، جاي گرماي داغ تابستان را گرفته است. زمان رسيدن به مقصد پس از توقف در سکويي ديگر همزمان با استراحت سکوداران مي شود؛ تا رسيدن به ارتفاع 60 متري از پله هاي زرد رنگ سکو که همنشيني آن با آبي دريا چشم نوازي مي کند، هم آواز و پرواز مرغان دريايي همراهمان است و هم رقص پرتعداد ماهيان چنگو در دريا؛ با استقبال گرم کارکنان، روايت بومي سازي اين توربوژنراتور را مي خوانيم.

ماجرا از اواخر شهريور امسال با تعويض يک دستگاه توربين سولار مارس در سکوي سلمان که از مدتها قبل تعمير آن به دليل تحريم ممکن نبود، آغاز شد ؛توربيني با سابقه کارکرد 34 هزار ساعت که با مشکل مواجه مي شود و از ناحيه بيرينگ آسيب زيادي مي بيند. با توجه به اينکه تامين برق سکوهاي نفتي و گازي سلمان از طريق سه دستگاه توربوژنراتور مستقر روي سکوي نفتي صورت مي گيرد، خارج از سرويس شدن اين توربين مشکلات زيادي را براي هر دو سکوي نفتي و گازي ايجاد مي کند که با هماهنگي مسؤولان، مجوز امکان سنجي تعمير در محل به واحد تعميرات توربين سکوي سلمان به عهده ابراهيم داردان سپرده مي شود و با امکانات موجود تعميرات در سکو و منطقه انجام مي گيرد. ابراهيم داردان، کارشناس ارشد مهندسي مکانيک در تبديل انرژي که سابقه فعاليت در شرکت مپنا را در کارنامه دارد، درباره روند به ثمر رسيدن اين فعاليت توضيح مي دهد: با توجه به شرايط محيطي سخت سکو و امکانات محدود آن و از آنجا که اساسا تعميرات اين دستگاه با امکانات خاص و به صورت عمودي در شرکت هاي پيمانکاري خارجي انجام مي گيرد، اين عمليات با همت کارکنان واحدهاي تعميرات توربين، کنترل ابزار دقيق و بهره برداري سکوي سلمان و تلاش شبانه روزي در سکو و منطقه و به صورت افقي در شرايط بسيار سخت صورت گرفت. پس از تعمير و جايگذاري قطعات، در تست اوليه با 30 درصد دور نامي که تقريبا نزديک به 3 هزار PRM است، بدون هيچگونه علائمي از وجود مشکل انجام شد.  او با تشريح جزييات اين فعاليت ادامه مي دهد: پس از باز کردن بيرينگ سمت Gas Producer و خارج کردن ياتاقان ژورنال و تراست، مشاهده شد که ژورنال بيرينگ به طور کامل از بين رفته است. با توجه به شرايط حساس موجود، تعويض بيرينگ در محل نصب بدون باز کردن ماژول توربين و انتقال آن به خارج از سکو در دستور کار قرار گرفت. از آنجا که داخل کشور، بيرينگي وجود نداشت، يک عدد ژورنال بيرينگ از روي يک دستگاه توربين سولار مارس در منطقه لاوان که مدتي قبل پس از 22 هزار ساعت کارکرد آسيب ديده و از کار افتاده بود، بعد از آماده سازي روي توربين ديگر نصب شد. اکنون اين توربين ژنراتور در سيستم برق سکوي سلمان فعال است. افزون بر آن ژنراتور را با توربين همگام کردند.  به گفته پاکسيما  ژنراتورهاي سکوي نفتي سلمان بيش از 28 سال کار کرده و به دليل حفظ توليد، تنها تعميرات جزئي روي آنها انجام شده است؛ اما اين اواخر يکي از آنها با مشکل زيادي مواجه شد که در نهايت آن را با يکي از ژنراتورهاي يدکي در انبار جايگزين مي کنند.

او مي گويد: اين ژنراتور بيش از 10 سال قبل خريداري شده و مدارک فني کافي درباره آن موجود نبود. از سويي همگام سازي آن با يک توربين قديمي سخت بود. شرکت سازنده ژنراتور هم به دليل تحريم ها پاسخگوي ايميل هاي ما نبود. ماههاي زيادي درباره نقاط ابهام بحث شد و به اين نتيجه رسيديم که امکان رفع آنها وجود دارد و در نهايت افزون بر تعمير کامل توربين، کارکنان سکو موفق شدند براي نخستين بار يک سيستم ژنراتور جديد را با توربين هاي موجود هماهنگ کنند.

توربين مرده زنده شد

در طول اين فعاليت چند ماهه هر بار سدي مقابل کارکنان قرار مي گرفت؛ اما نا اميد نمي شوند و تمام کار با موفقيت به ثمر مي رسد. در مرحله اول توربين مرده زنده مي شود که گام بزرگي است و در مرحله بعد توربين به ژنراتور جديد کوپل مي شود. شهرام شريفي، رئيس بهره برداري و جانشين مسؤول سکوي نفتي سلمان اشاره مي کند: واحد برق سکو با کمک کارشناسان سکو و منطقه توانستند ژنراتور را با شبکه همگام کنند که تا کنون انجام نشده بود. عملکرد سيستم هاي ايمني در مرحله تست بررسي شد و مشکلي وجود نداشت. با همه خطرات موجود، استارت زده شد و خوشبختانه همه پيش بيني ها درست از آب درآمد. توربو ژنراتور به برق شبکه وصل شد و اکنون در سرويس قرار دارد و تزريق آب به لايه هاي مختلف نفتي بالا رفته است. اگر اين کار انجام نمي شد، امکان خاموشي سکو و توقف توليد نفت سکو قطعي بود. او مي گويد: راه اندازي اين ژنراتور از اين نظر براي ما اهميت داشت که در فيلد نفتي مشترک با امارات هستيم که اگر ما برداشت نمي کرديم، کشور همسايه منتفع مي شد.  به گفته بايرامي، مسؤول واحد کنترل ابزار دقيق سکو، به منظور همگام کردن ژنراتور جديد با ژنراتورهاي موجود، زمان زيادي صرف شد تا سيگنال ها و سنسورهاي جديد آن که متفاوت با ساير ژنراتورها بود، نصب و تعريف شود. نصب سنسور، کابل کشي، انتقال به پانل کنترلي، تعريف سيگنال، برنامه ريزي و مانيتورينگ از فعاليت هايي بود که واحد کنترل ابزار دقيق انجام داد. تست سيگنال و صحت عملکرد آنها بخش مهمي بود، چون هر اشتباهي ممکن بود خطاي جبران ناپذيري به همراه داشته باشد. خوشبختانه اين مراحل انجام شد و در نهايت با موفقيت توانسيتم با همراهي ساير واحدهاي تعميراتي و بهره برداري، اين ژنراتور را زير بار ببريم.

  خطرات  توقف فعاليت توربوژنراتور

شايد اين سوال پيش بيايد که اگر اين تعميرات انجام نمي گرفت، چه سرنوشتي در انتظار سکو بود؟ در يک جمله توقف توليد و فعاليت در سکوي نفتي و گازي سلمان.  ايرانمهر، مسؤول توليد انرژي و توربين مجتمع دريايي سلمان مي گويد: اگر توليد انرژي برق با مشکل مواجه شود، توليد سکو متوقف خواهد شد. به عبارتي اگر توربين ها نباشند، سکو جز چند آهن پاره چيز ديگري نيست.  شريفي،   در اين زمينه توضيح مي دهد: تمام دستگاه هاي سکو الکتروموتوري هستند و پاور اصلي آنها برق است. بدون برق در واقع سکويي وجود نخواهد داشت و توليدي هم از چاه ها نخواهيم داشت.  تامين برق و آب در سکوي سلمان با توجه به بعد مسافت 144 کيلومتري آن با منطقه لاوان که امکان برق رساني و کابل کشي وجود ندارد، از طريق توربو ژنراتورها انجام مي شود. در اين فيلد نفتي مشترک بايد به مخزن، آب تزريق شود که آب توليدي هم به وسيله پمپ هايي است که به برق زيادي نياز دارند، براي هر کدام از پمپ ها به دو و نيم مگاوات برق لازم است و در دوره از رده خارج شدن ژنراتور، مدتي عملکرد تزريق آب به مخزن کم شده بود. افزون بر آن، انتقال نفت به جزيره لاوان به وسيله پمپ هايي است که الکتروموتوري هستند و هر کدام به يک و نيم مگاوات برق نياز دارند. ايرانمهر اشاره مي کند: نصب ژنراتور و توربين دو کلمه است؛ اما عملا کار سنگين و پيچيده اي است و حجم زيادي نفر - ساعت و دقت مي خواهد که حدود چند ماه زمان مي برد. او با اشاره به لزوم انجام تعمير توربين از ماه هاي گذشته توضيح مي دهد: با توجه به هايتک بودن آن، تکنولوژي تعمير آن در ايران وجود ندارد و در اختيار شرکت هاي خارجي است که به دليل تحريم، امکان تعمير از سوي آنها وجود نداشت. با از دست رفتن بيرينگ آن، دو راه بيشتر پيش رو نداشتيم: يا بايد آن را از سرويس خارج مي کرديم و يا خودمان دست به کار مي شديم که ما راه دوم را انتخاب کرديم.  او با اشاره به سخت شدن فعاليت در دوره تحريم مي گويد: سکوهاي دريايي نزديک ما که در فيلد مشترک نفتي با شرکت هاي اروپايي به صورت مشارکتي فعاليت مي کنند، در مواجهه با چنين مشکلي، دستگاهي جديد جايگزين مي کنند تا توليد با وقفه مواجه نشود؛ اما شرايط ما در ايران خاص است. از آنجا که تاکنون با چنين مشکلي مواجه نشده بوديم و ريسک کار بسيار بالا بود، در اقدامي جديد دست به کار شديم تا خودمان اين توربين را تعمير کنيم، حتي ابزارهاي آن هم براي تعمير موجود نبود و اين ابزارها از سوي نفرات واحد توربين ساخته شد.

به گفته او، اگر قرار بود اين توربين باز و براي تعميرات ارسال شود، به دو و نيم ميليون يورو هزينه و زماني معادل هشت ماه تا يک سال نياز بود. افزون بر آن در توليد وقفه ايجاد مي شد که جا دارد از تمام کساني که در اين امر مهم زحمت کشيدند و امکان نام بردن از تمام آنها ميسر نيست، تشکر ويژه شود.

ريسک ها و خطرها

وقتي از او درباره ريسک ها و احتمال موفقيت در ابتداي فعاليت مي پرسم، اشاره مي کند: اين گونه کارهاي تعميراتي، همواره با ريسک و احتمال عدم موفقيت همراه است. در ابتداي کار چندان مطمئن نبوديم. به مسؤولان هم اعلام کرديم که درصد موفقيت آن پايين است؛ اما هر چه جلوتر رفتيم، شانس موفقيت مان بيشتر و بيشتر شد. اگر شرايط عادي بود، اين ريسک را نمي پذيرفتيم. در شرايط خاص بايد تصميمات خاص گرفت. اعتقاد دارم که وقتي شرايط خاص است، با تمام توان و با چنگ و دندان بايد صنعت را سر پا نگه داشت. کمااينکه در تمام بخش هاي صنعت نفت نيز همينگونه است. از اين رو تصميم گرفتيم تمام تلاشمان را براي راه اندازي اين توربوژنراتور انجام دهيم.  داردان هم مي گويد: زماني که کار شروع شد، منطقي به نظر مي رسيد که دست از آن برداريم و اعلام کنيم که توربين خارج از سرويس است؛ وقتي شرايط را ديديم، شبانه روز فکر کرديم. ابتدا موفقيت 100 در صد را پيش بيني نمي کرديم؛ اما وقتي کار پيش رفت و مشکلات را برطرف کرديم و اين مهم حاصل شد. اطمينان يافتيم که اين کار شدني است. او اشاره مي کند: خوشبختانه يک ريسک منطقي بود. پشتوانه آن دانش فني، تجربه، اعتماد و حمايت مدير منطقه لاوان و سکو بود.  اين فعاليت در فصل گرماي 50 درجه و رطوبت 100 درصدي به شکل شبانه روزي در کنار ساير فعاليت هاي تعميراتي اين سکو انجام شده است. شريفي مي گويد: در طول سال، چند هزار مجوز کار گرم و سرد روي سکو صادر مي شود و در کنار اين فعاليت ها اين کار بزرگ هم به ثمر نشست. او با اشاره به حساسيت کار در سکوي سلمان و با توجه به مشترک بودن مخزن با امارات، توليد کشور رقيب را در برداشت از مخزن مشترک با وجوددر  اختيار داشتن امکانات کامل، يک سوم توليد را تکيه بر دانش و نيروهاي متخصص داخلي دانسته و مي گويد: «در سکوي امارات حتي يک نيروي بومي وجود ندارد و تمام کارشناسان، خارجي هستند؛ ما اما بومي هستيم. مشابه يک تعداد چرخ دنده که هدفمان انجام موفقيت آميز فعاليت هاست.» به ثمر رسيدن فعاليت اخير در تعمير و راه اندازي توربين سولار باعث شده که جسارت جوانان، نقطه قوتي باشد که کارهاي بزرگتر به آنها سپرده شود.  داردان مي گويد: 9 توربين سولار مارس در سکوي سلمان وجود دارد که حالا به جرات مي گوييم قابليت انجام تمام تعميرات جزئي و نيمه سنگين را داريم و اگر در تعميرات اساسي ورود نمي کرديم، به دليل تامين قطعات توربين بود. هوا رو به تاريکي است که سکو را به سمت جزيره با کشتي ترک مي کنيم. فعاليت در اين مجتمع دريايي هم تداوم دارد و کارکنان بخش تعميرات با نهايي شدن اين کار مهم، در حال اقدام عمليات تعميراتي جديد هستند که با افزايش توليد همراه خواهد بود و اخبار آن را بزودي خواهيم شنيد.